Jaarrekening op hoofdlijnen

In dit onderdeel treft u in het kort het financiële beeld over 2023 aan. De leidraad voor de af te leggen verantwoording is de door de raad vastgestelde programmabegroting 2023. In het jaarverslag leggen wij de inhoudelijke verantwoording af. In de jaarrekening geven we inzicht in de financiële positie en de besteding van de middelen over 2023.

De jaarrekening 2023 sluit met een positief saldo van € 6,5 miljoen. Bij de najaarsnota gingen we nog uit van een voordeel van € 0,2 miljoen. Het verschil wordt verderop in dit hoofdstuk op onderdelen verklaard. In de tabel overzicht baten en lasten staat het totaalbeeld van 2023 en de afwijkingen ten opzichte van de actuele begroting.

Een kengetal om de schuldpositie te bepalen, is de schuldratio. De schuldratio geeft aan welk deel van het gemeentelijk vermogen is gefinancierd door derden. De solvabiliteitsratio is een kengetal dat weergeeft welk deel van het gemeentelijk vermogen is gefinancierd met eigen vermogen. Beide ratio’s zijn met elkaar verbonden doordat ze samen altijd 100% zijn. In tegenstelling tot de schuldratio is de solvabiliteitsratio één van de verplichte kengetallen die wordt toegelicht in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Het college streeft naar een minimale solvabiliteitsratio van 20%. Eind 2023 hebben we een solvabiliteit gerealiseerd van 46,24%. Daarmee voldoen we ruim aan de norm.

In onze nota financieel beleid, die de raad in 2023 heeft vastgesteld, hebben we een norm opgenomen ten aanzien van de minimale en maximale omvang van de financiële kengetallen. We sluiten daarbij aan bij de signaleringswaarden uit de stresstest voor gemeenten. De kengetallen hebben een signalerende functie, geven inzicht in de financiële positie en in de weerbaarheid en wendbaarheid van een gemeente. Alle kengetallen voldoen eind 2023 aan onze streefnorm.

In het financieel beleid staat dat we een minimale weerstandsratio van 1,0 nastreven. Dat houdt in dat onze beschikbare weerstandscapaciteit minimaal gelijk moet zijn aan de benodigde weerstandscapaciteit. In ons collegeprogramma gaven we aan dat we een weerstandsratio van 2,0 hanteren. Op dit moment is onze weerstandsratio 1,07. Daarmee voldoen we aan ons financieel beleid. Het uitgangspunt van ons collegeprogramma halen we niet. We blijven dit uiteraard monitoren en nastreven.

In 2023 is de gemiddelde woonlastendruk hoger geworden dan in 2022, maar als we kijken naar de andere Friese gemeenten dan behoren wij tot de 4 gemeenten met de laagste woonlasten. 

Zowel voor eenpersoons- als meerpersoonshuishoudens is de totale woonlastendruk ten opzichte van 2022 gestegen. Zo ging de totale woonlast voor meerpersoonshuishoudens in onze gemeente van € 796 in 2022 naar € 807 in 2023. De gemeentelijke woonlasten in Weststellingwerf liggen echter nog wel ruim onder het landelijk gemiddelde van € 960 over 2023. 

Het resultaat van de jaarrekening 2023 is € 6,5 miljoen positief. 

Het college stelt voor om hiervan € 5 ton te storten in een nieuw in te stellen dekkingsreserve kapitaallasten huisvesting Oekraïners en daarnaast € 5,5 ton te storten in een nieuwe reserve voor spoedzoekers. Dit betreft het restant van de middelen voor opvang ontheemden uit Oekraïne. Hiermee reserveren we middelen voor het huisvesten van spoedzoekers. 
Het overige deel van het resultaat, te weten € 5,45 miljoen, willen we toevoegen aan de Algemene reserve.

Een deel van het saldo betreft incidentele middelen die in 2024 opnieuw beschikbaar moeten worden gesteld. Gelijktijdig met de vaststelling van de jaarrekening krijgt u dan ook een begrotingswijziging 2024 om ter dekking van deze incidentele uitgaven in 2024 € 2,2 miljoen uit de algemene reserve te onttrekken.

Onderstaande tabel laat het resultaat zien in relatie tot de incidentele baten en lasten. We gebruiken daarbij de definitie van incidentele baten en lasten volgens het BBV. Dat betekent bijvoorbeeld dat alle personeelslasten als structureel worden gezien, maar ook de middelen van de algemene uitkering. De reservemutaties zijn bijna allemaal incidenteel. Deze definitie van incidentele baten en lasten is geen beoordeling of het resultaat éénmalig afwijkt of dat er sprake is van een structurele afwijking. Het structureel resultaat in deze tabel wil dus niet zeggen dat we dit rekeningsaldo de komende jaren ook mogen verwachten. Voor die beoordeling verwijzen we naar het kopje 'toelichting op het resultaat'. 

Resultaat jaarrekening vergeleken met de actuele begroting

De programmabegroting 2023 is in november 2022 door de raad vastgesteld met een positief saldo € 162.000. Gedurende het jaar 2023 zijn er begrotingswijzigingen geweest die invloed hadden op dit saldo. Hierdoor komt het actuele saldo van de begroting nu uit op € 0,2 miljoen. De uitkomst van de jaarrekening 2023 is € 6,5 miljoen. 

Het verschil tussen de actuele begroting en de jaarrekening van € 6,3 miljoen wordt hieronder op hoofdlijnen toegelicht. Meer details staan in de financiële toelichtingen per programma.

In 2023 was er € 31,3 miljoen beschikbaar voor investeringen. Dit is inclusief de restant kredieten uit 2022. Er is in 2023 € 9 miljoen uitgegeven. De uitgaven betreffen voornamelijk ICT kosten, investeringen in de openbare ruimte, Centrumontwikkeling Wolvega en riolering. Het restant van de investeringsbudgetten 2023 van € 22,3 miljoen wordt voor € 21,9 miljoen doorgeschoven naar 2023 zodat uitvoering van de geplande investeringen dan kan plaatsvinden.

Het gemeentefonds is onze grootste inkomstenpost. In 2023 hebben we € 61,0 miljoen aan algemene uitkering ontvangen, zo'n € 1,9 miljoen meer dan we hadden begroot bij de najaarsnota. Belangrijke reden hiervoor is dat er via de septembercirculaire en de decembercirculaire van het gemeentefonds nog middelen in 2023 beschikbaar werden gesteld door het Rijk. Onder meer voor de energietoeslag en de implementatie omgevingswet ontvingen we middelen nadat we de najaarsnota vaststelden. Een deel van deze middelen nemen we mee naar 2024 omdat we de uitgaven in dat jaar doen. Dit betreft € 356.000 voor de energietoeslag en € 307.000 voor de implementatie omgevingswet. De gemeenteraad is over de financiële gevolgen van de septembercirculaire en de decembercirculaire geïnformeerd. Ook hebben we afrekeningen van voorgaande jaren ontvangen.

De lokale heffingen (totaal € 12 miljoen) worden onderverdeeld in belastingen en rechten. 

Belastingen (€ 5,2 miljoen) 
De opbrengsten van belastingen vallen onder de algemene middelen en kunnen vrij besteed worden. In onze gemeente geldt dit voor de onroerendezaakbelastingen (OZB), forensenbelasting, (water-)toeristenbelasting en reclamebelasting. De totale opbrengst van deze belastingen over 2023 bedraagt € 5,2 miljoen. De OZB (afgerond € 4,9 miljoen) is hierin veruit de omvangrijkste belastingopbrengst. 

Rechten (€ 6,8 miljoen)
Dit zijn vergoedingen voor concrete prestaties die door de gemeente worden geleverd. Deze opbrengsten zijn niet vrij besteedbaar. In onze gemeente geldt dit voor de afvalstoffenheffing, rioolheffing en de leges voor burgerzaken en omgevingsvergunningen. De totale opbrengst van de heffingen en leges bedraagt € 6,8 miljoen. Hiervan heeft € 3 miljoen betrekking op de afvalstoffenheffing, € 2,3 miljoen op de rioolheffing en € 1,5 miljoen op de overige leges.

We zijn het jaar begonnen met een algemene reserve van € 23,0 miljoen (incl. resultaatbestemming 2022) en de eindstand over 2023 is € 8,3 miljoen. Dit is exclusief het resultaat van deze jaarrekening. De algemene reserve is in 2023 aangesproken doordat enkele incidentele budgetten (€ 1,2 miljoen) uit voorgaande jaren zijn meegenomen en daarnaast voor het noodfonds energie (€ 1,0 miljoen). Tot slot zijn er middelen voor de herinrichting winkelstraat Wolvega, de planontwikkeling Groene Hart Wolvega en de gebiedsontwikkeling Acht-Pilarenplein uit de algemene reserve gehaald (€ 12,9 miljoen). Bij de najaarsnota 2023 is € 353.000 van de resterende middelen 'regeling noodfonds energie' terug in de algemene reserve gestort.

Naast onze algemene reserve hebben we zes bestemmingsreserves. In de toelichting op de passiva wordt het verloop van deze reserves nader toegelicht.