Paragrafen

Portefeuillehouder	Hoen
Organisatie	Advies & Ondersteuning

De lokale heffingen worden onderverdeeld in belastingen en rechten.

Belastingen
De opbrengsten van belastingen vallen onder de algemene middelen en kunnen vrij besteed worden. In onze gemeente geldt dit voor de onroerendezaakbelastingen (OZB), forensenbelasting, (water-)toeristenbelasting en reclamebelasting.

Rechten
Dit zijn vergoedingen voor concrete prestaties, die door de gemeente worden geleverd. Deze opbrengsten zijn niet vrij besteedbaar. In onze gemeente geldt dit voor de afvalstoffenheffing, rioolheffing en de leges burgerzaken. Bij de afvalstoffen- en rioolheffing is het uitgangspunt dat er kostendekkende tarieven zijn.

De tarieven worden opgenomen in verordeningen, die de gemeenteraad vast stelt. Voor de tarieven in 2023 is dit gedaan in de raadsvergadering van 12 december 2022. Voor de heffing van de OZB en de forensenbelasting is jaarlijks een waardering van de onroerende zaken (WOZ waarden) nodig. 

Het uitgangspunt voor 2023 was om de woonlasten voor onze inwoners stabiel te houden. Voor 2023 zijn de belangrijkste heffingen met 2,4% inflatiecorrectie verhoogd, met uitzondering van de riool- en afvalstoffenheffing. De afvalstoffenheffing is in 2023 niet verhoogd door met name lagere verwerkingskosten van Omrin. De rioolheffing is wel gestegen in 2023 conform het Gemeente RioleringsPlan 2021-2025. Daarnaast er vanaf 2023 opgenomen dat de eigenaar van een unit of garagebox, waarvan de waarde in het economische verkeer lager is dan € 50.000, vrijstelling wordt verleend voor het eigenarendeel rioolheffing afvalwater. Voor huishoudelijk- en bedrijfsafvalwater bedroeg het tarief € 136,46 en voor hemel- en grondwater € 54,60.

Zowel voor eenpersoons- als meerpersoonshuishoudens is de totale woonlastendruk ten opzichte van 2022 gestegen. Zo ging de totale woonlast voor meerpersoonshuishoudens in onze gemeente van € 796 in 2022 naar € 807 in 2023. De gemeentelijke woonlasten in Weststellingwerf liggen echter nog wel ruim onder het landelijk gemiddelde van € 960 over 2023. Ook wanneer we de woonlasten in onze gemeente vergelijken met de andere 17 gemeenten in onze provincie dan zien we dat we met een vierde plek in de ranking goed scoren. 

Onroerendezaakbelastingen OZB
Wet waardering onroerende zaken (WOZ)
Ieder jaar taxeert de gemeente alle onroerende zaken binnen de gemeente. De WOZ-waarden van woningen zijn in onze gemeente gemiddeld met 15,8% gestegen in 2023 (bron CBS). De WOZ-waarde is niet alleen de grondslag voor de OZB en de forensenbelasting, het wordt ook gebruikt voor belastingen van het rijk en het waterschap. De aanslagen in 2023 zijn gebaseerd op de waardepeildatum 1 januari 2022. Bij het opstellen van de begroting, bepalen we met het op dat moment bekende bedrag van de WOZ-waarden, het OZB-tarief. Daarna zijn er nog tal van gebeurtenissen die van invloed zijn op de definitieve WOZ-waarden per peildatum, daardoor kan de opbrengst afwijken van de begroting. 

Bezwaar en beroep
Over het belastingjaar 2023 zijn in totaal 526 bezwaarschriften ontvangen op basis van de Wet waardering onroerende zaken (wet WOZ). Dat is ongeveer 5,7% van het aantal opgelegde aanslagen onroerendezaakbelasting. De voornaamste redenen van bezwaar zijn de stijging van de waarde ten opzichte van de vorige peildatum en de no-cure-no-pay bureaus hanteren voor meerdere woningen dezelfde motivatie, namelijk gedateerde keuken en sanitair. Van het aantal ontvangen bezwaarschriften hebben we afgerond 41,1% gegrond verklaard. Over het belastingjaar 2023 zijn tot nu toe 2 beroepszaken ingediend.

De opbrengst
De verwachte opbrengst OZB over 2023 was afgerond € 4,9 miljoen. De werkelijke opbrengst is afgerond ook €4,9 miljoen. 

Forensenbelasting
Voor deze belasting wordt - net als bij de OZB - als grondslag de WOZ-waarde gehanteerd. De werkelijke opbrengst van € 44.000 valt lager uit dan onze raming van € 51.000.

Toeristenbelasting
De heffingsmaatstaf van deze belasting is de vergoeding die is verschuldigd voor de overnachting. Voor 2023 is het tarief net als de afgelopen jaren 4% van de logiesomzet. In de begroting 2023 hadden we een opbrengst geraamd van €165.000. Over het belastingjaar 2022 hebben we een meeropbrengst van € 23.000. De definitieve logiesomzet over 2022 is dus hoger dan we in eerste instantie verwachtten. De definitieve afrekening volgt zoals gebruikelijk een jaar later (de afrekening van 2023 volgt in 2024). 

Reclamebelasting
Reclamebelasting wordt geheven voor openbare aankondigingen, zichtbaar vanaf de openbare weg. We kennen deze belasting sinds 2016, waarvan de opbrengst ten goede komt aan het ondernemersfonds. Uit dit fonds worden activiteiten voor en door ondernemers en haar bezoekers in Wolvega betaald. De daadwerkelijke opbrengsten liggen in 2023 € 4.000 hoger dan begroot. 

Afvalstoffenheffing
Het uitgangspunt is dat de kosten van afvalinzameling en -verwerking voor 100% worden opgevangen uit de opbrengst afvalstoffenheffing. Aan het begin van 2023 gingen we er vanuit dat de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing 100% zou zijn.

De werkelijke kostendekkendheid (106%) is hoger dan de begrootte kostendekkendheid (100%). Dit komt door een aantal meevallers. Voor een nadere toelichting op de cijfers wordt verwezen naar de financiële toelichting op programma 7 van de jaarrekening. Het daadwerkelijke bedrag wat wordt toegevoegd aan de reserve is € 177.000. Dit is inclusief de dividend- / winstuitkering (€ 58.000) van Omrin. Het saldo wordt toegevoegd aan de reserve. Deze reserve is beschikbaar voor het opvangen van onverwachte tegenvallers. De reserve maakt het mogelijk om noodzakelijke financiële aanpassingen niet schoksgewijs te laten verlopen.

		x € 1.000
Kostendekkendheid taakveld afval	Rekening 2023	Begroting 2023
Kosten taakveld	2.356	2.590
Inkomsten taakveld (exclusief heffingen)	466	524
Netto kosten taakveld	1.890	2.066
Toe te rekenen kosten:
straatvegen	14	17
minimabeleid	98	113
Overhead	522	522
Compensabele btw	308	329
Toe te rekenen kosten	942	982
Totale kosten	2.832	3.048
Opbrengst heffingen	3.009	3.048
Dekkingspercentage	106%	100%
c

Rioolheffing
De kosten voor het beheren en in stand houden van het rioolstelsel worden door een heffing op de gebruiker verhaald. Hierbij heeft de gemeente naast de zorgplicht voor afvalwater en hemelwater ook de zorgplicht voor grondwater. Net als bij de afvalstoffenheffing is het uitgangspunt 100% kostendekkendheid. De tarieven voor 2023 zijn ten opzichte van 2022 gestegen. Zie ook tarievenbeleid 2023.

De werkelijke kostendekkendheid (100%) van het taakveld riolering is hoger dan vooraf begroot (99%). Voor een nadere toelichting op de cijfers wordt verwezen naar de financiële toelichting op programma 7 van de jaarrekening.

		x € 1.000
Kostendekkendheid taakveld riolering	Rekening 2023	Begroting 2023
Kosten taakveld	1.777	1.773
Inkomsten taakveld (exclusief heffingen)	00	00
Netto kosten taakveld	1.777	1.773
Toe te rekenen kosten:
Overhead	320	320
Straatreiniging	14	16
Compensabele btw	186	198
Toe te rekenen kosten	520	534
Totale kosten	2.297	2.308
Opbrengst heffingen	2.301	2.277
Dekkingspercentage	100%	99%

Markt- en staangelden
Marktgeld wordt geheven voor het innemen van een standplaats voor het uitstallen, aanbieden of verkopen van goederen op locaties die zijn aangewezen voor het houden van de (wekelijke) warenmarkt, de voorjaarsmarkt en de najaarsmarkt. Staangeld wordt geheven voor het innemen van een (vaste) standplaats op voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond. 

Leges
Leges zijn vergoedingen die worden betaald voor een door de gemeente geleverde (meestal administratieve) dienst, waar mensen zelf om vragen. Zo worden bijvoorbeeld leges betaald voor het voltrekken van een huwelijk, de afgifte van een uittreksel uit een bepaald register, reisdocumenten, rijbewijzen of voor vergunningen zoals een omgevingsvergunning. 

Kostendekkendheid Leges
Binnen de leges zijn er een drietal titels. Titel 1 gaat over diverse burgerzaken (zoals rijbewijzen, reisdocumenten, gezondheidsverklaringen en documenten rondom naturalisatie), Titel 2 richt zich op de leges rondom omgevingsvergunningen en Titel 3 benoemt diensten die vallen onder de Europese dienstenrichtlijn (zoals de APV, drank & horeca wet en de winkeltijdenwet). In onze legesverordening 2023 staan de titels nader toegelicht.

		x € 1.000
Algemene legesverordening totaal	Rekening 2023	Begroting 2023
Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente	1.656	1.626
Inkomsten taakvelden(en), excl. heffingen	-	-
Netto kosten taakveld	1.633	1.626
Toe te rekenen kosten
Overhead incl. (omslag)rente	313	312
BTW	4	4
Totale kosten	1.950	1.943
Opbrengst heffingen	-1.432	-940
Dekkingspercentage	73%	48%
		x € 1.000
Algemene legesverordening titel 1
Algemene dienstverlening	Rekening 2023	Begroting 2023
Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente	440	428
Inkomsten taakvelden(en), excl. heffingen	-	-
Netto kosten taakveld	440	428
Toe te rekenen kosten
Overhead incl. (omslag)rente	224	224
BTW	-	-
Totale kosten	664	652
Opbrengst heffingen	-310	-249
Dekkingspercentage	47%	38%
		x € 1.000
Algemene legesverordening titel 2
Dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning	Rekening 2023	Begroting 2023
Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente	1.007	971
Inkomsten taakvelden(en), excl. heffingen	-	-
Netto kosten taakveld	1.007	971
Toe te rekenen kosten
Overhead incl. (omslag)rente	61	61
BTW	4	4
Totale kosten	1.072	1.036
Opbrengst heffingen	-1.086	-629
Dekkingspercentage	101%	61%
		x € 1.000
Algemene legesverordening titel 3
Dienstverlening vallend onder Europese dienstenrichtlijn	Rekening 2023	Begroting 2023
Kosten taakveld(en) incl. (omslag)rente	209	227
Inkomsten taakvelden(en), excl. heffingen	-
Netto kosten taakveld	209	227
Toe te rekenen kosten
Overhead incl. (omslag)rente	28	28
BTW	-	-
Totale kosten	237	255
Opbrengst heffingen	-36	-62
Dekkingspercentage	15%	24%

Graf- en begraafrechten
Er worden rechten geheven voor het gebruik van de begraafplaats en voor het verlenen van diensten door de gemeente in verband met de begraafplaats.
De gerealiseerde kostendekkendheid (34%) van het taakveld begraafplaatsen is lager dan begroot (42%).

We hanteren een kwijtscheldingsbeleid voor inwoners zonder vermogen, die een laag inkomen hebben. Kwijtschelding is mogelijk voor afvalstoffenheffing en OZB. De kwijtscheldingsregeling is gebaseerd op landelijke normen, welke per ingang 2023 zijn verruimd en vastgestelde in de nieuwe “Verordening kwijtschelding gemeentelijke belastingen Weststellingwerf 2023”. Op basis van de betaalcapaciteit wordt berekend of inwoners in aanmerking komen voor kwijtschelding. Bij de aanvragen voor 2023 is net als vorig jaar gebruik gemaakt van het Inlichtingenbureau omdat wij als gemeente geen toegang hebben tot alle gegevens zoals inkomen, banktegoed, voertuigenbezit. Hierdoor vindt er een correcte toetsing plaats en worden de juiste toewijzingen voor kwijtschelding gedaan.

In het belastingjaar 2023 was er voor 272 inwoners (2022: 286) sprake van een automatische kwijtschelding na toetsing door het Inlichtingenbureau. Van de 313 beoordeelde aanvragen tot kwijtschelding zijn er 160 toegewezen. Het toewijzingspercentage van 51% in 2023 is lager dan het percentage in 2022 (57%). 

Kwijtschelding in euro's
Het totale bedrag aan verleende kwijtschelding is afgerond € 98.000. Dit is grotendeels voor de afvalstoffenheffing.

		Rekening 2022	Rekening 2023	Actuele begroting	Primitieve begroting	Verschil begroot - werkelijk
	Kwijtschelding Afval	100.766	98.222	113.000	120.000	14.778
	Kwijtschelding OZB	1.091	0	2.000	5.000	2.000
		101.857	98.222	115.000	125.000	16.778

 

Portefeuillehouder	Hoen
Organisatie	Advies & Ondersteuning

Deze paragraaf geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om niet begrote kosten te dekken. Dat wil zeggen: welke capaciteit is nodig om de risico's op te vangen, en wel zodanig dat een tegenvaller in de uitvoering niet direct tot een bezuiniging hoeft te leiden.

 De wet geeft aan welke onderwerpen in deze paragraaf aan bod moeten komen:

• het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s;
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
• een inventarisatie van de risico’s;
• de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s uitgedrukt in weerstandsvermogen;
• een vijftal voorgeschreven financiële kengetallen;
• een beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie.

De doelstellingen zijn:

1. voldoen aan wet- en regelgeving;
2. inzicht krijgen in de risico’s die onze gemeente loopt en daarmee het risicobewustzijn aanmoedigen;
3. een onderbouwing van het berekende weerstandsvermogen;
4. de omvang van het weerstandsvermogen is voldoende.

In de nota financieel beleid zijn over de norm voor de omvang van de incidentele weerstandscapaciteit de volgende uitgangspunten vastgelegd:

• De beschikbare incidentele weerstandscapaciteit moet minimaal gelijk zijn aan de benodigde weerstandscapaciteit, oftewel een minimale ratio weerstandsvermogen van 1,0;
• Voor de voorgeschreven financiële kengetallen sluiten we aan bij de signaleringswaarden uit de stresstest voor gemeenten. Het streven van de gemeente is minimaal te voldoen aan categorie B (normaal risico). Dit betekent dat we streven naar een solvabiliteitspercentage van 20%. De hoogte van de reserves (inclusief de vrije algemene reserve) moet dan minimaal 20% zijn van het totale vermogen (het balanstotaal). 

Het college heeft in het collegeprogramma opgenomen dat zij een ratio weerstandsvermogen willen hanteren van 2.0 en een minimale solvabiliteitsratio van 20%.

In deze jaarrekening voldoen we aan de uitgangspunten van het financieel beleid. Het uitgangspunt van een weerstandsratio van 2.0 zoals aangegeven in het collegeprogramma wordt niet gehaald.

De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om eventuele tegenvallers op te vangen. Dit zonder dat de begroting en het beleid aangepast moet worden.

De begrotingsruimte
Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) bestaat de verplichting om jaarlijks in de begroting een bedrag voor onvoorziene uitgaven op te nemen. Daarbij is geen wettelijk minimum of maximum aangegeven. Hiermee kunnen elk jaar onverwachte incidentele tegenvallers worden opgevangen. Wij hebben gekozen voor een bedrag van € 30.000. Daarnaast is in de begroting een stelpost risicobeheersing opgenomen om specifieke risico's op voorhand af te dekken. Het gaat om een bedrag van € 500.000 per jaar.

De algemene reserve
Het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve kan worden ingezet ter dekking van onverwachte incidentele tegenvallers. De algemene reserve bedroeg op 31 december 2023 € 8,3 miljoen (voor resultaatbestemming).

De bestemmingsreserves
Voor de middelen van een bestemmingsreserve heeft de raad een specifiek doel vastgelegd. Eventueel kan de bestemming door de raad worden gewijzigd. Wanneer op een bestemmingsreserve geen verplichting rust voegen we deze reserve toe aan de algemene reserve. Op dat moment vormt het onderdeel van de beschikbare weerstandscapaciteit. Voor het vaststellen van onze weerstandscapaciteit worden de bestemmingsreserves op dit moment niet meegenomen.

De stille reserves
Stille reserves betreffen activa die tegen nul zijn gewaardeerd. Ook kan de boekwaarde lager zijn dan de verkoopwaarde. De mogelijke overwaarde die bij verkoop ontstaat, kan dan worden ingezet voor de opvang van onverwachte tegenvallers. Op dit moment verwachten we dat de invloed van deze stille reserves op de weerstandscapaciteit nihil is.

De niet-benutte belastingcapaciteit
De onbenutte belastingcapaciteit geeft een indicatie van de mogelijkheden die een gemeente heeft om haar inkomsten via extra belastingopbrengsten te verhogen. Daarbij gaat het om de eigen inkomsten uit:
a. de OZB;
b. de rioolheffing;
c. de afvalstoffenheffing en reinigingsrechten.

Vanaf 2020 heeft het rijk een benchmark woonlasten ingevoerd om jaarlijks de ontwikkeling van de lokale lasten inzichtelijk te maken. Hierin wordt naast de OZB ook de riool- en afvalstoffenheffing vergeleken. De niet-benutte belastingcapaciteit hebben wij tegen nul gewaardeerd. Bij de onderdelen riolering en reiniging geldt een norm van 100% kostendekkendheid. 

Samenvatting
De structurele weerstandscapaciteit in de exploitatie 2023 was € 500.000. De incidentele weerstandscapaciteit bedroeg ongeveer € 8,4 miljoen.

De belangrijkste risico’s voor de gemeente zijn in beeld gebracht, voor zover op dit moment bekend. Van belang is te beseffen dat risico’s zowel positieve als negatieve effecten kunnen hebben. Wij hebben bij deze inventarisatie vooral gekeken naar mogelijke negatieve risico’s en de gevolgen daarvan. Het inschatten van risico’s is een momentopname en is geen absolute wetenschap. De inventarisatie is gemaakt in een tweetal domeinen: (relatief) beïnvloedbare risico’s en onzekerheden op lokaal en regionaal niveau en landelijke ontwikkelingen en (lastig beïnvloedbare) risico’s en/of onzekerheden die daar uit voortvloeien. Vervolgens zijn de risico’s en genomen beheersmaatregelen beoordeeld. Op basis hiervan is een inschatting gemaakt van de mogelijke financiële impact van deze risico’s. Uiteraard met de kanttekening dat elke inschatting met de nodige onzekerheden is omgeven. De huidige werkwijze bestaat uit vier stappen:

1. per risico wordt een financiële inschatting gemaakt van de initiële klasse waarin het risico valt;
2. daarna wordt beoordeeld, wat de initiële kans is dat het risico zich voordoet en wordt deze vertaald in een wegingsfactor. Op basis hiervan wordt de initiële financiële inschatting verlaagd;
3. vervolgens worden beheersmaatregelen benoemd en waar mogelijk geïmplementeerd;
4. deze beheersmaatregelen zorgen voor een aangepaste inschaling van risicoklasse en risicokans, waartegen 'de onzekere gebeurtenis' (= het risico) wordt gescoord. Op basis hiervan kan de financiële inschatting nogmaals worden verlaagd.

Op basis van deze vier stappen is de verwachte financiële impact (geschatte initiële financiële inschatting x geschatte kans, rekening houdend met beheersingsmaatregelen) van de risico’s gemaakt. Het geschatte bedrag aan mogelijke risico’s wordt jaarlijks herijkt en is hierbij bepaald op € 8,3 miljoen. De belangrijkste risico’s die onze gemeente loopt, worden hierna behandeld.

Onzekerheden gemeentefonds en rente € 387.500 (GF&R)
Gemeentefonds
De inkomsten vanuit het gemeentefonds staan onder druk. Hier is landelijk veel aandacht voor. Vanaf 2026 komt er een ravijn op de Nederlandse gemeenten af. Vanuit de Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG) vindt er een lobby plaats richting het Rijk. Hierbij wordt ingezet op het schrappen van de opschalingskorting, het herstellen van het accres vanaf 2026 in plaats van 2027 en een toereikende en stabiele normeringssystematiek. De VNG pleit bij de normeringssystematiek met name voor een indexering van het gemeentefonds die aansluit bij de toename van de kosten van wettelijke taken. De systematiek die vanaf 2027 eenzijdig door het Rijk is doorgevoerd, is namelijk gebaseerd op het bbp. Deze systematiek schiet echter met name tekort om de groei van de uitgaven voor zorgkosten op te vangen. Die kosten stijgen namelijk harder dan het gemiddelde bbp.
De risico's spelen vanaf 2026. We hebben dus nog tijd om hier op te anticiperen. De termijn waarop we dit kunnen doen wordt wel korter. Het ravijn komt dichterbij. Om die reden stijgt het risico.

Rente
Rentestijging is een risico waar wij mee te maken kunnen krijgen bij het opnieuw afsluiten van een geldlening. Is de rente hoger dan de rente die wij betaalden, dan heeft dit een nadelig effect op onze begroting. We houden de toekomstige noodzakelijke financieringen nauwlettend in de gaten om zo het renterisico te minimaliseren (vaste schuld en kasgeld). De rentes stijgen op dit moment wel, maar op korte termijn is het afsluiten van een nieuwe geldlening niet nodig en is het renterisico beperkt.

Pensioenopbouw (gewezen) wethouders
Jaarlijks wordt bij de jaarrekening de voorziening voor de pensioenen van onze (gewezen) wethouders herijkt. Dit doen wij op basis van de actuariële waardeberekeningen van onze externe adviseur. Zij berekenen op basis van diverse parameters welk bedrag er in de voorziening aanwezig moet zijn op de peildatum 31-12-2023. Een van de belangrijkste parameters is de rekenrente. Deze wordt jaarlijks vastgesteld door De Nederlandse Bank. Dit percentage kan jaarlijks verschillen, waardoor op basis van de wet- en regelgeving een storting of een onttrekking aan de voorziening plaatsvindt. De rekenrente is in 2023 iets gestegen. We verwachten niet direct een daling van de rekenrente waardoor dit risico beperkt is.

Onzekerheden grondexploitaties € 1,6 miljoen (GREX)
De ramingen van de grondexploitaties en de verliesvoorzieningen zijn geactualiseerd. Toch blijft het moeilijk te voorspellen of de geraamde verkopen ook daadwerkelijk zullen plaatsvinden. Doordat de boekwaarde daalt door de gerealiseerde verkopen nemen de onzekerheden en risico`s nu af. De economische onzekerheid in de markt (oorlog Oekraïne, hoge energieprijzen) is ook in 2023 merkbaar geweest. De bouwprijzen zijn gestabiliseerd ten opzichte van 2022. Wel is de rente is in 2023 behoorlijk gestegen. In ons aanbod zien we dat particuliere kavels in een gestaag tempo worden verkocht en dat de interesse voor de kavels voor de projectmatige bouw groot is. Voor de bedrijventerreinen was de belangstelling vergelijkbaar met 2022. De winst- en verliesnemingen worden jaarlijks geactualiseerd per grondexploitatie. De verliesvoorzieningen worden berekend op basis van de netto contact waarde (2%). De winstnemingen worden berekend met de Percentage of Completion Methode (POC). 

Risico’s binnen het Sociaal Domein € 780.000 (SD)
De risico’s binnen het Sociaal Domein liggen met name in de open einderegelingen. Dit zijn regelingen die weliswaar een budgettair plafond kennen in de begroting, maar in feite financieel niet zijn begrensd. Als er meer aanspraak op dergelijke regelingen wordt gedaan, zal de gemeente vanuit haar wettelijke taak aanvullend (financiële) middelen beschikbaar moeten stellen. De gemeente kan deze middelen veelal niet verhalen op derden. Wij hebben zoveel mogelijk beheersmaatregelen genomen om te voorkomen dat de beschikbare budgetten worden overschreden, door bijvoorbeeld een zo goed mogelijke inschatting te maken op basis van historische kosten en actuele (beleids)ontwikkelingen.

Wmo
Toenemende vergrijzing, complexer wordende samenleving en de landelijke invoering van het abonnementstarief laten in Weststellingwerf een toename zien van het aantal Wmo-cliënten. Voor de komende jaren is nog een aantal decentraliserende rijksmaatregelen te verwachten die de gemeente raken. Zo wordt gesproken over de decentralisatie van Beschermd Wonen per 2025 en ook Maatschappelijke Opvang. De invoeringsdatum is tot dusver steeds uitgesteld, maar de maatregelen zitten er aan te komen. De gemeente wordt dan verantwoordelijk voor deze taken. Het blijft daarbij de vraag of het rijk voldoende middelen beschikbaar gaat stellen. Door monitoring hebben we goed zicht op de ontwikkeling en de voorspelbaarheid van de lasten. 

Jeugdwet
De financiering van de Jeugdwet in Fryslân is een zeer complex stelsel. Het onderdeel resultaat gestuurde inkoop is opnieuw aanbesteed. De nieuwe aanbesteding is ingegaan per 1 januari 2024. De financiële effecten van de aanbesteding zijn nog onvoldoende bekend. 
Het onderdeel hoog specialistische Jeugdhulp kenmerkt zich door een laag aantal cliënten en hoge kosten per cliënt. Lasten kunnen snel fluctueren bij relatief kleine wijzigingen in omvang van het aantal cliënten. Vertraging in afgegeven toewijzingen (berichtenverkeer) in combinatie met grillig declaratiegedrag van zorgaanbieders maakt monitoring complex en lastig. We hebben daarom beperkt zicht op de ontwikkeling en de voorspelbaarheid van de lasten. 

Hervormingsagenda
De Hervormingsagenda Jeugd bevat een groot pakket afspraken om de jeugdzorg te verbeteren en financieel houdbaar te krijgen. Een deel van de maatregelen uit de hervormingsagenda zijn al geïmplementeerd. Ondanks de reeds genomen maatregelen blijven de kosten Jeugd jaarlijks toenemen en is de besparing vanuit de hervormingsagenda hoogstwaarschijnlijk niet te realiseren. Het is de vraag in hoeverre het Rijk daarvoor compensatie biedt. Het risico neemt hierdoor toe. We volgen de ontwikkelingen op dit punt.

Statushouders
De gemeente is bezig met de taakstelling voor de huisvesting van statushouders. Dit begint steeds meer vorm te krijgen waardoor de aantallen zullen toenemen. De huisvesting van statushouders kan op korte termijn leiden tot een toename van het aantal uitkeringen.

Onzekerheden en risico’s bij onderhoud kapitaalgoederen € 225.000 (OHP)
Strategisch beleid hoe om te gaan met vastgoed specifiek en gemeentelijke bezittingen in brede zin, is een maatregel die wordt getroffen om mogelijke risico’s op dit onderwerp te beheersen. Dan kan meer gericht geld worden gestoken in het strategisch onderhoud van gemeentelijke bezittingen (betere koppeling termijn bezit/in gebruik aan termijn onderhoud). Los van deze beheersmaatregelen blijft er een risico aanwezig.

Projecten € 4,6 miljoen (P)
De gemeente voert op dit moment diverse projecten uit of heeft deze in voorbereiding. De omvang van de projectenportefeuille neemt daardoor toe. Ook de komende jaren zullen relatief grote projecten worden voorbereid, opgestart of aanbesteed. Voor een aantal projecten hebben we middelen gereserveerd in de Reserve investeringsambities. Deze gereserveerde middelen zijn ramingen. De ramingen in de Reserve investeringsambities zullen niet altijd toereikend zijn. We kijken dan naar haalbaarheid, betaalbaarheid en schaalbaarheid. Ook op het aanbestedingsmoment kunnen kosten mee- of tegen vallen. Echter, vaak is in tijden van stijgende kosten uitstel niet verstandig. 
Verschillende risico’s kunnen een succesvolle realisatie of voortgang van een project beïnvloeden. Het gebied waarop risico’s zich voor kunnen doen is behoorlijk breed. Zo kunnen zich onverwachte kosten voordoen, inkomsten lager uitvallen dan verwacht, technische problemen aan het licht komen, maar bijvoorbeeld ook juridische aspecten gaan spelen. Ook hebben we bij de projecten (bijna) altijd te maken met diverse stakeholders. Dit kan ook risico’s met zich meebrengen.
Specifiek voor 2024 zien we op dit moment bij de projecten aanbestedingsrisico’s. Dit betreft risico’s in de voorbereiding, de kwaliteit en de volledigheid. Op projectniveau noemen wij het Groene Hart van centrum Wolvega. Dit betreft bijvoorbeeld opstallen, de te ontvangen subsidie en eventueel tegenvallende investeringskosten om uiteenlopende redenen. Belangrijkste beheersmaatregel om deze risico’s te verkleinen is het gefaseerd beschikbaar stellen van het investeringskrediet.

Risico’s en beheersingsmaatregelen met betrekking tot verbonden partijen en gerelateerde projecten € 387.500 (VP)
De paragraaf verbonden partijen vraagt vanuit het oogpunt van risicobeheersing de nodige aandacht omdat de invloed op deze partijen verloopt via besturen van gemeenschappelijke regelingen en stichtingen of de aandeelhouders en de raden van commissarissen en/of toezicht. Dat betekent ook dat de directe invloed op de uitzetting van hun begroting beperkt is, wat weer van invloed is op onze begroting.
Ten aanzien van de verbonden partijen blijft extra aandacht noodzakelijk voor de uitvoeringsorganisatie FUMO en de Veiligheidsregio Fryslân (VRF). Deze samenwerkingsverbanden zijn van rijkswege verplicht gesteld en gelden dus voor de 18 Friese gemeenten. De invloed die als individuele gemeente kan worden uitgeoefend is (zeer) beperkt. De OWO-samenwerking heeft een positief effect als vanuit een gezamenlijk belang kan worden opgetrokken. Ook in de overige samenwerkingsverbanden zien we dat gemeenten elkaar steeds beter vinden. 
We zien binnen onze verbonden partijen op dit moment met name ontwikkelingen bij de OVEF. De omvang van de bedrijfsactiviteiten in een prijsgevoelige markt is per 2024 toegenomen. 

Overige onzekerheden en risico’s: € 397.500 (OVERIG)
Overige risico’s in de bedrijfsvoering zijn: frictiekosten personeel, veiligheids- en aansprakelijkheidsrisico’s en urenramingen op exploitatie ontlastende onderdelen van de begroting, zoals de grondexploitaties, afval en riolering. Tijdig beheersmaatregelen treffen, door bijvoorbeeld een juiste verhouding vast en flexibel personeel in dienst te hebben, voorkomt structurele risico’s in de exploitatie. Ook het treffen van technische beheermaatregelen en het optimaliseren van bedrijfsprocessen zorgen voor een lager risico.

Loon- en prijsontwikkelingen
Het risico dat we bij de loon- en prijsontwikkelingen lopen is dat we via de inkomsten (gemeentefonds) niet volledig gecompenseerd worden voor stijgingen. Op het gebied van loon- en prijsontwikkelingen zijn er weinig beheersmaatregelen mogelijk. Alleen op het gebied van onze eigen gemeentelijke heffingen kunnen we sturen op indexatie. De afgelopen periode hebben we exceptionele prijsstijgingen gezien. Deze situatie lijkt zich nu te herstellen en te stabiliseren. Daardoor neemt dit risico af.

Toekomstige ontwikkelingen
We zien dat de omvang van onze begroting toeneemt. Dit is inherent aan de activiteiten waar wij als gemeente voor aan de lat staan. We zien meer taken en daarmee ook meer risico's op ons afkomen. We noemen hier als voorbeeld het klimaatakkoord, duurzaamheid, funderingsaanpak, maar ook de taakstelling statushouders. Daarnaast leven we in een onzekere tijd. De gevolgen van nieuwe wetten en een nieuw kabinet is (nog) niet volledig duidelijk. Uiteraard houden wij de ontwikkelingen, de gevolgen en de risico's nauwlettend in de gaten. Via onze reguliere planning en controlcyclus sturen wij waar nodig bij.

De relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s wordt uitgedrukt in weerstandsvermogen. De hoogte van het weerstandsvermogen is in onderstaande tabel weergegeven.

Uit bovenstaande tabel blijkt dat ons weerstandsvermogen voldoet aan het uitgangspunt dat de beschikbare incidentele weerstandscapaciteit (A) minimaal gelijk moet zijn aan de benodigde weerstandscapaciteit (B). De ratio weerstandsvermogen is 1,07 en dus groter dan 1,0. De weerstandsratio is echter nog wel kleiner dan de door het college gewenste minimale weerstandsratio van 2,0.

Met ingang van 2016 worden een vijftal financiële kengetallen voorgeschreven. Dit onder andere om de financiële positie van de gemeente voor de raad inzichtelijker en beter vergelijkbaar te maken. Het gaat om de netto schuldquote, de solvabiliteitsratio en indicatoren met betrekking tot de grondexploitatie, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit.
Kengetallen hebben een signalerende functie, geven inzicht in de financiële positie en over de weerbaarheid en wendbaarheid van een gemeente. Zoals opgenomen in de nota Financieel beleid sluiten we voor de verplichte kengetallen aan bij de signaleringswaarden uit de stresstest voor gemeenten. Ons streven is minimaal te voldoen aan categorie B. Over het algemeen kan worden gesteld dat categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest.

Kengetal		Categorie A	Categorie B	Categorie C
1. Netto schuldquote	a. zonder correctie doorgeleende gelden	< 90%	90 - 130%	> 130%
	b. met correctie doorgeleende gelden	< 90%	90 - 130%	> 130%
2. Solvabiliteitsratio		> 50%	20 - 50%	< 20%
3. Grondexploitatieruimte		< 20%	20 - 35%	> 35%
4. Structurele exploitatieruimte		> 0%	0%	< 0%
5. Belastingcapaciteit		< 95%	95 - 105%	> 105%

 

Als de uitkomst van één van de kengetallen uit de pas schiet, wil dat niet zeggen dat we financieel niet (langer) gezond zijn. Het is een mogelijke indicatie dat er (aanvullende) beheersmaatregelen moeten worden getroffen of herijkt. In onderstaand overzicht wordt het verloop van onze kengetallen weergegeven:

Toelichting tabel kengetallen

1. Netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossing op de exploitatie. Omdat bij leningen onzekerheid kan bestaan of ze allemaal terug worden betaald, wordt bij de berekening van de netto schuldquote onderscheid gemaakt door het kengetal te berekenen, zowel inclusief als exclusief de doorgeleende gelden.
Zoals uit bovenstaande tabel blijkt voldoen we in deze jaarrekening bij dit kengetal ruimschoots aan ons streven en vallen we in categorie A.

2.Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio is een kengetal dat weergeeft welk deel van het gemeentelijk vermogen is gefinancierd met eigen vermogen. Ook bij dit kengetal komen we uit boven ons streefpercentage van minimaal 20% en binnen de marges van categorie B.

3. Kengetal grondexploitatie
Het kengetal geeft in een percentage aan hoe groot het geïnvesteerde bedrag is ten opzichte van de totale baten.
De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. Door onder andere de verkopen is de balanswaarde van de grondexploitaties gedaald. Dat maakt dat het risico minder groot wordt en we in categorie A uit komen.

4. Structurele exploitatieruimte
 Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Voorbeelden van structurele lasten zijn de personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen, bij structurele baten gaat het onder andere om de Algemene uitkering van het gemeentefonds en eigen belastinginkomsten. Het kengetal 'structurele exploitatieruimte' geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de jaarrekening is. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. In 2023 hadden we een positief structureel exploitatiesaldo waardoor we in categorie A vallen.

5. Belastingcapaciteit
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. Deze woonlasten zijn de optelsom van de OZB, de rioolheffing en afvalstoffenheffing voor een woning met een gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t te vergelijken met het landelijk gemiddelde in het jaar t-1 en uit te drukken in een percentage. Zoals uit de tabel van de kengetallen blijkt, zijn de woonlasten in onze gemeente lager dan het landelijk gemiddelde voor een gezin. Als basis hebben we het landelijk gemiddelde van 2023 (= 100%) genomen. Dat staat op € 944. Met een bedrag van € 807 vallen we hiermee onder categorie A.

 

Portefeuillehouder	Hartog
Organisatie	Beleid en Vastgoed, Grondzaken & Facilitair

• Beleidsplan Kwaliteitsambitie openbare ruimte 2012-2016
• Nota Openbare verlichting
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025
• Notitie Strategisch omgaan met gemeentelijk vastgoed 2017
• Bomenbeleidsplan 2017- 2027
• Plan van aanpak Verduurzamen gemeentelijk vastgoed 2020
• Scenario’s uitbreiding ecologisch bermbeheer gemeente Weststellingwerf

Onze gemeente heeft een flink aantal vierkante kilometers aan openbare ruimte in beheer. Er wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Om dat mogelijk te maken wordt geïnvesteerd in kapitaalgoederen. De kwaliteit van de kapitaalgoederen en het onderhoud ervan is bepalend voor het voorzieningenniveau en uiteraard voor de (jaarlijkse) lasten.

Wij merken dat we steeds meer last krijgen van extremen in het weer. In de zomer zagen we droge periodes die het veen onder de wegen aantast. In de herfst hadden we zoveel neerslag dat de bermen met veel meer dan de gebruikelijke schades te maken kregen. Naast de wegen en bermen hebben de extremen ook een negatieve invloed op de kwaliteit van beplantingen, speelgazons, bomen.

Om meer grip te krijgen op toekomstige investeringen en de lopende onderhoudsprogramma's zijn we gestart met een traject om het asset management naar een hoger niveau te tillen en met een herijking van ons areaal. 

We zagen in 2023 een ontwikkeling waarbij gekozen werd voor gedifferentieerd beheer van de openbare ruimte. Hierbij was sprake van maatwerk. We maakten meer gerichte keuzes waarbij onderhoudsniveaus werden afgestemd op plekken die inwoners van de gemeente belangrijk vinden, naast de plekken die we als gemeentelijke organisatie belangrijk vinden. 
We begonnen met het inventariseren en actualiseren van bestaande niveaus . Het onderhoud van de openbare ruimte vond plaats volgens de uitgangspunten van de vastgestelde notitie kwaliteitsambitie openbare ruimte.

De Leidraad duurzame inrichting openbare ruimte (DIOR) geeft kaders waarbinnen inspiratie en creativiteit gevonden kan worden voor het ontwerpen en inrichten van de openbare ruimte en is bedoeld voor eenieder die openbare ruimte gaat realiseren: ambtenaren, marktpartijen en andere initiatiefnemers. De leidraad is grotendeels gereed. 

De jaarlijkse onderhoudsprogramma’s voor asfalt en elementenonderhoud (klinkerwegen) zijn uitgevoerd. Te noemen locaties van (groot) onderhoud zijn onder andere: 

• Onderhoud asfaltwegen: Hamersweg Ter Idzard, Hoeveweg de Hoeve, Kerkweg Oldeholtwolde, Kontermansweg de Hoeve, Geldering Noordwolde, Tinweg (rotonde) Wolvega, Kerkeweg Nijetrijne, Marktweg Spanga. 
• Onderhoud klinkerwegen: Peter Paulus Rubenstraat Wolvega, Govert Flinckstraat Wolvega, Pastoor Schuttestraat Steggerda, De Ribbe Scherpenzeel, Langelilleweg (deels) Langelille, Oosterstreek (drempel) Oosterstreek, Nieuwstraat (trottoirs) Noordwolde.
• Ook zijn er diverse kleine herstelwerkzaamheden geweest aan asfalt- en klinkerwegen.
• Er hebben veel werkzaamheden plaatsgevonden aan trottoirs en bermen waar kabels en leidingen zijn gelegd. Oorzaak zijn de graafwerkzaamheden van de glasvezelprojecten en het vervangen van kabels voor de energietransitie.

Openbaar groen:
We hebben een groot aantal bomen aangeplant. Na reguliere inspectie (één keer per drie jaar) was gebleken dat een aantal bomen gekapt moest worden om aan de zorgplicht (veiligheid) te voldoen. Om die reden zijn tevens bomen gesnoeid.

Tijdens de storm van juli is een aantal bomen omgewaaid en is een aantal bomen na inspectie preventief verwijderd. Deze bomen worden waar mogelijk vervangen. 

Wij hebben langs een aantal paden en erfgrenzen wortelschermen geplaatst om overlast en wortelopdruk te voorkomen. Om droogteschade te beperken hebben we bij het planten van de bomen standaard van een watergeefrand geplaatst en hierin is een mulchlaag aangebracht om water langer vast te houden.

Wij hebben diverse invasieve soorten bestreden op het land en in het water. We hebben o.a. circa 8000 bomen preventief behandeld tegen de eikenprocessierups. Hierdoor is de overlast beperkt.

Baggeren
Er is gebaggerd in de vijvers in De Heide, Drafsportlaan en De Barte. Dit in overleg met de buurtvereniging en in samenwerking met Hengelsportvereniging De Snoek. In het najaar is 600 kilo aan vissen uitgezet.

Vergroten biodiversiteit 
In Noordwolde zijn in afstemming met Plaatselijke Belang bermen omgevormd naar bloem- en kruidenrijke berm. Wij hebben op meerdere locaties bloembollen aangebracht. We hebben circa 100 knotwilgen geplant, de wilg is een goede waardplant voor veel insecten en vlinders. 

We zijn gestart met ecologisch berm- en slootonderhoud buiten de bebouwde kommen. Binnen de bebouwde kommen worden meer gazonstroken ecologisch beheerd.

Het jaarlijks onderhoudsprogramma voor de bruggen en duikers is uitgevoerd. Hierna te noemen locaties van groot onderhoud zijn onder andere:

Regulier onderhoud aan:
o    28 verkeersbruggen;
o    33 fiets- en voetgangersbruggen;
o    7 vissteigers;
o    390 m1 aanlegsteigers in passantenhaven nabij Driewegsluis in Nijetrijne;
o    Monumentale keersluis bij de Sasweg in Blesdijke;
o    Muziekkoepel Manauplein Noordwolde;
o    Onderdoorgang spoor;
o    7 onderdoorgangen A32;
o    Onderdoorgang Stellingenweg De Koele;
o    Nijelamerbrug in de Schipslootweg.

Brug Nijksweg tussen Wolvega en De Blesse. Hier moet groot onderhoud aan worden uitgevoerd, zoals het vervangen van het gehele brugdek, de leuningen en geleidingshekken. Deze werkzaamheden zijn uitgesteld i.v.m. de langer durende werkzaamheden in De Blesse aan de Markeweg en de omleidingsroute over de Nijksweg. 

Er zijn duikers vervangen aan de:
o    Buitenweg in Steggerda;
o    Vaartweg in Steggerda;
o    Oostvierdeparten in Boijl.

Er is een start gemaakt met de voorbereiding voor het vervangen van duikers aan de:
o    Pepergaweg in Steggerda;
o    Oosterstreek;
o    Schapendrift in Noordwolde.

Weststellingwerf heeft in totaal 4.448 lichtmasten in eigendom en beheer (peildatum 28-2-2024). Het onderhoud en beheer van de openbare verlichting is via de Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân aanbesteed. Zie ook paragraaf verbonden partijen.
Het prestatiegerichte contract dat de coöperatie met de aannemer heeft afgesloten geldt vanaf 1 april 2019 en is in 2023 verlengd tot 1 april 2025. Onder onderhoud verstaan wij het oplossen van storingen aan de openbare verlichting. Ook het reinigen en schilderen van masten/armaturen en vervangen van lampen, masten en armaturen valt onder deze aanbesteding.
Resultaten 2023: 

• In de zomer 2023 zijn 572 lichtmasten gereinigd in Wolvega.
• in 2023 zijn 313 armaturen vervangen door led-armaturen. Hiermee is het aantal lichtmasten met ledverlichting toegenomen tot 92%. 

Resultaten 2023:

Reguliere werkzaamheden

Regulier onderhoud aan:
- 412 vuilwatergemalen;
- 9 randvoorzieningen (zijn tijdelijke opvangbakken of leidingen voor vuilwater);
- 10 regenwatergemalen;
- Er is 3 kilometer vrij verval riool gereinigd. Van die 3 kilometer is 2,5 kilometer geïnspecteerd. (in samenwerking met de OWO-gemeenten);
- Reinigen van 12.273 kolken;
- Onderhoudswerkzaamheden als gevolg van uitgestelde renovaties.

Projectmatige werkzaamheden 

Rioolvervanging en renovatie

• Langs de Grindweg in Munnekeburen en Scherpenzeel is 335 meter riool vervangen en 90
  meter riool gerenoveerd door het aanbrengen van een bekleding in de bestaande buis (rioolrenovatie);
• In de Markeweg in De Blesse is tijdens de herinrichting van de Steenwijkerweg in De Blesse het oude gemengde rioolstelsel vervangen door een gescheiden rioolstelsel;
• Er is een start gemaakt met de voorbereiding voor het vervangen van de riolering in de prinsessenbuurt (Marijkestraat, Margrietstraat, Irenestraat, Bernhardlaan en Beatrixstraat) in Wolvega;
• Aan de Jokweg in De Hoeve is een rioolgemaal gerenoveerd.

Klimaatmaatregelen
Er is een start gemaakt met de voorbereiding van de klimaatmaatregel Julianaweg en Oranje Nassaulaan in Wolvega en de klimaatmaatregel Houtstraat in Wolvega. Beide vallen onder de negen klimaatmaatregelen die staan aangegeven in het Gemeentelijk rioleringsplan 2021-2025.

Herstellen kolken
Tijdens de jaarlijkse reinigingsronde van de kolken in de gemeente zijn gebreken geconstateerd. Deze gebreken zijn geïnventariseerd en er is een start gemaakt met het oplossen en herstellen van de gebreken. In Noordwolde is in 2023 een pilot gedaan om te kijken hoe we zo efficiënt mogelijk de werkzaamheden kunnen aanpakken voor de rest van de gemeente. 

Beoordelen rioolinspectiebeelden en maken van kwalitatieve planning
In het kader van het assetmanagement naar een hoger niveau te tillen zijn in 2023 alle rioolinspectiebeelden beoordeeld en er is een kwalitatieve planning gemaakt voor rioolvervanging voor de komende 10 jaar. Daarnaast is er een planning gemaakt voor de komende 10 jaar welke riolen wanneer geïnspecteerd moet worden.

De in eigendom zijnde tractiemiddelen worden middels een beheerssysteem gemonitord. Uit het oogpunt van continuïteit moet regelmatig materieel worden vervangen. Hiervoor is een meerjarig overzicht opgesteld. 

We merken op dat er lange levertijden zijn. We hebben in 2023 diverse aankopen gedaan, maar nog niet alle leveringen hebben plaats gevonden. Zo zijn in 2023 middels een Europese aanbesteding 4 grote zoutstrooiers en 3 kleine zoutstrooiers aangeschaft. Deze machines worden geleverd na het winterseizoen 2023-2024. 

Afgelopen jaar is het onderhoud van de vastgoedportefeuille volgens planning uitgevoerd. 
De gebouwen zijn op het vastgestelde niveau ‘sober en doelmatig’ onderhouden zoals beschreven in de notitie ‘Strategisch omgaan met gemeentelijk vastgoed’.

Resultaten in hoofdlijnen:

Gemeentehuis
- Groot schilderwerk binnenzijde
- Vervangen warmtepompen en transportpompen voor energiezuinige variant 
- Realisatie van een duurzame warmte- en koudeopslag in de bodem rondom het gemeentehuis, zie programma 8

Sportcomplex de Steense
- Renovatie van het entreegebied inclusief de sanitaire voorzieningen. Hierbij zijn ook voorzieningen gecreëerd voor mindervaliden.
- Tribune Olde Steense vervangen
- Waterbehandelingsysteem (zoutelektrolyse) van het zwembad vervangen

MFC 3 Turven
- Groot schilderwerk van binnenzijde
- Groot schilderwerk van buitenzijde

MFC Boijl
- Groot schilderwerk van binnenzijde

Sporthal de Duker
- Dak van het restaurant verduurzaamd waardoor hogere isolatiewaarden worden behaald
- Vernieuwen dakbedekking 

Zwembad de Dobbe
- Dakrenovatie van kleed- en personeelsgebouw

Portefeuillehouder	Hoen
Organisatie	Advies & Ondersteuning

Het doel van deze paragraaf is om informatie te verstrekken over het treasurybeleid en de beheersing van de financiële risico’s. Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s.
Wettelijke kaders voor gemeentelijk treasurybeleid vinden we terug in de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido), de Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet hof), de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en in de Gemeentewet met de daaruit afgeleide financiële verordening.
Vanwege de publieke taak van de gemeente gaan we bedachtzaam om met publieke middelen en zijn we transparant over de besteding hiervan. Risicobeheersing is daarbij van groot belang. Mogelijke renterisico’s beheersen we via de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Verder stellen we strikte eisen aan het uitzetten van liquide middelen: leningen en garanties mogen in principe alleen worden verstrekt voor de uitoefening van de publieke taak. Voor het overige houden we eventuele overtollige middelen aan in ’s rijks schatkist (als gevolg van het verplicht schatkistbankieren, zie jaarrekening onderdeel schatkistbankieren) zodat deze beschikbaar blijven voor de uitoefening van de publieke taak.

Sinds de invoering van het schatkistbankieren zijn uitzettingen door gemeenten alleen nog toegestaan aan medeoverheden. Door een goede (korte en lange termijn) liquiditeitsprognose te hebben, kunnen gemeenten in het aantrekken van geld sturen op het (tijdig) beschikbaar hebben van lang of kort geld. Op dit moment is de rentestand hoger. Met de huidige rentestand zijn de renterisico’s die gemeenten daarbij lopen overzichtelijk. We hebben momenteel nog drie geldleningen.

De overheid hanteert twee instrumenten, binnen de wet Fido, voor het toetsen van het renterisico: de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Het doel van deze normen is het krijgen van een stabiele rentelast over de jaren. 

De kasgeldlimiet vormt de bovengrens waarmee een tijdelijk liquiditeitstekort gefinancierd kan en mag worden met een kortlopende geldlening (korter dan 1 jaar). Als het liquiditeitstekort structureel dreigt te worden, moet er een langlopende geldlening worden aangetrokken. De kasgeldlimiet is vastgesteld op 8,5% van het begrotingstotaal. Het doel van de limiet is de vlottende schuld (kortlopende leningen) te beperken. De ontwikkeling van de kasgeldlimiet over 2023 is hieronder weergegeven. Het schema laat zien dat er voldoende ruimte onder de kasgeldlimiet aanwezig was.

Kasgeldlimiet
Op dit moment hebben wij voldoende liquide middelen beschikbaar. Deze staan bij de Staat (schatkist). We verwachten dat we de geplande uitgaven voor investeringen voor het komende jaar op kunnen vangen met de huidige middelen. We blijven binnen de ruimte van de kasgeldlimiet. We houden het komende jaar de uitgaven van onze investeringen in de gaten om zo te bepalen of en wanneer wij een nieuwe langlopende lening nodig hebben. 

De renterisiconorm stelt een grens aan het te lopen renterisico op de vaste schuld. De risiconorm houdt in dat de jaarlijkse verplichte aflossingen en renteherzieningen niet hoger mogen zijn dan 20% van het begrotingstotaal. Op basis van het werkelijke volume is onze gemeente in 2023 ruimschoots binnen de renterisiconorm gebleven. 

De rentedragende leningen bestaan voornamelijk uit aan (voormalig) ambtenaren verstrekte hypothecaire geldleningen. De portefeuille krimpt omdat gemeenten geen hypothecaire geldleningen meer mogen verstrekken aan hun personeel. Jaarlijks wordt hier op afgelost. Hierdoor stijgen onze geldmiddelen. Het risico op de portefeuille is relatief klein, vanwege de hypothecaire zekerheden die tegenover de geleende gelden staan. Er is wel sprake van een (beperkt) renterisico omdat geldnemers hun rentevoorwaarden (kosteloos) kunnen aanpassen gedurende de looptijd. Echter, de meeste geldnemers hebben inmiddels hun rechten om de rentevoorwaarden aan te passen verbruikt.
Daarnaast hebben we verschillende (indirecte) garanties afgegeven. Op deze garantstellingen wordt in de regel regulier afgelost door de geldnemers. Met betrekking tot de gegarandeerde leningen betreft het veelal geldnemers in de zorg, sociale woningbouw of (sport)verenigingen. Omdat voor de leningen aan de woningcorporaties het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) garant staat, kan het kredietrisico voor de gemeente als minimaal worden beschouwd.

De gemeente hanteert een integrale financieringssystematiek. Dat wil zeggen dat we steeds kijken naar de totale financieringsbehoefte van de gemeente op enig moment. Bij de huidige verwachtingen over de renteontwikkeling wordt goed gekeken naar de liquiditeitsbehoefte en wordt deze afgezet tegen de opgave om de schuldpositie te verbeteren in absolute zin. Uitgangspunt daarbij is een beheersbare schuld waarop op reguliere basis aflossingen plaatsvinden. 

Het verloop van onze leningenportefeuille is hieronder weergegeven.

De financieringsbehoefte (financieringstekort of -overschot) geeft een indicatie of het aangaan van vaste geldleningen al dan niet noodzakelijk is. In het onderstaande overzicht is onder de vaste activa een bedrag opgenomen van € 21 miljoen aan Schatkistbankieren. Dit bedrag is beschikbaar voor financiering en daarmee hebben wij geen financieringsbehoefte. 

In het volgende renteschema is uiteengezet hoe voor 2023 de rente is toegerekend. Het saldo tussen de rente die is doorberekend aan de taakvelden en de werkelijk te betalen rente is verantwoord op het taakveld treasury. Het taakveld treasury is opgenomen in het overzicht van algemene dekkingsmiddelen.

Het EMU-saldo is het saldo van inkomsten en uitgaven met derden van de gemeente op transactiebasis in een bepaalde periode. Eenvoudig gezegd geeft het EMU-saldo aan of er in een bepaald jaar met reële transacties meer geld uitgegeven is dan er in dat jaar is binnengekomen, of dat er netto geld overgehouden is. Het EMU-saldo is daarmee een indicatie voor de ontwikkeling van de liquiditeits- en financiële positie (eigen vermogen en schulden) van de gemeente.

Het EMU-saldo van één jaar zegt relatief weinig, Een structureel negatief EMU-saldo is echter wel reden tot zorg; dit geeft aan dat de gemeente jaar-op-jaar meer geld uitgeeft dan de gemeente ontvangt. Andersom kan het ook onwenselijk zijn dat het EMU-saldo enkele jaren op rij een flink positief saldo vertoont. Dit geeft immers aan dat de gemeente mogelijk overhoudt, terwijl het geld besteed kan worden aan voorzieningen in de gemeente.

Het EMU-saldo vervult een rol bij de afspraken die in Europees verband zijn gemaakt over het toegestane maximale tekort ervan op nationaal niveau om de overheidsfinanciën in de Eurozone robuust te houden. In Nederland geldt een macro EMU-tekort voor de decentrale overheden van 0,27 procent van het bruto binnenlands product per jaar. 

Vier scenario's uitgelegd
Bij de gemeente kunnen zich vier scenario’s voordoen. Hierbij wordt benadrukt dat het bij het beoordelen van de scenario’s vooral gaat om de meerjarige ontwikkeling van het EMU-saldo.

Het EMU-saldo is positief:
De gemeente krijgt via reële transacties meer geld binnen dan dat ze uitgeeft. Dit schept ruimte om schulden af te lossen, te sparen en de reservepositie te verhogen. Daarmee draagt de gemeente positief bij aan het EMU-saldo van Nederland. Dit is voor 2023 bij de Gemeente Weststellingwerf het geval. Het EMU-saldo voor onze gemeente bedraagt € 1.559.000 positief.

Het EMU-saldo grenst aan 0:
De gemeente krijgt via reële transacties ongeveer evenveel geld binnen als dat er wordt uitgegeven.

Het EMU-saldo is negatief:
De gemeente geeft via reële transacties meer geld uit dan dat erbinnen komt. De gemeente zal schulden moeten maken, leningen moeten aantrekken, of het gespaarde geld moeten aanspreken. Ook kan het zijn dat het eigen vermogen (reserves) afneemt. Hierdoor draagt de gemeente negatief bij aan het EMU-saldo van Nederland.
Maar blijft onder de referentiewaarde: aangezien het EMU-saldo onder de referentiewaarde valt, is de bijdrage van de gemeente aan het EMU-saldo geen aandachtspunt mits de andere overheden zich ook aan hun referentiewaarden houden.

Het EMU saldo overschrijdt de referentiewaarde:
Aangezien het EMU-saldo boven de referentiewaarde uitstijgt, is de bijdrage van de gemeente aan het landelijke EMU-saldo een aandachtspunt. 

 

Portefeuillehouder(s)	Van de Nadort en Hoen
Organisatie	Advies & Ondersteuning

De onderdelen inkoop & aanbesteding en informatisering & automatisering worden toegelicht in de paragraaf OWO-samenwerking.

Een betrouwbare informatievoorziening is noodzakelijk voor het goed functioneren van de gemeente en de basis voor het beschermen van rechten van personen en bedrijven. Zonder actuele, betrouwbare en beschikbare informatie kunnen wij onze taken niet naar behoren vervullen. Een goede bescherming van (persoons)gegevens en privacy kan alleen als de informatiebeveiliging op orde is. Mensen moeten erop kunnen vertrouwen dat de gemeente hun privacy waarborgt en de persoonlijke levenssfeer respecteert. De gemeente zoekt daarbij naar een goede balans tussen de te treffen maatregelen en het behouden van een goede en efficiënte dienstverlening, een transparant proces en acceptabele kosten. Dit vereist een integrale aanpak, goed opdrachtgeverschap en eigenaarschap, en risicobewustzijn van iedereen binnen de organisatie. Ieder organisatieonderdeel is betrokken bij het zorgvuldig en veilig omgaan met (persoons)gegevens en informatie. Verantwoord en bewust gedrag van medewerkers is essentieel.

In het jaar 2023 hebben we de balans opgemaakt wat betreft de implementatie van de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Aan de hand hiervan is een nieuw strategisch plan opgesteld die zal gelden voor de jaren 2024 tot en met 2026. En ook zijn nieuwe verdiepende beleidsstukken op het gebied van informatiebeveiliging en privacy opgesteld. Verder is in het jaar 2023 geïnvesteerd in het vergroten van de bewustwording onder de medewerkers door middel van een constante training op het gebied van informatiebeveiliging en privacy, het uitzetten van een phishingtest en een informatieve spreker. Tenslotte hebben we de jaarlijkse verantwoording via de zelfevaluatie ENSIA (Eenduidig, Normatiek Single Information Audit) en de zelfevaluatie BRP (Basisregistratie personen) en zelfevaluatie Reisdocumenten afgelegd.

Rechtmatig handelen is voor een overheidsorganisatie een belangrijk uitgangspunt. De inrichting van de administratieve organisatie en de interne controle is erop gericht om onder meer rechtmatigheid van ons handelen te waarborgen en de risico’s te beheersen. Zo dragen interne controles bij aan de kwaliteit van onze organisatie. 

Interne controle
In 2023 zijn de interne controles uitgevoerd op basis van het door de raad vastgestelde normenkader, de relevante financiële stromen, de risicoanalyses en het daarop gebaseerde jaarplan verbijzonderde interne controle 2023. De controles die in het jaarplan zijn opgenomen zijn afgestemd met de accountant en dienen onder andere mede ter onderbouwing van de in de jaarrekening opgenomen rechtmatigheidsverantwoording. De aanbevelingen voortkomende uit de (verbijzonderde) interne controles over 2023 worden intern gemonitord en via het actieregister tweemaal per jaar voorgelegd aan de controlecommissie.

Uit de (verbijzonderde) interne controles komt naar voren dat we hebben gehandeld conform wet Fido. Voor een toelichting volstaan wij met een verwijzing naar de paragraaf financiering. Uit de (verbijzonderde) interne controles komen geen concrete aanwijzingen naar voren van het veelvuldig niet naleven of onjuist documenteren en/of motiveren van de normen gids proportionaliteit.

In 2023 is daarnaast verdere invulling gegeven aan de beweging waarbij de teams een grotere rol krijgen in de interne controle. De interne controles van een aantal processen zijn in de teams belegd, waardoor (kwaliteits-) controles door de teams zelf zijn uitgevoerd. 

Accountantscontrole
De accountant heeft in het najaar de interim controle 2023 uitgevoerd. Naar aanleiding van de bevindingen uit de controle heeft de accountant enkele aanbevelingen meegegeven. In februari 2024 is de raad geïnformeerd over de uitkomsten van de interim controle. De accountant geeft bij de jaarstukken van de gemeente een verklaring over de getrouwheid van de jaarrekening.

Met ingang van 2023 is de invulling van de accountantsverklaring gewijzigd en legt het college verantwoording af over de rechtmatigheid in de rechtmatigheidsverantwoording bij de jaarrekening. In de rechtmatigheidsverantwoording is aangegeven dat de gemeente bij alle (financiële) beheershandelingen en transacties relevante de wet- en regelgeving naleeft binnen de daarvoor door de raad gestelde kaders. De rechtmatigheidsverantwoording valt, als onderdeel van de jaarrekening, onder het getrouwheidsoordeel van de accountant. 

De bevinding van de rechtmatigheidsverantwoording is dat de verantwoorde baten, lasten en de balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen binnen de daarvoor gestelde grens. Er zijn wel enkele afwijkingen geconstateerd. Conform de Kadernota rechtmatigheid en op basis van de afspraken met de raad worden de afwijkingen boven de rapportagegrens hieronder toegelicht:

• In de uitgevoerde verbijzonderde interne controles is een aantal fouten (onrechtmatigheden) vastgesteld in het proces van inkoop- en aanbestedingen. De fout bedraagt € 172.538 en is veroorzaakt doordat inkopen ten onrechte niet Europees zijn aanbesteed. De voorbereiding voor een Europese aanbesteding zijn inmiddels gestart.
  
  
• In de beoordeling van het begrotingscriterium zijn er in twee programma's lastenoverschrijdingen vastgesteld. De overschrijdingen zijn passend binnen bestaand beleid. Er is sprake van overschrijdingen waarbij direct gerelateerde inkomsten de overschrijdingen compenseren. Voor een toelichting verwijzen we naar de financiële analyses per programma.
  • Overschrijding programma 0 betreffende € 287.000.
  • Overschrijding programma 0 betreffende € 1.700.000.
  • Overschrijding programma 4 betreffende € 490.452.
    
    
• In de beoordeling van het begrotingscriterium is een ongeautoriseerde reservemutatie betreffende € 177.000 vastgesteld. Dit betreft de storting in de reserve riool en afval. De ongeautoriseerde reservemutatie is passend binnen bestaand gemeentelijk beleid en is administratief van aard.

Deze verantwoording hanteert een grensbedrag omdat alleen de van belang zijnde aspecten in de verantwoording hoeven te worden betrokken. Deze grens is door de raad bepaald en bedraagt 3% van de totale lasten inclusief toevoegingen aan de reserves en is daarmee vastgesteld op € 3.412.174. De grondslag voor deze verantwoording is de Kadernota Rechtmatigheid 2023 van de Commissie BBV van november 2023.

In de raadsvergadering van december 2023 heeft de gemeenteraad de nieuwe verordening op basis van artikel 213A van de gemeentewet vastgesteld. In 2023 hebben wij intern één onderzoek naar doelmatigheid en doeltreffendheid uitgevoerd. De opvolging van de aanbevelingen die daarin zijn gedaan monitoren we intern. Hierover rapporteren wij de controlecommissie tweemaal per jaar.

Personeel
We bevinden we ons in een tijd van toenemende mobiliteit en concurrentie op de arbeidsmarkt. Deze ontwikkelingen dagen ons uit om medewerkers aan te trekken en te behouden. We hebben te maken gehad met:

• Toenemende mobiliteit en verloop: 
  Medewerkers veranderen vaker van baan, wat leidt tot een hoog verloop in organisaties.
• Krapte op de arbeidsmarkt:
  Er is een algemene schaarste aan gekwalificeerd personeel. Dit werd eerst binnen specifieke domeinen gezien, maar breidt zich nu uit naar alle sectoren.
• Concurrentie tussen gemeenten:
  Gemeenten hebben te maken met dezelfde uitdagingen bij het werven van personeel, wat leidt tot concurrentie om gekwalificeerde kandidaten.
• Toename van zelfstandig ondernemerschap:
  Meer ambtenaren kiezen ervoor om als zelfstandige te werken in plaats van in loondienst te blijven.

Door deze uitdagingen op de arbeidsmarkt, richt de organisatie zich op het vinden, binden en boeien van personeel door middel van extra interventies, aangepaste functie-eisen en meer maatwerk in de arbeidsvoorwaarden.

Financiële positie
In de risicoparagraaf hebben wij de gemeentelijke risico's beschreven en gekwantificeerd. Daarbij hanteren we als norm voor het weerstandsvermogen dat wij minimaal tweemaal de omvang van de risico's in de Algemene Reserve hebben. Verder is de solvabiliteit goed en verwachten we voor de eerstkomende jaren een positief financieel perspectief.

Continuïteit ICT
De complexiteit en kwetsbaarheid van systemen, netwerken en applicatielandschap zijn verder toegenomen. We hebben in 2023 weer stappen gezet om dit risico het hoofd te bieden en daarmee de bedrijfscontinuïteit van de OWO gemeenten verder te borgen. De ingezette lijn om meer applicaties in de cloud te draaien, helpt ons daar ook bij.

In 2023 zijn er geen veiligheidsrisico's met een impact op de continuïteit geweest. Aan verdere bewustwording op dit vlak is in 2023 ingezet. 

Fraude is bij voorbaat niet uit te sluiten. Frauderisico's krijgen binnen onze organisatie op verschillende wijzen aandacht. Door op een juiste wijze uitvoering te geven aan de (verbijzonderde) interne controle zijn in onze organisatie waarborgen gelegd voor een toereikende opzet van de interne beheersing. Er zijn in onze organisatie daarnaast diverse maatregelen aanwezig om fraude zoveel mogelijk te beperken. 

Over 2023 is de frauderisicoanalyse opgesteld (hard-controls) en hebben er frauderisicoanalyse besprekingen plaatsgevonden (soft-controls). Hieruit kan worden geconcludeerd dat er in 2023 op verschillende aspecten binnen de gemeente aandacht is geweest voor frauderisico en dat dit risico zich hiermee op een aanvaardbaar niveau bevindt.

Wij hebben geen concrete aanwijzingen of vermoedens dat zich fraudes hebben voorgedaan in boekjaar 2023.

Het jaar 2023 stond met name in het teken van het op orde brengen en houden van de basis van de HR dienstverlening. Er is extra ingezet op de ontwikkeling van rapportages en ken- en stuurgetallen. HRM heeft veel energie gestoken in werving en selectie. 

Ook experimenteren we met andere manieren van werven, zoals het inzetten van recruiters binnen OWO Bedrijfsvoering en het werven van nieuwe medewerkers met behulp van collega's. We hebben dit jaar met deze andere manieren van werven nagenoeg alle vacatures ingevuld, ook door ervaringseisen los te laten en in te zetten op talent. Het vinden, binden & boeien is wederom een belangrijk HR thema geweest. 

In 2023 hebben we de aanzet gedaan om onze arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker te maken, voor wat betreft een reiskostenvergoeding voor woon-werk-kilometers. Deze zijn ingegaan per 1 januari 2024.

 In de gesprekcyclus stonden de ontwikkellijnen Eigenaarschap en Integraal werken/samenwerken centraal.

Ziekteverzuim 
Het verzuimpercentage over 2023 is uitgekomen op 4,67%. 

Personeelsbudget
Van het beschikbare salarisbudget (eigen personeel en inhuur) en begrote personele budgetten (zoals opleidingsbudget) resteert een bedrag van € 426.000.

Portefeuillehouder(s)	Van de Nadort
Organisatie	OWO Bedrijfsvoering

De OWO-samenwerking is uniek te noemen. De samenwerking in de drie afdelingen, de samenwerking op het regionale of provinciale speelveld én de samenwerking op terreinen waar dit vanzelfsprekend of kostenefficiënt is, werkt. En daar mogen we trots op zijn.
De OWO-paragraaf kijkt terug op welke wijze het afgelopen jaar gewerkt is aan de OWO-samenwerking.

In 2023 zijn de afspraken rondom de besluitvorming van OWO-gerelateerde zaken opnieuw vastgesteld. Dit was nodig omdat de OWO-samenwerking in een nieuwe fase zit; niet meer in de opbouwende fase, maar in de bestendigende fase. Met deze nieuwe afspraken is er voor alle medewerkers helderheid over het besluitvormingsproces en de verschillende rollen binnen de OWO-samenwerking. 

De OWO-afdeling Bedrijfsvoering heeft in 2023 de ingezette organisatieontwikkeling bijna afgerond. Deze organisatieontwikkeling is ontstaan naar aanleiding van het bodemplaatonderzoek uit 2022. Een onderdeel hiervan was het op sterkte krijgen van de afdeling. Dat is ondertussen gelukt. 
Er is besloten ook voor de OWO-afdelingen Beheer & Registratie en Vergunningen, Toezicht en Handhaving een bodemplaatonderzoek uit te voeren om zo inzicht te krijgen of deze afdelingen toekomstbestendig zijn. Deze onderzoeken vinden plaats in 2024. 

In 2023 is de OWO-klankbordgroep tweemaal bijeengekomen en zijn de drie voorzitters uitgebreider betrokken bij de organisatie van de klankbordgroep. Doel van de OWO-klankbordgroep is de verbondenheid van raadsleden onderling en met de OWO-samenwerking te versterken. Daarom is het verslag van de klankbordgroep-bijeenkomst van oktober en de informatieve brief van de burgemeesters in december ook ter informatie gedeeld met alle raadsleden. Deze ingezette koers wordt in 2024 voortgezet.

Digitale dienstverlening en ICT
De OWO-afdeling Bedrijfsvoering speelt een belangrijke rol in digitale dienstverlening. Doel is de digitale dienstverlening op orde te houden, een veilig ICT aan te bieden dat werkt voor de medewerkers én de samenleving. De gemeenteraden hebben daarom vanaf 2023 structureel extra middelen beschikbaar gesteld. Middelen om zowel de veiligheid, de stabiliteit en snelheid van netwerken en systemen te verbeteren en de software waarmee gewerkt wordt te moderniseren. 
In 2023 kon de afdeling mede daarom aan de slag met:
-    de vervanging van vijf kernapplicaties. Een deel is in 2023 geïmplementeerd, de overige applicaties worden in 2024 geïmplementeerd. 
-    de overgang naar Microsoft Office 365 in gang zetten.
-    het steeds meer applicaties overbrengen naar ‘the cloud’ (internet). 
-    het doorvoeren van wijzigingen in wet- en regelgeving in onze applicaties en processen.
-    het invoeren van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. 
-    het mogelijk maken dat medewerkers hybride kunnen blijven werken.

Informatiebeveiliging en privacy
Het veilig houden van onze gegevens en de privacy goed regelen blijft een belangrijk aandachtspunt. In 2023 is er een informatieveiligheidsplan vastgesteld en is er specifieke expertise op informatieveiligheid, netwerksecurity, ICT architectuur en project- en changemanagement naar binnen gehaald. De BIO (Baseline Informatieveiligheid Overheid) beschrijft het basisniveau voor informatieveiligheid voor overheden en is ook bij ons het uitgangspunt. In de werkprocessen is daarnaast de AVG en de Archiefwet opgenomen en is de voorbereiding de uitvoering van de Wet Open Overheid (Woo) verder opgepakt. 

Datagedreven werken
In 2023 is het uitvoeringsplan Datagedreven werken vastgesteld en is er besloten tot de oprichting van een cluster Datamanagement om zo ook binnen de OWO-samenwerking te werken met data analyses. De OWO-samenwerking is daarnaast in 2023 definitief aangesloten bij DataFryslân. Hierdoor kan er gebruik worden gemaakt van data en analyses over verschillende actuele onderwerpen. Nieuw beleid wordt op deze manier steeds meer gebaseerd op feitelijkheden uit analyse en onderzoeken.

Post en archief
De post en het archief worden beide steeds meer gedigitaliseerd. Het substitutiebesluit is verder doorgevoerd in de systemen en werkprocessen. Dit besluit maakt mogelijk dat de papieren binnengekomen post vervangen wordt voor de gedigitaliseerde versie. 
Omdat er nog steeds papieren post wordt ontvangen, is er in 2023 gewerkt aan een goed proces om die post op de juiste manier af te handelen. De realisatie van servicepunten Bedrijfsvoering in elk van de drie gemeentehuizen is in gang gezet, gericht op postverwerking, ICT-ondersteuning en meer. 
Het project wegwerken achterstanden archief vordert gestaag. Ruim een kwart van de achterstand is ingelopen. Extra capaciteit is vrijgemaakt om te versnellen. De aansluiting op het e-depot is voorbereid.

Inkoop- en aanbestedingsbeleid
In 2023 is er binnen de OWO-gemeenten continue het gesprek gevoerd over doelmatig en rechtmatig inkopen en aanbesteden. Hierbij is ook ingegaan op de mogelijkheden lokale of regionale ondernemers te betrekken en is er een Marktdag georganiseerd voor ondernemers in de drie gemeenten. 

Uitvoering van de omgevingswet 
Per 1 januari 2024 is de Omgevingswet van kracht. Vanuit de OWO-afdeling VTH zijn in 2023 in overleg met ketenpartners, zoals de Fumo, alle voorbereidende werkzaamheden opgepakt die gedaan moesten worden. 
De legesverordeningen zijn in 2023 afgestemd op de Omgevingswet en de nieuwe Wet Kwaliteitsborging bouwen en de verordening is vervolgens geharmoniseerd door de drie gemeenteraden vastgesteld. De processen en systemen zijn aangepast en de medewerkers zijn opgeleid om zowel de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging bouwen te kunnen uitvoeren. In 2024 wordt de uitvoering gemonitord en zo nodig bijgestuurd. 

Ondermijning
Ook in de OWO-regio raken criminele activiteiten steeds meer verweven met de maatschappij en dat heeft gevolgen voor de gemeentelijke vergunning-, toezicht- en handhavingstaken. In OWO-verband wordt nauw samengewerkt op het gebied van ondermijning. Tijdens 11 ondermijningsdagen zijn op verschillende locaties integrale controles uitgevoerd en gedurende 20 dronevluchten zijn gebieden van bovenaf gecontroleerd. Ook wordt actief de samenwerking met ketenpartners (zoals de politie) gezocht in de (preventieve) aanpak van ondermijning. In 2023 is er geïnvesteerd in bewustwording en kennis over ondermijning, zowel bij medewerkers als bij inwoners en ondernemers. 

APV
De OWO-gemeenten stemmen periodiek af met elkaar hoe de uitvoering van de APV gaat. Hierbij is het doel dat er zoveel als mogelijk gewerkt wordt vanuit één OWO-APV beleid zodat de vergunningverleners, toezichthouders en handhavers in de gehele OWO eenduidig kunnen werken. 

Portefeuillehouder(s)	College
Organisatie	Advies & Ondersteuning

Wij hebben een aantal taken ondergebracht in samenwerkingsverbanden waarin meerdere gemeenten en/of andere instellingen participeren. Het gaat hier om deelnemingen in vennootschappen, gemeenschappelijke regelingen en stichtingen. De samenwerkingsvormen worden aangeduid met het begrip "verbonden partijen''. Hieronder wordt verstaan een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. Onder bestuurlijk belang wordt verstaan dat de gemeente zeggenschap heeft, hetzij uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur, hetzij uit hoofde van stemrecht. Het financiële belang is het bedrag dat ter beschikking is gesteld en dat niet verhaalbaar is of waarvoor aansprakelijkheid bestaat indien de verbonden partij failliet gaat of haar verplichtingen niet nakomt.

Onze visie op verbonden partijen is gebaseerd op het uitgangspunt dat onze gemeente alleen participeert in verbonden partijen als daarmee de publieke taak is gediend. Er zijn diverse redenen om deel te nemen aan een verbonden partij. In de gemeenschappelijke regeling of in de statuten (van een stichting of vennootschap) staat telkens de doelstelling van de betreffende rechtspersoon geformuleerd.
Hoewel dat niet bij elke samenwerkingsvorm expliciet wordt vermeld, gaat het veelal om:

• Efficiency voordeel door grotere schaal;
• Risicospreiding;
• Grotere machtspositie ten opzichte van andere partijen in de markt;
• Onvoldoende capaciteit (kwalitatief en kwantitatief) in eigen huis;
• Beter kunnen voldoen aan wet- en regelgeving.
• Wettelijke verplichting.

De invloed van de gemeenten verloopt via besturen van stichtingen, gemeenschappelijke regelingen, aandeelhouders en de raden van commissarissen en toezicht. In het bestuur van die stichtingen en ondernemingen zijn wij vertegenwoordigd. Via dat bestuur wordt onze invloed aangewend als het gaat om sturing op onder andere financiën, risico’s en toekomstvisie. Het zijn vormen van verlengd lokaal bestuur en dat brengt met zich mee dat de directe invloed per definitie beperkt is. Als zich een meerderheid vormt voor of tegen een voorstel dan is de stem van de enkeling niet doorslaggevend en zal de minderheid zich ook moeten schikken. De democratische controle op de in dit overzicht genoemde ‘partijen’ waarmee de gemeente zich verbonden heeft, ligt bij de gemeenteraad. In de besturen zitten in de meeste gevallen leden van ons college en die verantwoorden zich tegenover de raad op de gebruikelijke wijze.

Sinds 1 juli 2022 is de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) gewijzigd. Deze wijziging heeft als doel om de positie, de besluitvorming en de controlerende rol van de gemeenteraad te versterken.

Het financiële belang dat is gemoeid met de deelneming in verbonden partijen staat per instelling in de tabel onderaan deze paragraaf.

Veiligheidsregio Fryslân

Gezondheid
Na een lange periode die in het teken stond van de Coronapandemie, was 2023 een jaar waarin dit naar de achtergrond verdween. Wel dienden zich andere vraagstukken aan, waaronder het uitvoeren van de ‘Agenda Publieke Gezondheid 2023 – 2026’. Vanuit deze agenda draagt de Veiligheidsregio bij aan de gemeenschappelijke en gemeentelijke publieke gezondheidsdiensten van alle Friese gemeenten. Er zijn in 2023 twee grote akkoorden gesloten. Dit zijn het integraal zorg akkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Vanuit het IZA is er samen met partners in de regio vormgegeven aan het regioplan. De Veiligheidsregio Fryslân was trekker van twee van de vier opgaven vanuit de Friese Preventieaanpak (FPA). Deze opgaven zijn in 2023 verder uitgewerkt en in december 2023 is het regioplan ‘Fries Integraal Zorgakkoord (FrIZA) opgeleverd. 

Integraal Zorgakkoord
Het IZA is een belangrijke landelijk akkoord van de Rijksoverheid, zorgverzekeraars, de belangrijkste grote zorgpartijen en gemeenten. Aanleiding voor het akkoord is dat de zorg onder druk staat en dat oplossingen alleen mogelijk zijn als we met elkaar samenwerken. Daarover staan in het akkoord afspraken. Het doel van het akkoord is: passende zorg en ondersteuning , samen met de patiënt, op de juiste plek en met de nadruk op gezondheid. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft het IZA namens de gemeenten ondertekend. Daarom was het akkoord voor GGD Fryslân als gemeentelijke dienst ook een belangrijke taak in 2023. 

De rol van de GGD om te komen tot een mandaatgemeente en invulling regioplan.
De bestuurscommissie Gezondheid heeft GGD Fryslân gevraagd om het volgende te verkennen. 
-    De stappen die genomen moeten worden om te komen tot een mandaatgemeente.
-    Een stappenplan voor het opstellen van een regiobeeld en –plan.
Naar aanleiding van deze vragen heeft GGD Fryslân samen met de 18 Friese gemeenten gesproken. Hier is uitgekomen de gemeente Smallingerland de mandaat-gemeente zal zijn. Hierover is besloten tijdens de bestuurscommissie Gezondheid. 

Gezond en Actief Leven Akkoord
Begin 2023 ontvingen de gemeenten financiële middelen voor de uitvoering via een brede Specifieke uitkering (SPUK). Het Gala voorziet ook in (deels nieuwe) taken voor GGD Fryslân. De gemeenten ontvingen naast de SPUK een tijdelijk ondersteuningsbudget. Dit budget was bedoeld voor het maken van een goed GALA–uitvoeringsplan. Tijdens de bestuurscommissie gezondheid is besloten dat twee derde van het budget beschikbaar wordt gesteld voor GGD Fryslân. Met dit budget is er een ondersteuningsteam ingericht en hadden de regionale beleidsadviseurs extra ruimte om de gemeenten te ondersteunen bij het opstellen van het plan van aanpak. Er is extra ingezet op ‘Vitaal ouder worden’. Er is een specialist 'Vitaal ouder worden' aangetrokken die betrokken is geweest bij het opstellen van het regioplan en concretiseren van de visie van het expertteam. De specialist zorgde voor verdieping en het aansluiten op de thema’s in de programma’s ‘Wonen en ‘Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO). De specialist is ingezet als trekker van de coalitie ‘Fitaal Wiis’, onderdeel van de FPA. Daarnaast is er nog een toolbox ‘Fitaal Wiis’ ontwikkeld. Met de inrichting van deze toolbox hebben in- en externe professionals voor de doelgroep ouderen toegang tot kennis over preventie.

Kansrijke Start
Sinds 2019 werken de Friese gemeenten samen aan de aanpak ‘Kansrijke Start’ voor de Fryske bern. Hiermee is Fryslân landelijke één van de koplopers. GGD Fryslân heeft de provinciale aanpak ‘Kansrijke Start’ als aanjager vormgegeven. Inmiddels is de aanpak opgenomen in het GALA en het IZA. 

Nu Niet Zwanger
Nu Niet Zwanger (NNZ) is een programma dat professionals in het sociaal domein scholing en middelen biedt om met cliënten te praten over de onderwerpen kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Doel van dit programma is het voorkomen van onbedoelde zwangerschappen. NNZ is een belangrijk onderdeel van de aanpak ‘Kansrijke Start’ en valt onder de coalitie ouderschap binnen de FPA. Het programma heeft in 2023 een vaste plek gekregen in de dagelijkse werkprocessen. Het ministerie van VWS financiert de landelijke uitrol en heeft NNZ onderbracht bij GGD GHOR Nederland. 

Rijksvaccinatieprogramma
GGD Fryslân voerde alle activiteiten met betrekking tot het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) in 2023 uit. In het voor – en najaar waren er groepsvaccinaties. De Jongeren zijn hiervoor individueel uitgenodigd. Tijdens de groepsvaccinaties is er een inhaalcampagne voor de HPV – vaccinatie 10-18 jaar gevoerd. Daarnaast zijn er voorbereidingen getroffen voor de uitvoering van de Rota – vaccinatie voor zuigeling vanaf 2024. Vanaf oktober 2023 heeft de GGD Fryslân de maternale griepvaccinatie, zonder medische indicatie, overgenomen van de huisarts. 

Adviesteam gezonde leefomgeving / Invoering Omgevingswet
In 2019 heeft GGD Fryslân de lijn ingezet om de adviesrol voor de gezonde leefomgeving te versterken. Met die lijn zijn ze in 2023 doorgegaan. Het adviesteam heeft zowel pro- als reactief advies gegeven over gemeentelijke visies, beleid, programma’s en plannen. Ook is het team betrokken bij ruimtelijke omgevingsvraagstukken. Daarnaast heeft het adviesteam gewerkt aan kennis en opleiding, het opstellen van interne werkprocessen en zorgde het voor systeemaanpassingen. Verder werkte het team aan meer integrale advisering en maakte het regionale samenwerkingsafspraken in de provincie. 
In 2023 is de adviesrol van de GGD geëvalueerd. Hieruit zijn verschillende ontwikkel – en verbeterpunten naar voorgekomen Deze worden meegenomen in de doorontwikkeling van de adviesrol. Verder is ‘Gezonde leefomgeving’ en belangrijke pijler geworden binnen het GALA. De GGD Fryslân is vanuit de doorontwikkeling van de FPA verantwoordelijk geworden voor de coalitie ‘Gezonde Leefomgeving’.

Herinrichting forensische geneeskunde
Niet alleen het takenpakket van de forensische geneeskunde veranderde in de afgelopen jaren, er is ook sprake van personele schaarste. Daarnaast was de wachtdienstregeling van 1999 niet meer passend. Daarom heeft het bestuur besloten om deze regeling te vervangen door een passende structuur en beloning(systematiek). Met deze herinrichting zijn er grote stappen gezet richting een situatie die recht doet aan het werk binnen de forensische geneeskunde. De nieuwe situatie zorgde voor meer (sociale) zekerheid, een gezondere werkomgeving en een aantrekkelijk werkklimaat. Dit is noodzakelijk om de continuïteit en kwaliteit van de forensische zorg te garanderen.

Noord – Nederlandse samenwerking 
Binnen de domeinen van het AGZ hebben de GGD ’en van noord Nederland in hun samenwerking geïntensiveerd op het gebied van: infectieziektebestrijding, milieu en gezondheid, forensische geneeskunde, seksuele gezondheid en TBC. Dit is gebeurd op beleids- als uitvoeringsniveau. 
Specifiek binnen de forensische geneeskunde is er gestart met het toewerken naar een gezamenlijke forensische geneeskunde Noord – Nederland. Hiervoor is een projectleider aangesteld. 
Op het gebied van seksuele gezondheid regelde één noordelijke coördinator het samenbrengen van de werkprocessen van de drie GGD ‘en. Voor de TBC – zorg hebben de GGD ’en eind 2022 het samenvoegen van de noordelijke TBC-teams tot één functioneel eenheid in gang gezet. In 2023 hebben de GGD ‘en een coördinator aangesteld om hier concrete invulling aan te gaan geven. 

Publieke Gezondheidzorg Asielzoekers
Binnen Fryslân waren er in 2023 zes AZC–locaties, twee noodopvanglocaties en drie crisisnoodopvanglocaties. Het is een roerig jaar geweest met het op– en afschalen van die opvanglocaties. Het aantal hulpvragen en de complexiteit van de problematiek neemt toe. De onvoorspelbaarheid van het aantal (tijdelijke) opvanglocaties en de aanwezige doelgroep maakt dat het uitdagend is om genoeg personeel beschikbaar te hebben.

Er is een start gemaakte met de uitvoering van de business case ‘toekomstbestendige PGA-JGZ’. Met als doel: ook de komende jaren goede jeugdgezondheidszorg blijven leveren aan een kwetsbare groep kinderen en hun ouders. De GGD Fryslân heeft binnen de huidige mogelijkheden zo goed mogelijk voldaan aan de opdracht en veel kinderen gezien, alleen niet altijd binnen de normtijd. Gezondheidsvoorlichtingen zijn op praktisch alle locaties maximaal uit gevoerd. Het op het gebied van IZB is er extra ingezet op de aanpak van scabiës en implementeerden we de nieuwe landelijke ketenaanpak.

Inspecties kinderopvang, Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), en technische hygiënezorg
In 2023 heeft de GGD Fryslân de geplande inspecties Gastouderopvang uitgevoerd. De geplande inspecties voor de kinderopvang zijn door personele omstandigheden voor 90% uitgevoerd. De locaties waar geen inspectie heeft plaats gevonden, worden in het eerste kwartaal van 2024 bezocht. Dit is op tijd gecommuniceerd met de gemeenten en onderwijsinspectie. 
De overige toezichttaken – WMO, tattoo/piercing, AZC’s , schepen en seksbedrijven – zijn conform contract of op afspraak gedaan.

Crisisbeheersing
In 2023 heeft de Veiligheidsregio Fryslân een grote rol gespeeld bij verschillende typen crises, waarvan sommige grootschalig of langdurig. Voorbeelden zijn de nasleep van de coronacrisis (eerste kwartaal), de coördinatie van de vogelgriep uitbraak en de opvang van Oekraïense vluchtelingen in de provincie.

Voor het borgen en professionaliseren van de crisisbeheersing hebben alle 25 Veiligheidsregio’s met ingang van 2023 structureel extra BDUR-middelen (Brede DoelUitkering Rampenbestrijding) ontvangen. Een grote impuls voor het versterken van de afdeling crisisbeheersing en de crisisorganisatie in Fryslân. De formatie van de afdeling crisisbeheersing is uitgebreid. De extra toegekende BDUR-middelen zijn ook bedoeld voor het versterken van de informatiepositie van Veiligheidsregio’s. In 2023 is gestart met de inrichting van een 24/7 Veiligheidsinformatieknooppunt Fryslân (VIK Fryslân). In 2023 is het ondanks bovengenoemde crises wel gelukt om een volledig vakbekwaamheidsprogramma uit te voeren. Op het gebied van planvorming zijn de nieuwe deelplannen Bevolkingszorg en Crisiscommunicatie vastgesteld waarmee wordt beoogd de kwaliteit van de crisisorganisatie te verhogen.

Brandweer
Brandweer Fryslân had in 2023 een vergelijkbaar druk jaar ten opzichte van 2022 wat betreft het aantal incidenten. Enkele uitschieters hebben veel van de operationele organisatie gevraagd. Voorbeelden hiervan zijn de grote brand in een appartementencomplex op Vlieland en een grote brand bij een bedrijf voor voedselproductie in Oosterwolde.

Brandweer Fryslân wordt steeds vaker geconfronteerd met nieuwe vraagstukken vanwege de energietransitie. Het brengt andere, nieuwe veiligheidsrisico’s met zich mee waar de brandweer zich zo goed als mogelijk op voorbereidt. De eerste ervaringen met energietransitie-gerelateerde incidenten in 2023 onderstrepen het belang van deze inspanningen.

De urgentie van het thema natuurbrandbeheersing is erkend, zowel landelijk als regionaal. Verschillende partijen hebben hun krachten gebundeld om de weerbaarheid tegen natuurbranden te vergroten. In Friesland is er in juni 2023 een convenant ‘Natuurbrandbeheersing Fryslân’ ondertekend tussen de Veiligheidsregio Fryslân, Provincie Fryslân, 12 gemeenten en vijf natuurbeheerorganisaties. Hiermee benadrukken betrokken partijen het belang van gezamenlijke inspanning om natuurbrand te voorkomen en te bestrijden. Hiernaast is ook besloten om de repressieve slagkracht en de kennisontwikkeling van natuurbrandbeheersing te versterken.

De vervanging van communicatieapparatuur was in 2023 een belangrijk thema. Dit gaat om vervanging van apparatuur waarmee tijdens rampen en incidenten wordt gecommuniceerd. Een vervangingsactie van ruim 1200 portofoons op meer dan 200 voertuigen en 66 locaties in Friesland is naar tevredenheid verlopen. C2000 is het landelijke digitale communicatienetwerk voor hulpdiensten. Binnen de brandweer functioneert dit naar behoren, maar zijn er landelijk problemen en kwetsbaarheden vastgesteld. Omdat C2000 aan het eind van de technische levensduur zit, wordt het systeem vervangen. De landelijke implementatie van een nieuw systeem is uitgesteld. Veiligheidsregio Fryslân kan dit goed opvangen met de nieuwe portofoons.

Werving en selectie van vrijwilligers en repressieve beroepsmedewerkers op regionaal niveau verliep voorspoedig in 2023 en in het licht van de arbeidsmarkt is dat erg positief te noemen. Tot slot was Brandweer Fryslân ook in 2023 wederom goed in staat om te voldoen aan de vraag naar advisering in het kader van brandveiligheid, evenementen en omgevingsveiligheid.

Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO)
De FUMO (Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouiwing) is de Friese organisatie voor de uitvoering van de vergunningverlening, toezicht en handhaving en specialistische advies op het gebied van milieu en omgeving. Het aantal taken dat aan de FUMO wordt toebedeeld, wordt deels door de rijksoverheid bepaald (de basistaken) en is deels een bevoegdheid van de gemeente (de plustaken). Het jaar 2023 stond in het teken van de voorbereiding op het ingaan van de Omgevingswet per 1 januari 2024. Gemeenten hebben de zogenaamde milieubelastende activiteiten overgedragen aan de FUMO. Deze verplichting komt voort uit de Omgevingswet. Alle deelnemers (gemeenten, provincie en Wetterskip) hebben ingestemd met tijdelijk extra budget voor de FUMO voor de implementatie van de Omgevingswet. 

Omrin
De NV Afvalsturing Friesland met handelsnaam Omrin is de afvalverwerker van de gemeente Weststellingwerf. Gemeente Weststellingwerf is aandeelhouder en daarom mede-eigenaar van organisatie Omrin. De aangesloten gemeenten hebben een leveringsplicht van het huishoudelijk afval. De doelstelling van de samenwerking is een betere kostenbeheersing en meer invloed op het ketenbeheer. Op Ecopark de Wierde staat de scheidings- en bewerkingsinstallatie. Machines halen zoveel mogelijk herbruikbare afvaldeeltjes uit het huishoudelijk afval. Het afval dat overblijft, gaat naar de ReststoffenEnergieCentrale (REC) in Harlingen. Omrin geeft onder meer inhoud aan de overgang Van Afval Naar Grondstof (VANG-doelstelling).

De Marrekrite
Voor aanleg en onderhoud van recreatieve voorzieningen in de provincie Fryslân is in 1957 de gemeenschappelijke regeling 'De Marrekrite' ingesteld. De belangrijkste taak is het beheer en onderhoud van meer dan 3.800 gratis aanlegplaatsen en het fiets- en wandelknooppuntennetwerk. Ook het aanleggen, aanpassen en uitbreiden van het fiets- en wandelknooppuntennetwerk is onderdeel van het werk van 'De Marrekrite'. Het gebruikelijke onderhoud van fiets- en wandelpaden blijft een taak van de provincie en de gemeenten. 

In de regio Zuidoost Friesland wordt samengewerkt aan het ontwikkelen en verbeteren van specifieke routenetwerken, zoals ruiterroutes en ATB-routes. De expertise van 'De Marrekrite' op het gebied van landrecreatie is hierbij ingeschakeld. Verder wordt samen met Marrekrite gewerkt aan de realisatie van drie TOP’s (Toeristische Overstappunten) in de gemeente. Eind 2023 is 'De Marrekrite' gestart met een onderzoek naar haar toekomst. Dit onderzoek moet duidelijkheid bieden over de kerntaken en verantwoordelijkheden van 'De Marrekrite' en inzicht geven in de ambities, kansen en mogelijkheden door middel van verschillende scenario's. 

Welstandszorg Hûs en Hiem
Het jaar 2023 stond vooral in het teken van voorbereidingen op het ingaan van de Omgevingswet. Eind 2022 is de GR Hûs en Hiem aangepast aan de eisen die de Omgevingswet stelt. In 2023 zijn de erfgoedverordening Weststellingwerf 2023 en de verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit Fryslân vastgesteld. Deze verordeningen moesten worden vastgesteld voor de inwerkingtreding van de omgevingswet. 
De Omgevingswet zal definitief in werking treden op 1 januari 2024. Wanneer de Omgevingswet in werking is getreden is het mogelijk om de welstandstoets een andere invulling te geven. Voor de korte termijn is besloten om in te zetten op continuering van de huidige adviespraktijk via de Gemeenschappelijke regeling Hûs en Hiem. Voor de lange termijn is besloten om in te zetten op verder onderzoek naar een nieuw adviesstelsel voor omgevingskwaliteit. Het is uiteindelijk aan de gemeenten zelf om te bepalen hoe de welstandsadvisering eruit komt te zien.

Welstandsnota
De welstandsnota van de gemeente Weststellingwerf, vastgesteld in 2004, is op sommige punten niet meer actueel. Wij hebben steeds gemeend met het opstellen van een nieuwe welstandsnota te moeten aansluiten bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet. De Omgevingswet zal op 1 januari 2024 in werking treden. De welstandsnota zelf blijft na inwerkingtreding van de Omgevingswet nog van kracht, hiervoor geldt een overgangsperiode. 
In OWO-verband is in 2023 verkend wat de mogelijkheden zijn om de welstandnota’s te actualiseren. Tijdens de pilot omgevingsplan Appelscha is ook het onderdeel ruimtelijke kwaliteit opgepakt in 2023. Er is gewerkt aan een nieuwe welstandsnota voor het dorp Appelscha. De welstandsnota voor dit gebied geeft handvaten voor het updaten van onze Welstandsnota .

Gemeenschappelijke Regeling (GR) Sociale werkvoorziening Fryslân en Caparis NV
Voor de uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) neemt de gemeente Weststellingwerf deel aan de GR Sociale werkvoorziening Fryslân. De GR is een samenwerkingsverband van de gemeenten Achtkarspelen, Heerenveen, Leeuwarden, Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland, Tytsjerksteradiel en Weststellingwerf. Als uitkomst van de herstructurering SW bedrijf in 2019 is de GR SW Fryslân omgevormd tot een bedrijfsvoeringsorganisatie. De GR heeft jaarlijks minimale kosten voor bijvoorbeeld het opstellen van de jaarrekening en de facilitering van de bestuursvergaderingen.
Met ingang van 2020 is door de gemeente een dienstverleningsovereenkomst met Caparis aangegaan voor de duur van vijf jaar (tot en met 2024). Met de nadrukkelijke intentie, deze ook na 2024 voort te zetten. In het kader van deze overeenkomst organiseert Caparis passende werkzaamheden voor inwoners met een Wsw-indicatie. Caparis rapporteert per kwartaal aan de gemeente over de uitvoering van de overeenkomst. In 2023 hebben we de intentie uitgesproken om de dienstverleningsovereenkomst ook daadwerkelijk na 2024 te verlengen. Hiervoor zijn eind 2023 de eerste stappen gezet.

Stichting Comprix
Stichting Comprix is verantwoordelijk voor het openbaar basisonderwijs in de gemeenten Weststellingwerf, Ooststellingwerf en Opsterland en biedt onderwijs aan ca. 4000 leerlingen verspreidt over 35 scholen. Stichting Comprix houdt zich vooral bezig met het behoud van de kwaliteit van het basisonderwijs in de drie OWO-gemeenten. 

Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân U.A.
Weststellingwerf is sinds 2018 lid van de Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân U.A. (OVEF). OVEF koopt als collectief energie in voor haar leden en afnemers. De leden zijn provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en 17 Friese gemeenten. Afnemers zijn een aantal Friese non-profit organisaties. 
Het jaar 2023 stond in het teken van het uitrollen van het zelflevermodel voor elektriciteit en gas. De keuze voor het zelflevermodel komt voort uit de vraag van de leden om energie van lokale duurzame bronnen af te nemen. Voor gas is nog niet voldoende lokale opwek beschikbaar, maar voor elektriciteit wel. Per 1 januari 2024 zal het zelflevermodel worden ingevoerd en is OVEF zelf de energieleverancier.

Bank Nederlandse Gemeenten
De BNG is de belangrijkste financier voor gemeenten, woningcorporaties, zorg- en onderwijsinstellingen. De BNG zet in op het terugdringen van de CO2-uitstoot door gezamenlijk op te trekken met de genoemde partijen waarvoor zij geldverstrekker is. Concreet betekent dit dat de BNG bij het verstrekken van nieuwe geldleningen ook de verduurzaming van de klant bekijkt.

Centrumregeling Sociaal Domein Friese Gemeenten (Uitvoeringsorganisatie Sociaal Domein Friesland) (SDF)
De Friese gemeenten streven naar maximale efficiëntie en effectiviteit in de uitvoering van de aan hen opgelegde wettelijke taken in het sociaal domein. Het algemene doel van SDF is specialistische zorg en ondersteuning leveren aan inwoners van alle Friese gemeenten. Alle 18 Friese gemeenten nemen deel aan deze GR. De inzet van SDF is opgebouwd uit een aantal onderdelen, waaraan de gemeenten naar verhouding bijdragen:

•    dienstverlening voor derden (bedrijfsvoering: instandhouding SDF, Zorg voor Jeugd Friesland, Foar Fryske Bern)
•    sociale integratie en achterstandsgroepen (maatschappelijke opvang en vrouwenopvang)
•    maatschappelijke ondersteuning (beschermd wonen)
•    zorg voor jeugd (regionale jeugdzorg). 

De inhoudelijke ontwikkelingen zijn verwerkt in programma 6, sociaal domein. In 2023 is besluitvorming voorbereid om de wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) in de centrumregeling te verwerken. 

Wij nemen deel in de volgende gemeenschappelijke regelingen, stichtingen , vennootschappen en centrumregeling:

1. Overzicht Gemeenschappelijke regelingen waarin de gemeente deelneemt 

Veiligheidregio Fryslân (VRF)
Vestigingsplaats	Leeuwarden
Doel deelname	Efficiencyvoordeel door schaalvergroting
Deelnemers buiten Weststellingwerf	De Friese gemeenten
Belang	Exploitatiebijdrage 2023 Veiligheid € 1.611.494 Gezondheid € 1.130.996
Ontwikkelingen 2023	Het jaar 2023 stond in het teken van de uitvoering van de 'Agenda Publieke Gezondheid 2023-2026'. Daarnaast zijn er twee grote zorgakkoorden gesloten: het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Vanuit de Friese Preventieaanpak (FPA) is het regioplan 'Fries Integraal Zorgakkoord (FrIZA) opgeleverd. Met behulp van de extra BDUR-gelden is in 2023 is de afdeling crisisbeheersing uitgebreid en is gestart met de inrichting van het 24/7 Veiligheidsinformatieknooppunt. Ook is het convenant 'Natuurbeheersing Fryslân' ondertekend door de Veiligheidsregio Fryslân, de Provincie Fryslân, 12 gemeenten en vijf natuurbeheerorganisaties.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 9.753.104	€ 87.233.841
31-12-2022	€ 9.526.798	€ 81.044.780
Resultaat 2022	€ 893.759
Portefeuillehouder	Portefeuillehouder veiligheid: Van de Nadort Portefeuillehouder gezondheid: Zonderland

FUMO (Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving)
Vestigingsplaats	Grou
Doel deelname	Regionale Uitvoerings Dienst (RUD), expertisebundeling door samenwerken
Deelnemers buiten Weststellingwerf	De Friese gemeenten
Belang	Exploitatiebijdrage 2023 € 492.809
Ontwikkelingen 2023	Het jaar 2023 stond in het teken van de voorbereiding op het ingaan van de Omgevingswet per 1 januari 2024.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 1.422.044	€ 5.280.239
31-12-2022	€ 1.206.775	€ 3.823.687
Resultaat 2022	€ 72.032
Portefeuillehouder	Den Hartigh

GR Hus en Hiem
Vestigingsplaats	Leeuwarden
Doel deelname	Kennis, inwinnen van deskundige en onafhankelijke adviezen
Deelnemers buiten Weststellingwerf	De Friese gemeenten, behalve Tytsjerksteradiel
Belang	In principe budgettair neutraal. Kosten worden in rekening gebracht bij aanvrager vergunning.
Ontwikkelingen 2023	Het jaar 2023 stond in het teken van de voorbereiding op het ingaan van de Omgevingswet per 1 januari 2024. Deze voorbereiding bestond, onder andere, uit het verkennen van de mogelijkheden voor het actualiseren van de Welstandnota Weststellingwerf.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 454.558	€ 136.383
31-12-2022	€ 338.222	€ 483.299
Resultaat 2022	€ -116.336
Portefeuillehouder	Zonderland

Recreatieschap voor het Friese Waterland 'De Marrekrite'
Vestigingsplaats	Uitwellingerga
Doel deelname	Efficiencyvoordeel, machtspositie en kennisconcentratie
Deelnemers buiten Weststellingwerf	Provincie Fryslân en diverse Friese gemeenten
Belang	Exploitatiebijdrage 2023 € 26.016 inclusief bijdrage baggerfonds. Het eigen vermogen is onderverdeeld in diverse fondsen: onderhouds-, bagger- en ontwikkelingsfonds. Deze fondsen zijn bestemmingsreserves en worden aangewend voor de uitvoer van taken, bijvoorbeeld groot vervangingsonderhoud.
Ontwikkelingen 2023	Eind 2023 is 'De Marrekrite' gestart met een onderzoek naar haar toekomst. Dit onderzoek moet duidelijkheid bieden over de kerntaken en verantwoordelijkheden van 'De Marrekrite' en inzicht geven in de ambities, kansen en mogelijkheden door middel van verschillende scenario's.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 4.795.000	€ 1.996.000
31-12-2022	€ 4.704.090	€ 4.813.102
Resultaat 2022	€ 209.232
Portefeuillehouder	Hoen

OLAF / OMRIN
Vestigingsplaats	Leeuwarden
Doel deelname	Efficiencyvoordeel, machtspositie en kennisconcentratie
Deelnemers buiten Weststellingwerf	Provincie Fryslân en de Friese gemeenten
Belang	Zie onder OMRIN
Ontwikkelingen 2023	Zie onder OMRIN
Vermogen	Zie onder OMRIN
Resultaat 2022	Zie onder OMRIN
Portefeuillehouder	Den Hartigh

GR SW Fryslân
Vestigingsplaats	Drachten
Doel deelname	Uitvoering van de Wet sociale voorziening en de uit deze wet voortvloeiende wettelijke voorschriften
Deelnemers buiten Weststellingwerf	Achtkarspelen, Heerenveen, Leeuwarden, Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland en Tytsjerksteradiel
Belang	Exploitatiebijdrage 2023 € 1.947
Ontwikkelingen 2023	In 2023 heeft het College van B&W de intentie uitgesproken om de dienstverleningsovereenkomst na 2024 te verlengen. Vervolgens zijn de eerste stappen gezet om deze verlenging mogelijk te maken.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 0	€ 6.386.000
31-12-2022	€ 0	€ 3.719.000
Resultaat 2022	€ 0
Portefeuillehouder	Den Hartigh

2. Lijst met stichtingen en coöperaties waarin de gemeente deelneemt 

Stichting Kredietbank Nederland (KBNL)
Vestigingsplaats	Leeuwarden
Doel deelname	Op maatschappelijke en zakelijk verantwoorde wijze voorzien in de behoefte aan onder andere geldkrediet, schuldhulpverlening, budgetbeheer, bewindvoering, wettelijke schuldsanering van natuurlijke personen
Belang	Deelname € 120.892
Ontwikkelingen 2023	Geen specifieke ontwikkelingen.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 2.656.000	€ 37.636.000
31-12-2022	€ 2.728.000	€ 44.360.000
Resultaat 2022	Niet bekend
Portefeuillehouder	Den Hartigh

Stichting Comprix (openbaar primair onderwijs)
Vestigingsplaats	Wolvega
Doel deelname	Voldoen aan wettelijke taak inzake instandhouding van kwalitatief goed openbaar primair onderwijs in een genoegzaam aantal scholen.
Belang	Indirect in relatie tot onder doel genoemde wettelijke taak, alsmede financieel toezicht door goedkeuring van begroting en rekening van de stichting.
Ontwikkelingen 2023	Geen specifieke ontwikkelingen.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 5.873.000	€ 9.512.155
31-12-2022	€ 5.455.000	€ 10.802.000
Resultaat 2022	€ -418.000
Portefeuillehouder	Hartog

Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân U.A.
Vestigingsplaats	Sneek
Doel deelname	Samenwerkingsverband op het gebied van beheer en onderhoud van openbare verlichting en gezamenlijke inkoop van duurzame energie.
Belang	Exploitatiebijdrage 2023 € 21.340
Ontwikkelingen 2023	Het jaar 2023 stond in het teken van het uitrollen van het zelflevermodel voor elektriciteit en gas.
Vermogen	Niet van toepassing
Resultaat 2022	Niet van toepassing
Portefeuillehouder	Hartog

3. Lijst deelnemingen in vennootschappen 

NV Bank Nederlandse Gemeenten
Vestigingsplaats	Den Haag
Doel deelname	BNG Bank is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijk belang. De bank draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger.
Belang	Deelname 58.071 aandelen à € 2,50 = € 145.178
Ontwikkelingen 2023	Geen specifieke ontwikkelingen.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 5.062.000.000	€ 143.995.000.000
31-12-2022	€ 4.615.000.000	€ 107.459.000.000
Resultaat 2022	€ 300.000.000
Portefeuillehouder	Hoen

 

OMRIN (Afvalsturing Friesland NV)
Vestigingsplaats	Leeuwarden
Doel deelname	Het afval van overheden en bedrijven op een professionele en milieuhygiënisch verantwoorde manier inzamelen, bewerken en verwerken.
Belang	Deelname 120 aandelen à € 450 = € 54.000
Ontwikkelingen 2023	Geen specifieke ontwikkelingen.
Vermogen	Eigen vermogen	Vreemd vermogen
1-1-2022	€ 64.757.000	€ 128.437.000
31-12-2022	€ 70.303.000	€ 119.141.000
Resultaat 2022	€ 7.870.000
Portefeuillehouder	Den Hartigh

 

Portefeuillehouder	Hoen en Zonderland
Organisatie	Vastgoed, Grondzaken & Facilitair

De economische onzekerheid in de markt (oorlog Oekraïne, hoge energieprijzen) is ook in 2023 merkbaar geweest. De bouwprijzen zijn gestabiliseerd ten opzichte van 2022. Wel is de rente is in 2023 behoorlijk gestegen.  In ons aanbod zien we dat particuliere kavels in een gestaag tempo worden verkocht en dat de interesse voor de kavels voor de projectmatige bouw groot is. Voor de bedrijventerreinen was de belangstelling vergelijkbaar met 2022. Voor bedrijventerrein De Plantage was de belangstelling zo concreet dat er op zes van de zeven bedrijfskavels een optie is verstrekt. 

Grondbeleid
In het collegeprogramma staat de woningbouwopgave in onze gemeente. Om dit te kunnen realiseren, wordt ook gekeken naar de beschikbare instrumenten binnen het grondbeleid. In 2023 is de verkenning hiernaar gestart. Hiertoe behoort ook de afweging tussen actief, passief of een faciliterend grondbeleid of een combinatie daarvan. 

Wet voorkeursrecht gemeenten
In 2023 is op twee locaties in Wolvega het voorkeursrecht gevestigd op grond van de Wet voorkeursrecht gemeenten. Dit betreft een locatie in de gebiedsontwikkeling van het Groene Hart in het centrum van Wolvega en een bedrijfsperceel in Wolvega. Door de vestiging van het voorkeursrecht, dient een eigenaar bij verkoop de onroerende zaak eerst aan de gemeente aan te bieden. Met dit instrument behoudt de gemeente invloed op de gewenste bestemming. 

De grondexploitaties zijn beoordeeld en geactualiseerd. De parameter kostenstijging is 2% en opbrengstenstijging is 1,5%. Het rentepercentage is gewijzigd van 2,06% in 2023 naar 1,80% voor 2024. De disconteringsvoet voor de omvangbepaling verliesvoorzieningen is 2%.

Bij de verkoop van woningbouwkavels en de bedrijventerreinen is het belangrijk om ons aanbod bij een zo groot mogelijk publiek onder de aandacht te brengen.
Hiervoor zijn diverse communicatiemiddelen en promotie ingezet. Hieronder een samenvatting van de acties die we in 2023 hebben uitgevoerd: 

• Verkopen en nieuwbouw op bedrijventerreinen Uitbreiding Schipsloot en De Plantage te Wolvega bekend gemaakt in de Nieuwsbrief Ondernemers;
• Actueel houden van de informatie op de websites www.bedrijventerreinwolvega.nl, www.weststellingwerf.nl en www.lindewijk.nl;
• Diverse advertenties van de woningbouwkavels in verschillende kranten en gidsen;
• Diverse PR voor Lindewijk met bijvoorbeeld acties/advertenties facebook, nieuwsbrieven belangstellenden en nieuwsbrieven voor bewoners, PR-doeken en PR-borden op locatie, free publicity – onder andere persberichten, faciliteren Rondje Lindewijk;
• Feestelijke opening van het Fladderpad/ parkgebiedje middenin de Lindewijk. Deze promotionele actie is gezamenlijk met Buurtbelang Lindewijk tot stand gekomen.

Marketingactie bedrijventerreinen
De marketingcampagne 'Klaar voor de stap?' heeft in 2023 een vervolg gekregen. In de uitingen hebben ondernemers centraal gestaan, die de volgende stap zetten. Het bouwproces van deze ondernemers is gevolgd en gedeeld via diverse kanalen. Ook zijn hiervoor de LED schermen bij de entreewegen van Wolvega gebruikt. Daarnaast hebben kopers van bedrijfskavels de inmiddels bekende rode laarzen ontvangen. Op de website https://www.bedrijventerreinwolvega.nl wordt informatie en nieuwsberichten rondom de bedrijventerreinen gedeeld.

Jaarlijks wordt getoetst of er Vennootschapsbelasting (VPB) betaald moet worden over ondernemingsactiviteiten. Het verkopen van grond kan namelijk gezien worden als een ondernemingsactiviteit. 

Woningbouwlocaties

Lindewijk te Wolvega

Deelgebied 1: De laatste beschikbare particuliere kavel is in optie. Voor de laatste projectmatige kavel aan het Tijgerblauwtje is de verwachte start van de bouwwerkzaamheden eind 2025, vanwege de lopende beroepszaak. De straten Keizersmantel en Grote Vuurvlinder zijn definitief ingericht. Het parkgebied tussen de hofjes Aurelia en Dagpauwoog is medio 2023 opgeleverd, waarbij ook de brug aan de noordzijde van het park is gerealiseerd. De brug aan de zuidzijde van het park is aanbesteed en wordt begin 2024 opgeleverd. De werkelijke uitgaven voor 2023 lopen in de pas met de begroting.

Deelgebied 2: In 2023 zijn aan de IJsvogelvlinder 5 particuliere kavels verkocht en 3 kavels in optie genomen. Hiermee zijn er van de 19 kavels nog 9 vrij beschikbaar (in 2022 zijn er 2 verkocht). In 2023 lag de focus op de uitgifte van 4 ontwikkelkavels (1 a t/m d) aan het Oranjetipje. Op ontwikkelkavel 1a ligt per 1 juni 2023 een optie ten behoeve van zes starterswoningen. Op ontwikkelkavel 1d ligt per december 2023 een optie voor de ontwikkeling van 7 rijwoningen. Verder zijn er vergevorderde gesprekken met Woningstichting Weststellingwerf ten behoeve van 19 sociale huurwoningen op ontwikkelkavel 1b en 1c. Met woningstichting WoonFriesland is er een stedenbouwkundig akkoord voor een plan met 20 sociale huurwoningen op ontwikkelkavel 33. Het bouwrijp maken van de 2e fase in deelgebied 2 is in voorbereiding. Dit betreft de ontwikkelkavels 33 t/m 37. Verwachte start werkzaamheden: mei 2024. 

De verkoopverwachting van 2023 van 40 woningen voor de Lindewijk is niet gehaald. De verwachte verkoop van de particuliere bouwkavels is in het licht van economische onzekerheden te ambitieus gebleken. Daarnaast is de verwachte verkoop van de projectmatige bouw in ontwikkelkavels 1 a t/m d doorgeschoven naar 2024. Voor de projectontwikkeling is, in lijn met de landelijke opgaven voor betaalbaar wonen, in 2023 specifiek gekeken op welke wijze betaalbaar bouwen in de Lindewijk kan worden geïntegreerd (zie ook onder programma 8).

In 2023 liepen de uitgaven in de pas met de begroting. Daarom hebben wij gerekend met de standaard jaarlijkse indexatie. De toekomstige inkomsten en uitgaven zijn opnieuw tegen het licht gehouden. De bestaande voorziening voor de gehele Lindewijk wordt verhoogd met € 134.000 als gevolg van lagere inkomsten door een toename van betaalbare kavels.

Locatie voormalige Renbaanschool te Noordwolde
Er is één bouwkavel verkocht. In deze exploitatie was eind 2023 nog één vrijstaande kavel beschikbaar. Doordat niet alle kavels in 2023 zijn verkocht en de looptijd van de exploitatie met één jaar is verlengd, is een klein financieel nadeel ontstaan. Hierdoor wordt een voorziening van € 6.000 getroffen. 

Bedrijventerreinen

Uitbreiding Schipsloot te Wolvega
Er is één wonen/werken kavel verkocht in 2023. Er zijn vier kavels terug uit optie gekomen. Eind oktober is openbaar bekendgemaakt dat deze kavels weer te koop zijn. Dit heeft geleid tot één optie. 
Er zijn drie zichtlocaties verkocht. Twee bedrijven hebben hun bedrijfsperceel uitgebreid door aangrenzende grond te kopen. Eind 2023 is nog een aantal kavels in optie gegeven. De geraamde verkopen zijn dit jaar bijna behaald en de gemaakte kosten waren minder dan verwacht. Deze exploitatie heeft hierdoor een klein financieel voordeel, zodat de bestaande voorziening met € 5.000 wordt verlaagd. 

Om het aanbod op dit bedrijventerrein weer te kunnen vergroten, is de voorbereiding tot een nieuw bestemmingsplan in 2023 gestart. Het bestemmingsplan voor fase 2 van dit exploitatiegebied is eind 2023 ter inzage gelegd.
Verkooptekening Uitbreiding Schipsloot 

De Plantage te Wolvega
Van een aantal bedrijven was er concrete belangstelling om zich te vestigen op een zichtlocatie op dit bedrijventerrein. In een tweetal situaties is maatwerk toegepast door twee kavels samen te voegen tot één bedrijfskavel. Dit heeft geresulteerd in een viertal opties op kavels. 
Een groot deel van het bedrijventerrein is woonrijp gemaakt. De werkzaamheden bestonden bijvoorbeeld uit asfalteren, inritten herstraten en bermen aanvullen met grond. Voorafgaand en tijdens de werkzaamheden is regelmatig contact geweest met de bedrijven op de Plantage. Tevens is er een inloopbijeenkomst op het bedrijventerrein georganiseerd, die goed is bezocht door de ondernemers. 
De kosten voor het woonrijpmaken waren lager dan geraamd en zorgde voor een financieel voordeel. Hierdoor wordt de bestaande verliesvoorziening met € 118.000 verlaagd. 
Verkooptekening De Plantage

Noord West III te Wolvega
De laatste kavel op dit bedrijventerrein is verkocht. Tevens is het voormalig slibdepot verkocht. De looptijd t/m 2025 van de exploitatie is ongewijzigd, omdat er nog bouwactiviteiten zullen plaatsvinden. De exploitatie heeft een financieel nadeel. Dit zorgt voor een verhoging van de bestaande verliesvoorziening met € 37.000. 

