Ombuigingen 2026 en verder

We staan voor de uitdaging om, vanwege onze financiële gezondheid, ombuigingen door te voeren. Daarvoor is in 2024 het project 'ombuigingen 2026 en verder' gestart. In het project zijn mogelijke ombuigingen in kaart gebracht, wat uiteindelijk heeft geresulteerd in een maatregelenpakket. Naar het zich nu laat aanzien verbetert ons financieel meerjarenperspectief door extra middelen vanuit het Rijk. Hierdoor kunnen pijnlijke maatregelen op de korte termijn uitblijven. Zoals in het hoofdstuk 'Voorjaarsnota en meerjarenperspectief op hoofdlijnen' is beschreven, moeten we waakzaam blijven voor de langere termijn. In dit hoofdstuk worden de diverse ombuigingen toegelicht.

Omschrijving (toelichting)

Het overzicht hierna betreft de ombuigingsmaatregelen die we doorvoeren. Dit zijn maatregelen die geen tot weinig pijn doen. Het betreft met name lucht in de begroting of technische wijzigingen die niets aan onze activiteiten veranderen, maar wel meer risico's met zich meebrengen (voor zover toegestaan). Het doorvoeren van deze maatregelen is verantwoord. We gaan hierdoor echter wel 'scherper aan de wind zeilen'.

Excel-tabel

Herverdeling afdrachten leges Rijk
Door de budgetten van de afdrachten leges Rijk goed te verdelen kan beter begroot worden. Na herverdeling van deze budgetten kan € 3.800 op jaarbasis vrijvallen.

Realistisch begroten reisdocumenten/rijbewijzen
Door verandering in prijzen, verschuiving naar meer paspoorten dan identiteitskaarten (door Brexit) en de paspoortpiek, kwamen de resultaten van 2024 niet overeen met de begroting. Na analyse van het jaar 2024, het jaar waarin de effecten zichtbaar werden, verwachten we realistischer te kunnen ramen. Uiteraard blijven het prognoses en schattingen. Het betreft met name een verschuiving in de desbetreffende jaren.

Schrappen budget rampenbestrijding (incidentele calamiteiten)
Binnen het budget voor Veiligheid is een deelbudget Rampenbestrijding opgenomen. Deze middelen zijn bedoeld voor incidentele calamiteiten, zoals branden en kleinschalige crises waar in de nazorg kosten worden gemaakt. Wij willen deze incidentele kosten opvangen binnen andere bestaande budgetten.

Schrappen structureel budget GVVP
We willen dit structurele budget schrappen. De knelpunten worden vervolgens via investeringskredieten opgelost. Dit is in lijn met de wens om integraal groot onderhoud te organiseren.

Verlagen budget Economische zaken
Het budget voor Ecnomische zaken kan worden verlaagd. Structureel blijft er een deel van het budget over.

Vrijval budget onderwijsbeleid
Op kostenplaats onderwijsbeleid staat budget voor onvoorziene kosten. De afgelopen jaren is dit budget zeer minimaal en incidenteel ingezet. De geplande kosten voor onderwijs kunnen gedekt worden vanuit de betreffende budgetten. Dit budget kan daarom vrijvallen.

Verlagen budget peuteropvang en voorschoolse educatie Weststellingwerf
Het budget voor de peuteropvang en voorschoolse educatie bevat ruimte. De afgelopen jaren hebben we op dit budget middelen overgehouden. Daarvan lijkt € 20.000 structureel te zijn. Dit wordt van het budget afgehaald.

Verhogen begrote baten Sportcafé de Steense
De afgelopen jaren zijn er meer inkomsten gegenereerd in sportcafé De Steense. Hier staat tegenover dat er meer inkoopkosten zijn gemaakt. Per saldo kan er € 35.000 extra begroot worden. 

Verlagen budget sportstimulering
De afgelopen jaren is dit budget niet benut. Waarschijnlijk zijn deze kosten in de loop der jaren op andere budgetten terecht gekomen.

Vrijval ruimte structureel budget Armoedebeleid
Binnen het armoedebudget is er naar verwachting structureel ruimte van € 15.000 euro. Dit onder andere door een lagere subsidie die we aan Stichting Leergeld verstrekken. In 2025 heeft Leergeld € 123.050 aangevraagd i.p.v. € 132.150, zoals we in het jaar 2024 hebben verstrekt. Ook kunnen we minder uitgeven aan communicatiemateriaal, zoals ontwerp van een nieuwe gids en artikelen in de lokale krant etc. Hierdoor is er ruimte om het budget met € 15.000 euro verlagen. 

Minder uitvoeringskosten BBZ
Binnen het budget uitvoeringskosten BBZ is er ruimte van € 10.000 door lagere kosten die we maken voor de uitvoering van de BBZ (bijstand voor zelfstandigen) via BZF (gemeente Leeuwarden). BZF voert voor onze gemeente de bijstand voor zelfstandigen uit. We verwachten dat we de komende jaren minder kosten kwijt zijn voor de uitvoering hiervan, deels door minder aanvragen of het efficiënter inrichten van de uitvoering door BZF.

Vrijval ruimte in het budget Bijzondere Bijstand
Binnen het budget Bijzondere bijstand is er ruimte ter hoogte van € 34.000. Deze ruimte is ontstaan door het minder benutten van het maatwerkbudget (€ 24.000) en doordat er minder deelnemers gebruik maken van de gemeentepolis, onze collectieve zorgverzekering voor inwoners met een laag inkomen (€ 10.000).
Door deze ruimte vrij te laten vallen hebben we minder financiële ruimte om een toename van de aanvragen of een verhoging van de bedragen die we aan bijzondere bijstand verstrekken, op te vangen.

Actualiseren baten MFC's en kinderopvanglocaties
De begrote baten voor (huur) inkomsten MFC's en kinderopvanglocaties kunnen worden geactualiseerd op basis van de huidige tarieven. Deze zijn marktconform. Op die manier sluiten de budgetten aan bij de realiteit. Dit is een technische aanpassing van de begroting.

Actualiseren baten eigen bijdrage Wmo
De begrote baten voor eigen bijdrage Wmo kunnen worden geactualiseerd. Deze worden geïnd en uitbetaald aan de gemeente door het CAK. Dit is een technische aanpassing van de begroting. 
Vanaf 1 januari 2027 wordt er weer een inkomensafhankelijke eigen bijdrage ingevoerd. We weten nog niet welk effect dit heeft op de baten.

Afschaffen Powerful Ageing
Powerfull Ageing (PA) is een maatregel om vitaal ouder te worden. Er is een breed scala aan programma’s rondom de ouder wordende mens. Inzet van specifiek PA moet de vraag naar huishoudelijke hulp via de Wmo voorkomen. Dit is echter lastig waar te maken. Melding bij de Wmo en dus de inzet van PA is niet preventief. Niet iedereen komt in aanmerking voor PA en soms wordt PA aangeboden naast een Wmo voorziening. Daarom hebben we recent besloten om PA af te schaffen. Het budget valt hiermee vrij.

Verlagen uitvoeringsbudget Sociale Basis
Het uitvoeringsbudget voor de sociale basis is kritisch bekeken op de werkelijke uitgaven in de afgelopen jaren. In het budget zit nog ruimte. We stellen voor om het uitvoeringsbudget vanaf 2027 te verlagen met € 58.800. De huidige werkzaamheden gaan door. Er wordt gewerkt aan een beleidsnotitie waarin we beschrijven hoe het versterken van de sociale basis in alle dorpen vorm kan krijgen. De Friese gemeenten hebben een aanvraag gedaan voor budget vanuit de transformatiegelden IZA. Vanuit dit budget kan deze taak vanaf 2027 (mogelijk al vanaf 2026) worden gefinancierd. 

Gehandicapten parkeerkaart - medisch onderzoek door de aanvragen laten betalen
We stellen voor om de kosten voor het medisch onderzoek voor een gehandicaptenparkeerkaart door de aanvrager te laten betalen. Hiervoor zijn 2 mogelijkheden: 
1.    Aanvragers worden zelf verantwoordelijk voor het aanleveren van een medisch onderzoek waarin de noodzaak voor een gehandicaptenparkeerkaart wordt aangetoond, dit moet bij de aanvraag worden ingediend. Dit doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid.
2.    We verhogen de leges zodat de kosten voor een medisch onderzoek bij de aanvrager in rekening worden gebracht.
Deze procesaanpassing levert daarmee een besparing op. Ook verwachten we dat het tot een beperking leidt van het aantal aanvragen dat niet haalbaar is.

Verlagen budget bestrijding eikenprocessierups
De raad heeft enige jaren geleden budget beschikbaar gesteld om in te zetten ter bestrijding van de eikenprocessierups. Afgelopen jaar bleek dat er minder rupsen bestreden hoefden te worden, een landelijke trend. De verwachting is daarom dat komende jaren minder geld nodig is om de rups te bestrijden. Daarom stellen we voor om het budget van € 120.000 naar € 100.000 euro terug te brengen.
Ontwikkeling rondom de eikenprocessierups wisselt jaarlijks. Bij een eventuele nieuwe uitbraak zal het verkleinde budget mogelijk niet toereikend zijn

Vervallen subsidieregeling Lokaal Gezondsheidsbeleid
Wij stellen voor de subsidieregeling Lokaal gezondheidsbeleid te laten vervallen. Deze subsidieregeling is van toepassing op subsidie voor activiteiten die bijdragen aan het stimuleren en bevorderen van de gezondheid van inwoners in Weststellingwerf zoals geformuleerd in de nota lokaal gezondheidsbeleid.
Door deze subsidieregeling te laten vervallen kunnen ketenpartners vanuit onze gemeente geen subsidie meer aanvragen die bijdragen aan het stimuleren en bevorderen van de gezondheid van inwoners in Weststellingwerf. Dit is afgelopen jaar ook niet gedaan. Bij het opstellen van het nieuwe gezondheidsbeleid wordt gezocht naar een manier van ondersteunen die beter aansluit bij de uitvoeringspraktijk.

Omgevingsvisie - incidentele middelen in plaats van structurele middelen
De kosten van het uitwerken van de omgevingswet moeten opnieuw worden bepaald. Het voorstel is om hiervoor een bedrag (€ 250.000) incidenteel te ramen en de structurele lasten te laten vervallen. Vanuit het programma wonen wordt veel waarde gehecht aan een strategische visie op wonen.

Vrijval budgetten stads- en dorpsvernieuwing/welstand
Er is een aantal budgetten dat niet meer nodig is. Het voorstel is om deze budgetten te schrappen. Voor dorpsvernieuwing kunnen eventuele initiatieven incidenteel worden gefinancierd.

Verlagen budget vastgoed, grondzaken en facilities
Wij stellen voor het budget voor vastgoed, grondzaken en facilities te verlagen met € 20.000. Het budget fungeert als handgeld voor het inkopen van advies of rapporten zoals bijvoorbeeld een makelaar, rentmeester, asbest of milieu onderzoek bij vastgoed en grondzaken. Er zijn dan minder middelen aanwezig voor dit soort verkenningen.

Verhogen raming dividend BNG
Momenteel wordt in de begroting jaarlijks een bedrag van € 110.900 begroot voor te ontvangen dividend van de BNG. 
Wanneer terug wordt gekeken naar de afgelopen 3 jaar, zijn de werkelijke baten hoger. Er lijkt ruimte te zijn om deze raming met € 15.000 te verhogen.

Herschikken risicobeheersing en onvoorzien
Momenteel wordt in de begroting jaarlijks een structurele stelpost van € 500.000 geraamd voor het afdekken van risico's. Dit bedrag is uitsluitend beschikbaar via een raadsbesluit en kan uitsluitend worden ingezet voor het dekken van structurele risico's die daadwerkelijk werkelijkheid worden. De afgelopen jaren is echter geen gebruik gemaakt van deze stelpost. Daarnaast ramen wij een jaarlijks bedrag van € 30.000 voor onvoorziene uitgaven. Deze post is bedoeld voor incidentele, niet-uitstelbare en onvermijdbare uitgaven die niet vooraf konden worden voorzien. Achteraf wordt over het gebruik van deze post gerapporteerd, bijvoorbeeld in de voorjaarsnota, najaarsnota of jaarrekening. Hoewel de huidige post van € 30.000 voor onvoorziene uitgaven in verhouding tot de omvang van onze begroting van ruim € 100 miljoen relatief beperkt is, blijkt de stelpost van € 500.000 voor risico's in de praktijk niet nodig te zijn geweest. Om die reden stellen we voor om deze twee posten te herschikken tot één post onvoorzien van € 100.000. Het verhoogde budget voor onvoorziene uitgaven biedt meer ruimte om adequaat te reageren op incidentele uitgaven die onvermijdelijk en niet uitstelbaar zijn.
Een risico van deze maatregel is dat er in de toekomst een structureel risico kan optreden waarvoor geen directe financiële buffer beschikbaar is. In dat geval zou een ander dekkingstraject via de begroting of reserves moeten worden gezocht. 

Ramen ruimte plafond btw compensatiefonds (BCF)
Gemeenten kunnen de BTW die ze betalen (deels) terugvragen via het BTW-compensatiefonds (BCF). Dit fonds heeft een maximum, het zogenaamde plafond. Blijven alle gemeenten samen onder dit plafond? Dan gaat het overgebleven bedrag naar het gemeentefonds. Wordt het plafond overschreden? Dan gaat er juist geld uit het gemeentefonds.

Bij onze begroting en meerjarenraming mogen we rekening houden met de ruimte onder het BCF-plafond. Maar omdat de ruimte onder het plafond erg onzeker is, hebben we dit tot nu toe niet meegenomen in onze begroting. De provincie, als toezichthouder, staat toe dat gemeenten alleen het officieel laatst bekende bedrag aan ruimte opnemen in hun begroting. Dit moet goed onderbouwd zijn met inachtneming van het voorzichtigheidsbeginsel.

De ruimte onder het plafond wordt elk jaar bekendgemaakt in de meicirculaire van het volgende jaar. Voor de begroting van 2025-2028 mogen we dus gebruik maken van het bedrag van 2023. Dit bedrag is gepubliceerd in de meicirculaire van 2024 en is € 575 miljoen. De laatste jaren schommelt de ruimte onder het BCF-plafond tussen de € 100 miljoen en de € 575 miljoen. De ruimte onder het plafond schommelt sterk. Daarom vinden wij het op dit moment verantwoord om uit te gaan van een structurele ruimte van € 325 miljoen. Voor ons betekent dat een bedrag van € 475.000.

Vrijval budget brandverzekering
Voor het jaar 2025 heeft er een aanbesteding plaatsgevonden voor de brandverzekering. Deze aanbesteding heeft in OWO verband plaatsgevonden. De aanbesteding heeft voor de gemeente Weststellingwerf een positief resultaat van € 64.000 (incl. assurantiebelasting van 21%). Dit is een technische aanpassing van de begroting.
Het contract is voor drie jaar, dan zal er opnieuw aanbesteed worden. Mogelijk moet het budget dan vanaf 2028 weer aangepast worden.

Vrijval budget E HRM-pakket
De nieuwe aanbesteding van het E HRM-pakket levert een voordeel op van € 90.000. Het bedrag moet gedeeld worden door drie deelnemende gemeenten. Het contract is voor vier jaar waarbij er twee keer twee jaar kan worden verlengd. Dit is een technische aanpassing van de begroting.

Verlagen budget gas- en stroomverbruik gemeentekantoor door al doorgevoerde verduurzamingsmaatregelen
In de afgelopen periode zijn verschillende verduurzamingsmaatregelen doorgevoerd, waaronder de aanleg van zonnepanelen boven het parkeerterrein en het optimaliseren van de ondergrondse warmte koude opslag. Naar verwachting besparen we hierdoor 20 % op het stroom verbruik en 80 % op het gasverbruik. Het is op voorhand niet exact aan te geven of er daadwerkelijk een besparing is van 20% op stroom en 80% op gasverbruik. Ook de stroom- en gasprijzen zijn van invloed op de uiteindelijke besparing. Verder is dit een technische aanpassing van de begroting.

Lager stroomverbruik door minder servers
Binnen de OWO-samenwerking werken we steeds meer in ‘the cloud’. Hierdoor gaan het aantal servers die op het gemeentekantoor staan omlaag, wat van invloed is op het stroomverbruik. Door wisselende stroomprijzen, is het niet exact aan te geven wat de besparing zal zijn. Verder is dit een technische aanpassing van de begroting.

Opzeggen aantal abonnementen en contributies
Enkele contributies en abonnementen zijn niet nodig en kunnen worden opgezegd. 

Vrijval budget Griffioenpark 3
De locatie Griffioenpark 3 wordt niet meer ingezet voor het gebiedsteam. Daarom zijn er geen huurkosten meer en kan dit budget structureel omlaag. Dit is een technische aanpassing van de begroting.

Geen schoonmaak in de toren gemeentekantoor op vrijdagen
Op vrijdagen is de bezetting op het gemeentehuis in Wolvega laag. Als besparingsmaatregel wordt voorgesteld om de toren van het gemeentekantoor op vrijdagen niet schoon te maken. Daardoor wordt er bespaard op de schoonmaakkosten. De ruimtes in de toren worden dan van donderdagavond tot maandagavond niet schoongemaakt.

Verduurzamingsmaatregelen vastgoed
Door verschillende verduurzamingsmaatregelen door te voeren, is het mogelijk te besparen op het energieverbruik binnen het gemeentekantoor. Het gaat om de installatie van een nieuw gebouwbeheersysteem (voor efficiëntere regelen van de temperatuur en inzet luchtbehandeling) in 2025 en de inkoop van LED verlichting. Besluitvorming heeft al plaatsgevonden en de benodigde financiële investering van deze installatie is al geregeld. 
Daarnaast wordt in 2025 een deel van het Zwembad de Steense gerenoveerd. Zo wordt de luchtbehandeling van het zwembad vervangen voor een zeer energiezuinig systeem, dakisolatie toegepast op de kleedkamers en het zwembad voorzien van ledverlichting. 
Wellicht kunnen we ook de gemeentewerf verder verduurzamen. De besparing zullen wel lager zijn, want de werf heeft al een A++ energielabel. Er zal een adviesrapport opgesteld moeten worden waarmee inzichtelijk wordt gemaakt wat de investeringskosten zijn en hoeveel dit naar inschatting jaarlijks kan besparen. Hiervoor is een eenmalig budget van € 8.000 nodig.
Op voorhand kunnen we niet exact inschatten wat de exacte besparing in energie zal zijn. Dit is een grove raming.