Financieringssystematiek gemeenten
Vanaf 2026 komen veel minder structurele middelen binnen bij de gemeenten. Hierdoor wordt er inmiddels landelijk gesproken over het ravijn vanaf 2026. Eerder was dit ravijn landelijk gezien nog € 3,0 miljard. Door het schrappen van de opschalingskorting is het ravijn nu nog zo'n € 2,7 miljard. Dit ravijn wordt onder andere veroorzaakt doordat er vanaf 2026 geen volume-accres meer toegekend. Tot slot heeft het Rijk eenzijdig de normering van het gemeentefonds vanaf 2024 aangepast. Zoals in het hoofdstuk hiervoor geschetst is ook bij ons een financieel tekort te zien vanaf 2026. De VNG is namens de Nederlandse gemeenten in gesprek met het Rijk over dit ravijn. De inzet voor bijvoorbeeld de kabinetsformatie is een goed evenwicht tussen taken en middelen. Wat deze gesprekken opleveren is niet duidelijk. Daarmee blijven de inkomsten vanuit het gemeentefonds erg onzeker.
Eén van de financiële ontwikkelingen die bij de voorjaarsnota van het Rijk naar voren is gehaald (van 2027 naar 2024) is de normeringssystematiek. De normeringssystematiek bepaalt de jaarlijkse indexering van het gemeentefonds. In de nieuwe systematiek wordt de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp) maatgevend in plaats van de trap-op-trap-af systematiek. Deze nieuwe systematiek zou meer stabiliteit moeten brengen in de inkomsten voor de gemeenten. Er is echter nogal wat aan te merken op deze nieuwe systematiek, met name met betrekking tot de groei van de uitgave voor (zorg)kosten. De daadwerkelijke gevolgen van de nieuwe normeringssystematiek moeten de komende periode gaan blijken.
Inzetten reserves
Aan het eind van 2023 zijn er tussen de VNG, het IPO en de ministeries van Financiën en Binnenlandse zaken afspraken gemaakt over het beter benutten van financiële ruimte. De uitwerking van deze afspraken heeft geleid tot een notitie over de inzet van reserves. De maatregel in deze notitie geeft aan dat gemeenten, onder voorwaarden, het surplus in de algemene reserve mogen aanwenden voor het dekken van structurele exploitatielasten. Het surplus van de algemene reserve is dat deel dat niet nodig is voor het afdekken van risico's (weerstandscapaciteit). Van dit vrij besteedbare deel kan een gemeente jaarlijks maximaal 10% inzetten voor het dekken van structurele lasten. Daarnaast wijst deze notitie op bestaande maatregelen zoals het vormen van bestemmingsreserve kapitaallasten ter dekking van investeringen en het incidenteel inzetten van reserves ter overbrugging van tijdelijke tekorten. Benadrukt wordt dat deze maatregelen geen oplossing zijn voor de structurele tekorten die zich voordoen vanaf 2026. Het is slechts een hulpmiddel om actuele knelpunten op te lossen.
Omdat wij op dit moment geen tot weinig surplus van de algemene reserve hebben, is de nieuwe maatregel niet voor ons van toepassing.
Hervormingsagenda jeugd
De hervormingsagenda jeugd moet én de hulp verbeteren én tot een betere beheersing van de uitgaven leiden. De extra bezuiniging van € 511 miljoen die hiermee gemoeid gaat is echter nooit onderbouwd en niet uitvoerbaar bevonden. De Nederlandse gemeenten hebben daarom laten weten deze bezuiniging niet voor hun rekening te nemen. Dit standpunt wordt breed gedeeld en de toenemende druk op inwoners, professionals en instellingen in de jeugdhulpsector laat zien dat 25% bezuinigen op de jeugdhulp niet kan.
In de Voorjaarsnota heeft het kabinet nu aangekondigd een eigen bijdrage voor jeugdhulp te willen invoeren als structurele dekking voor de bezuiniging van € 511 miljoen. Het kabinet wil dat dit voorstel al in 2026 van kracht is. Uit eerdere analyses blijkt dat zo'n bezuiniging via een eigen bijdrage grote impact heeft op gezinnen. Dit leidt zeker bij gezinnen in financieel kwetsbare situaties tot meer onzekerheid. En bestaansonzekerheid, is bekend, leidt juist tot meer jeugdhulpvragen.
Ook bij dit onderwerp is de VNG betrokken. De VNG dringt er bij het Rijk op aan om de uitvoering van deze maatregel zorgvuldig te toetsen voordat deze wordt ingevoerd. Het op korte termijn uitvoeren hiervan is in termen van voorbereiding en wetgeving vrijwel onmogelijk.
Uitvoeringsproblemen door capaciteitsgebrek
Net als voorgaand jaar zien we ook nu dat nieuwe, extra taken zorgen voor capaciteitsvraagstukken. Deze capaciteitsvraag in combinatie met krapte op de arbeidsmarkt stelt ons voor extra uitdagingen. Uiteraard blijven we in zetten op het vinden, binden & boeien van personeel om zo deze uitdagingen aan te gaan. Verder is in deze kadernota een verruiming van de formatieruimte opgenomen en financieel verwerkt (zie overzicht kosten overhead).
Huisvesting statushouders en opvang asielzoekers en ontheemden uit Oekraïner
Eind vorig jaar deed het kabinet het verzoek aan de Nederlandse gemeenten om een tandje bij te zetten in de huisvesting voor statushouders. Samen met de opvang van asielzoekers en de ontheemden uit Oekraïne heeft dit onze volle aandacht. Dit is echter een opgave die veel breder is dan huisvesting alleen. Het gaat ook om zorg, veiligheid, inburgering, enzovoort. Daarnaast moet deze opgave ook in samenhang worden gezien met het huisvesten van veel andere groepen en andere vraagstukken op het gebied van wonen. Een enorme uitdaging. Ook hier speelt het vraagstuk of middelen en taken die wij vanuit het Rijk krijgen in evenwicht zijn. We blijven hierover, via de VNG, in gesprek met het Rijk en doen wat binnen onze mogelijkheden ligt om te voldoen aan al deze vraagstukken.
Initiatieven uit de samenleving
Wij staan positief tegenover initiatieven uit de samenleving die bijdragen aan de leefbaarheid en ontwikkeling van onze gemeente. We erkennen de waarde van burgerparticipatie en moedigen het nemen van eigen verantwoordelijkheid aan. Helaas zijn we als gemeente, ook door de huidige financiële ontwikkelingen, soms beperkt in wat wij kunnen bijdragen aan deze initiatieven. We zetten ons in om samen met initiatiefnemers te kijken naar mogelijkheden en om gezamenlijk te streven naar duurzame oplossingen voor onze gemeenschap.
Grondbeleid
Conform onze toezegging werken we op dit moment aan een herziening van de nota grondbeleid. Voor meer informatie volstaan wij hier met de verwijzing naar de paragraaf grondbeleid in onze begroting en jaarrekening.