Toelichting tabel

• De boekwaarde is het totaalbedrag van alle investeringen en opbrengsten uit het verleden.
• Balanswaarde is de gerealiseerde waarde inclusief de verliesvoorzieningen en winstuitnames.
• Verliesvoorzieningen worden jaarlijks geactualiseerd per grondexploitatie en berekend op basis van de netto contante waarde(NCW) van 2%.
• Winstnemingen worden jaarlijks berekend over de winstgevende grondexploitaties met de Percentage of Completion Methode (POC).
• De POC methode is de opbrengsten en kosten naar rato van de prestatie verwerken. Hierdoor ontstaat er inzicht in de financiële gevolgen tijdens een boekjaar en worden de opbrengsten en kosten in de winst- en verliesrekening verantwoord.

In de toelichting op de balans onder de vlottende activa worden de prognoses van kosten, opbrengsten, eindwaardes en resterende looptijd getoond.

Portefeuillehouder(s)	Van de Nadort
Organisatie	Opgaven, Projecten & Processen

 

In juli 2020 is de Regiodeal Zuidoost Friesland gesloten met het Rijk. Een samenwerking tussen 7 partners in Zuidoost Friesland (Opsterland, Weststellingwerf, Ooststellingwerf, Heerenveen, Smallingerland, Wetterskip en Provincie Friesland) en het Rijk.
De Regiodeal is een vervolg op de streekagenda en een nieuw hoofdstuk in de samenwerking Zuidoost Friesland. Met het programma Vitaal en Veerkrachtig Zuidoost wordt gedurende 4 jaar € 30 miljoen geïnvesteerd vanuit Rijk en regio. De Regiodeal geeft een stevige impuls aan Zuidoost Friesland. Met de mienskip slaan we de handen ineen om hun dorpen en het landschap nog sterker te maken. Zo blijft dit unieke gebied een fijne plek om te leven, te werken, te ontmoeten én te bezoeken, nu en in de toekomst.
Het Fries Sociaal Planbureau monitort de uitvoering van de deal en combineert dit met een regionale vertaling van de monitor Brede Welvaart.
Als regio werken we aan de volgende projecten
- Regiofonds
- Duurzaamheid
- Recreatie en toerisme
- Zorgeconomie
- Dorp ontwikkel maatschappijen
- Landschap en natuur

Verlenging 
De projecten in de Regiodeal Zuidoost Friesland zijn op stoom gekomen en deels al afgerond. Het Regiobestuur heeft in de zomer van 2023 besloten om de einddatum van de lopende Regiodeal te verlengen van 31 december 2023 tot 1 oktober 2024. De meeste beoogde resultaten van de pijlers ‘Vitale Kernen’ en ‘Veerkrachtig Landschap’ zullen vóór deze datum worden behaald. Maar 6 van de 25 projecten hebben, wegens legitieme redenen, vertraging opgelopen, waardoor deze datum niet volledig haalbaar is. Het gaat onder andere om de projecten Water voor natuur en landbouw, Samen doen geeft energie en Uitvoeringsprogramma recreatie en toerisme Zuidoost Friesland. Daarom is in het Rijk-Regio-overleg in oktober 2023 verlenging gevraagd van de looptijd van de huidige Regiodeal tot 1 oktober 2025. De periode van 1 oktober 2025 tot 15 juli 2026 staat dan nog in het teken van de administratieve afhandeling van de deal. De verlenging vergt logischerwijs langere inzet van onze gemeente in de coördinatie en afronding van de Regiodeal. 

Voor Weststellingwerf worden de volgende projecten uitgevoerd:

Bestemming Wolvega
Fase 1 – tot eind mei 2023:
Fase 1 is inmiddels afgerond. In deze fase zijn 1700 mensen in Wolvega gesproken. Daarnaast hebben ruim 500 mensen mee gedaan met de enquête. De verzamelde data is geanalyseerd en omgezet in bouwstenen, persona’s en ideeën. Deze hebben we gedeeld met de raad in een informele raadsvergadering. Er is getoetst bij inwoners in 3 bewonersbijeenkomsten en tijdens een infolunch met collega’s ambtenaren. Tijdens het Wolvest zijn alle uitkomsten op creatieve wijze vertaald in dans, sport, natuurbeleving, cultuur en historie en natuurlijk muziek. Wolvest heeft ongeveer 500 bezoekers gehad.
Juni en juli 2023 zijn gebruikt om de ideeën uit de analyse om te zetten naar een werkplan voor fase 2. 
Communicatie en middelen:
In 2023 stuurde het project op 3 momenten een nieuwsbrief naar alle betrokkenen. Doel is om iedereen op de hoogte te brengen van de ontwikkelingen en betrokkenheid en draagvlak bij de betrokkenen te houden. Op de website www.bestemmingwolvega.nl zijn de nieuwsbrieven, alle informatie en het werkplan fase 2 te vinden.

Fase 2 - september 2023 – januari 2024:
In deze fase staat experimenteren (Ideation) centraal. In deze fase is er ruimte voor het verkennen en uitproberen van ideeën. Het project werkt met verschillende werkgroepen die elk hun eigen opdracht hebben. Daarnaast is er een stuurgroep, een projectgroep en werkgroepen. De projectleider verbindt de groepen.
Werkgroepen:
•    Mobiele hangplek voor jongeren: maken van een plan van aanpak voor aanschaf mobiele hangplek;
•    Buurtverbinders in kaart: in kaart brengen van buurtverbinders in Wolvega en onderzoeken waar ideeën zijn en waar ondersteuning nodig is;
•    Dialoogtafel op thema: formele en informele partijen starten een dialoog met als thema: vitaal ouder worden;
•    Verkenning van decentrale ontmoetingsplekken: hoe kunnen bestaande locaties met extra inzet en inrichting een functie in de buurt hebben? Deze verkenning richt zich op FC Wolvega, sportcafé de Steense, Lindecollege en Terracollege;
•    Centrale ontmoetingsplek: ontwikkelen van visie en maken van strategische keuzes in samenhang met Centrum ontwikkeling Wolvega, ondernemershuis en cultuurhuis. We verkennen de mogelijkheden voor een structuur in de vorm van een stichting;
•    Tijdelijke centrale ontmoetingsplek: met inwoners verkennen van mogelijkheden van activiteiten en samenwerkingen. 

Zuidelijke Poort (gerealiseerd)
Al in 2022 zijn de activiteiten die gerelateerd zijn aan de Regiodeal afgrond. Dit geldt zowel voor de renovatie van de monumentale Sassluis te Blesdijke als voor een aantal ‘no regret’-maatregelen die vooruitlopen op recreatieve gebiedsontwikkeling.

Bestemming Noordwolde (cofinanciering)
Bestemming Noordwolde was een cofinancieringsproject en onderdeel van het provinciale project Aandachtsgebieden Stellingwerven. Zie ook de toelichting op dit project in Programma 6 Sociaal domein.

Projecten die (deels) plaatsvinden in Weststellingwerf:
- Gebiedsontwikkeling beekdal Linde (inclusief fietspad), onder verantwoordelijkheid en in samenwerking met provincie Fryslân en het Wetterskip. In 2023 heeft de financiële afhandeling van het fietspad fase 2 plaatsgevonden.

- Project natuur en water in Oldelamer, onder verantwoordelijkheid van het Wetterskip - Voor het project Oldelamer/Nijelamer is in 2023 een natuurtoets uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat dit project niet uitgevoerd kan worden gedurende het broedseizoen. Het grootste deel van de werkzaamheden schuift daardoor naar 2024. 

- Dorpsontwikkelingsmaatschappij (DOM) - Met de DOM zetten diverse dorpsorganisaties in de Groote Veenpolder zich in om de leefbaarheid te behouden en te versterken. Werkgroepen werkten o.a. aan de verbinding tussen (sport)verenigingen en aan plannen over verkeersveiligheid. Zij bespraken maandelijks de voortgang met de gemeente. Ook is een woningbehoefteonderzoek uitgevoerd. In 2023 is de onderhoudssituatie van het dorpshuis en de sportaccommodatie onderzocht en zijn de mogelijkheden van ver- en nieuwbouw in kaart gebracht. 

- Zorgeconomie - de gemeente Westellingwerf levert voor dit regionale project de 'duwer'. In 2023 zijn drie projecten geselecteerd voor subsidiering in het kader van Werkgelegenheid in de zorg. De projecten hebben tot doel het tekort aan arbeidskrachten in de zorg te verkleinen. Verder is de bloeizone van Weststellingwerf van start gegaan: Steggerda zet zich in voor een groen, levendig dorp waar bewoners zich prettig voelen en naar elkaar wordt omgekeken. Met de extra middelen uit de regiodeal kon Steggerda haar activiteitenplan uitvoeren.

- Recreatie en toerisme - De Toeristische regionale ontwikkelstrategie is de basis geweest voor de (meeste) werkzaamheden in de regio. Met het project Vitale Logies hebben we R&T-ondernemers kunnen ondersteunen bij het vitaliseren en toekomstbestendig maken van hun onderneming, de positie van TRZF is versterkt en we hebben gewerkt aan het intensiveren van de ambtelijke- en bestuurlijke samenwerking.

- Samen doen geeft energie – zie de toelichting in Programma 7 Volksgezondheid en Milieu. 

Organisatie
De Regiodeal is een samenwerking tussen de 5 gemeenten in Zuidoost Friesland, provincie Fryslân, het Wetterskip en het Rijk. Als basis onder de samenwerking ligt de samenwerkingsovereenkomst die in juli 2020 is vastgesteld. Hierin is onder andere onze financiële bijdrage beschreven. 

Ontwikkeling samenwerking Zuidoost Friesland
De samenwerking in Zuidoost Friesland focust zich op de huidige regiodeal. Deze loopt tot en met 2025. In 2023 heeft een extern adviesbureau een rapport opgeleverd van een verkenning waar de samenwerking Zuidoost Friesland zich verder in kan ontwikkelen en waar kansen liggen. In overleg tussen Regiobestuur en gemeentesecretarissen worden mogelijke vervolgstappen in kaart gebracht. 

De Regiodeal omvat in totaal een bedrag van € 30 miljoen. Daarvan wordt € 15 miljoen door het Rijk geïnvesteerd en de regio staat garant voor € 15 miljoen cofinanciering. In 2023 hebben wij de Rijksbijdrage ontvangen voor de projecten Bestemming Wolvega en de Zuidelijke Poort (Driewegsluis). Voor beide projecten hebben we uitgaven gedaan. De resterende middelen voor Bestemming Wolvega gaan mee naar 2024.

Net als in 2021 en 2022 deden we in 2023 uitgaven die vallen onder de cofinanciering. Zo maakten we de eindbijdrage van onze cofinanciering over aan de provincie Fryslân voor de gebiedsontwikkeling Beekdal-Linde. Ook de uitgaven die we deden in het kader van Centrum Wolvega en Bestemming Noordwolde zijn cofinancieringsmiddelen. Tot slot wordt onze eigen bijdrage aan de maatregelen van de Zuidelijke Poort als cofinanciering aangemerkt. 

De organisatiekosten voor de Regiodeal bedragen € 25.000 per jaar.

Portefeuillehouder(s)	Van de Nadort, Hoen, Zonderland en Den Hartigh
Organisatie	Team OPP

Het dynamisch investeringsprogramma
Bij de kadernota 2020-2023 stelden we een dynamisch investeringsprogramma in. Inmiddels zijn de nodige investeringen vanuit het dynamische investeringsprogramma gestart en hebben we bij het collegeprogramma 2022-2026 middelen voor nieuwe investeringen toegevoegd. In mei 2023 heeft de raad besloten om de projecten van het centrum Wolvega op te nemen in het dynamische investeringsprogramma en daarnaast een paar budgetten te onttrekken. In het overzicht hierna is het volledige programma opgenomen. Als zich nieuwe kansen voordoen, dan voegen we deze toe aan de dynamische investeringsprogramma. De financiële vertaling van de projecten wordt pas in de begroting opgenomen als de projecten gereed zijn voor uitvoering. De financiële projectvoorstellen worden afzonderlijk voorgelegd aan de gemeenteraad.

Voorheen werd de opbrengst precariobelasting toegevoegd aan de reserve investeringsambities. Wij mogen vanaf 2022 geen precariobelasting meer heffen en daarom wordt de opbrengst niet meer toegevoegd aan de reserve. In 2022 voegden we vanuit het collegeprogramma 2022-2026 een totaalbedrag van ruim € 6,7 miljoen toe aan de reserve investeringsambities voor nieuwe investeringen. Een deel van het rekeningresultaat van 2022, te weten € 600.000, is in de reserve dynamische investeringsagenda gestort. Daarnaast werd in het afgelopen jaar ongeveer € 5,3 miljoen toegevoegd aan de reserve voor diverse ontwikkelingen in het centrum van Wolvega.

We onttrokken € 600.000 voor het project herinrichting centrum Wolvega. Daarnaast is er bijna € 1,8 miljoen onttrokken voor het project Groene Hart Wolvega. Beide bedragen zijn gestort in de dekkingreserves kapitaallasten die bij deze projecten horen. De raad nam hierover in mei een besluit. Via een amendement van de raad bij de voorjaarsnota 2023 is de € 500.000 voor verkeerskundige knelpunten onttrokken en beschikbaar gesteld voor investeringen. Tot slot zijn de organisatiekosten 2023 van de Regiodeal zoals gepland ook onttrokken aan de reserve. 

 

De Wet open overheid (Woo) regelt het recht op informatie over alles wat de overheid doet. Het is de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en wordt vanaf 2022 stapsgewijs ingevoerd.

De Woo kent drie doelstellingen:
1.    Het actief openbaar maken van informatie. 
2.    het tijdig openbaar maken van informatie dat opgevraagd wordt. 
3.    Het duurzaam toegankelijk maken van digitale documenten. 

De invoering van de Woo gebeurt stapsgewijs. In OWO-verband werken we samen aan de invoering en de adoptie van de Woo. We hebben het afgelopen jaar de volgende zaken opgepakt: 

Het actief openbaar maken van informatie. 
De Wet open overheid schrijft elf categorieën voor die verplicht openbaar gemaakt moeten worden. 
Denk hierbij aan vergaderstukken, de begroting, de agenda van B&W, vergunningen en informatie overs subsidies. Alle gemeenten hebben de komende jaren de tijd om te voldoen aan het actief openbaar maken van deze verplichte categorieën. Het is nu nog niet bekend wanneer iedere gemeente welke categorie verplicht openbaar moet maken. 

Het was de bedoeling dat er een landelijk platform zou komen voor de openbaarmaking van deze stukken. In 2023 is echter besloten dat dit niet gaat gebeuren, maar dat overheden een eigen platform op moeten tuigen. Dit eigen platform moet vervolgens gekoppeld zijn aan een landelijke Woo-index. Vanuit de OWO-samenwerking zijn de voorbereidingen opgepakt om dit mogelijk te maken. Verwacht wordt in 2024 de eerste informatiecategorieën actief openbaar te maken. 

Het tijdig openbaar maken van informatie die opgevraagd wordt
Naast het actief openbaar maken van informatie, kan er vanuit de Woo specifieke overheidsinformatie opgevraagd worden. Uitgangspunt hierbij is: alles is openbaar, tenzij.
Voor de beantwoording van vragen over de beschikbaarheid van publieke informatie hebben Opsterland en Ooststellingwerf ondertussen één of meerdere contactpersonen die inwoners en ondernemers helpen wegwijs te maken in overheidsinformatie. Voor Weststellingwerf volgt dit op korte termijn. 

In de gemeente Weststellingwerf zijn in 2023 in totaal 23 Woo verzoeken binnengekomen. Hiervan waren zes verzoeken geen Woo-verzoeken, maar verzoeken om informatie. Eén verzoek is ingetrokken na afstemming, drie verzoeken zijn tijdig met een Woo-beschikking afgehandeld en 13 verzoeken zijn buiten de gestelde termijn afgehandeld. Reden hiervan was de complexiteit van het verzoek of capaciteitsgebrek bij de gemeente.

Het duurzaam toegankelijk maken van digitale documenten 
Een gemeente die haar informatiehuishouding op orde heeft, weet welke documenten ze heeft en kan die documenten vinden wanneer hier om gevraagd wordt. Er is daarnaast een gecontroleerd proces waarmee documenten na de voorgeschreven bewaartermijn vernietigd worden of gereed zijn om te worden overgedragen aan een archiefbewaarplaats. 
In 2023 hebben de OWO-gemeenten zich voorbereid op aansluiting bij het e-depot. Met de aansluiting op het e-depot regelt de OWO de duurzame toegankelijkheid van digitale informatie zodat de te bewaren digitale informatie in de toekomst toegankelijk, vindbaar en raadpleegbaar blijft. Begin 2024 volgt de besluitvorming.