Regeerakkoord en daaruit voortvloeiende effecten
Wij hebben van het Rijk een maartbrief ontvangen. In deze brief is een eerste doorrekening gemaakt van het Regeerakkoord. De brief laat globaal zien wat de invloed van het regeerakkoord is op de Algemene Uitkering van het Gemeentefonds. Het betreft een voorlopige doorrekening en er zitten nog veel onzekerheden in. Wat deze doorrekening onder andere laat zien is dat de gemeenten in 2023, 2024 en 2025 extra middelen ontvangen, onder andere vanwege het opschorten van de opschalingskorting in die jaren. Belangrijker is dat de gemeenten vanaf 2026 geconfronteerd worden met een enorme terugval aan inkomsten. De VNG heeft hiervoor eerder al aandacht gevraagd bij het kabinet. De VNG geeft het volgende aan: "Nieuwe gemeentebesturen moeten zich van meet af aan bezig houden met bezuinigingen en incidentele uitgaven. Meerjaren-investeringen en plannen worden onmogelijk, omdat structurele dekking er na 2026 niet meer is."
De definitieve doorrekening van het regeerakkoord vindt plaats bij de meicirculaire van het gemeentefonds. We hebben de maartbrief niet opgenomen in deze voorjaarsnota en het meerjarenperspectief door het onzekere en voorlopige karakter van de brief.
Financieringssystematiek (accres)
Het regeerakkoord heeft ook effect op de financieringssystematiek van de gemeenten. Deze financieringssystematiek wordt ook wel accres genoemd. Als de rijksuitgaven stijgen, stijgen de inkomsten voor de gemeenten vanuit het gemeentefonds mee (samen trap op-trap af). Het Rijk heeft echter besloten om de middelen voor het Stikstoffonds, het Klimaatfonds, het budget voor ontsluiting van nieuwe woningen in het Mobiliteitsfonds en het Nationaal Groeifonds uit te zonderen van de berekening van het accres. Daarnaast worden uitvoeringskosten van medeoverheden voor investeringspakketten via specifieke uitkeringen verstrekt. Tot slot is het accres in 2026 niet berekend, maar vastgezet. Daardoor is het accres lager dan de gemeenten in eerste instantie hadden verwacht. In de meicirculaire wordt het accres definitief doorgerekend.
Eind april kondigde het Rijk aan dat zij samen met medeoverheden wil werken aan een nieuwe stabiele financieringssystematiek voor gemeenten en provincies vanaf 2026. Er ligt een voorstel vanuit het kabinet voor een gezamenlijk proces met de VNG, IPO en Unie van Waterschappen om te komen tot een nieuwe financieringssystematiek vanuit het kader van het coalitieakkoord van het Rijk. In dat coalitieakkoord was deze nieuwe financieringssystematiek al aangekondigd. Daarbij zal op korte termijn eerst gekeken worden naar het financieel meerjarenbeeld voor medeoverheden en gevolgen hiervan voor hun begroting. Daarnaast zullen bouwstenen in kaart gebracht worden voor een nieuwe financieringssystematiek, waarbij ook de uitbreiding van het lokale belastinggebied bespreekbaar is.
Herijking gemeentefonds
Er wordt al lang gesproken over de herijking van het gemeentefonds. De minister heeft aangekondigd de herijking met ingang van 2023 door te zetten. In de meicirculaire vindt de verwerking van de herijking plaats. Wij zijn een voordeelgemeente van ongeveer € 90 per inwoner. Het ingroeipad wordt echter in het eerste jaar (2023) beperkt tot maximaal € 7,50 per inwoner. De twee jaren daarna is het ingroeipad maximaal € 15. Dit pad wordt beperkt tot drie jaar omdat het nieuwe model tijdig wordt geëvalueerd. Aan de hand van die evaluatie wordt besloten over het traject van 2026 en verder.
Veel onzekerheden op het gebied van indexatie
Zoals het CPB al aangeeft in het nieuwste Centraal Economisch Plan 2022: onzekerheid domineert de ramingen. De oorlog in Oekraïne brengt naast veel leed ook onzekerheid met zich mee. Het belangrijkste economische gevolg voor Nederland is op dit moment een nog hogere energieprijs. De extra stijging van de energieprijzen komt bovenop een toch al forse inflatie, mede als gevolg van de economische schokken van de coronapandemie. De diverse indexatiecijfers laten enorme stijgingen zien. Of de cijfers blijven stijgen, stabiliseren of juist gaan dalen is afhankelijk van de ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Dat maakt dat ook onze ramingen onzeker zijn. We blijven de ontwikkelingen volgen en houden vinger aan de pols.
Oekraïne
Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne heeft de gemeente Weststellingwerf er een nieuwe taak bij. Veel Oekraïners zijn hun land ontvlucht. Dit betekent dat wij opvanglocaties en voorzieningen hebben georganiseerd voor deze vluchtelingen. Veel vluchtelingen verblijven bij particulieren thuis, maar er zijn ook vluchtelingen die in een gemeentelijke opvanglocatie verblijven.
Voor de vluchtelingen zijn zaken geregeld zoals inschrijvingen in de BRP, een leefgeldregeling en de opvanglocatie De Steense. Daarnaast wordt op dit moment gewerkt aan verdere oplossingen rondom huisvesting en opvang. Het is nog onzeker wat de uiteindelijke kosten zullen zijn voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne gezien het feit dat de situatie wekelijks verandert.
Het uitgangspunt is dat alle kosten die zijn gemaakt worden vergoed door het Rijk. Het Rijk heeft aan gemeenten aangegeven dat er budgetneutraal gewerkt zal worden. Met andere woorden, gemeenten mogen er financieel niet op achteruit zijn gegaan vanwege de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne.