Integrale visie Sociale Basis
In 2026 gaan we vorm geven aan de integrale visie op de Sociale Basis. De sociale basis levert een belangrijke bijdrage aan welzijn, gezondheid, participatie en aan de opgave om de professionele zorg en ondersteuning van goede kwaliteit, betaalbaar en toegankelijk te houden voor iedereen. Zonder integrale benadering blijft dit vaak versnipperd en minder effectief.
Het belang van een sterke sociale basis wordt onderstreept vanuit verschillende hervormings- en beleidsagenda's. Zo benadrukt de Hervormingsagenda Jeugd het belang van preventie en normalisatie. Binnen de Wmo wordt steeds meer de nadruk gelegd op de beweging van zorg naar welzijn. Tenslotte wordt een stevige sociale basis in de landelijke gezondheidsakkoorden (zoals Friese Integraal Zorgakkoord/Gezond en Actief Leven Akkoord) gezien als fundament om gezondheidsachterstanden te verkleinen en mentale veerkracht te vergroten. Een sterke sociale basis is een belangrijke oplossingsrichting in de houdbaarheid van de zorg.
Programmaplan Participatiewet in Balans
De overheid wil concrete stappen zetten om niet de regels, maar de mens centraal te zetten en daarmee ervaren hardheden in de Participatiewet weg te nemen. Met als doel de rechtszekerheid voor bijstandsgerechtigden te vergroten en de professional voldoende ruimte te geven hen daarbij te helpen. De overheid werkt hiervoor aan een drietal sporen:
Spoor 1: het wetsvoorstel Participatiewet in balans, met daarin een twintigtal maatregelen om de regels en procedures eenvoudiger te maken;
Spoor 2: een herziening van de Participatiewet op de langere termijn;
Spoor 3: versterken van de vakkundigheid in de uitvoering van de Participatiewet. Gemeenten moeten hiervoor waar dat nodig is een cultuuromslag gaan maken. Waarbij gewerkt gaat worden vanuit vertrouwen en de menselijke maat voorop komt te staan.
Spoor 1 gaat om een pakket aan maatregelen dat beter moet aansluiten op inwoners met een bijstandsuitkering. De verwachting is dat het wetsvoorstel met de wijzigingen van de Participatiewet in 2026 in fases in werking treedt. Halverwege 2026 passen we hiervoor onder andere de re-integratieverordening aan. We verwachten spoor 1 grotendeels met onze eigen inzet op te kunnen pakken.
Naast de maatregelen in spoor 1 gaan we ook aan de slag met het versterken van de vakkundigheid (spoor 3). Het gaat hier om een cultuuromslag waarbij eenvoud, maatwerk en vertrouwen centraal staan. Dit vraagt een organisatieverandering van gemeenten. Er moet aandacht, tijd en ruimte zijn om te leren en om deze omslag eigen te maken. De transformatie in de organisatie vraagt dan ook om een gezamenlijke aanpak met en tussen alle lagen in de organisatie. Van de gebiedsteams tot aan teamleiders en de gemeenteraad. Gemeenten krijgen in de septembercirculaire middelen om uitvoering te geven aan het Programmaplan. Bij de voorjaarsnota 2026 hebben we een compleet beeld. We verwachten deze middelen onder andere in te zetten om dit proces te begeleiden en te implementeren in de organisatie.
Basisdienstverlening schuldhulpverlening
Om in iedere gemeente het hulpaanbod voor schuldhulpverlening uit dezelfde elementen te laten bestaan hebben het kabinet, de VNG, de NVVK en Divosa een gezamenlijk plan gemaakt om de schuldhulpverlening in Nederland nog verder te versterken. In het plan staan 15 elementen voor de korte termijn. De meeste elementen uit het plan zijn in onze gemeente al bestaande praktijk. De nog missende elementen worden vanaf 2026 geïmplementeerd, zoals deelname aan het Schuldenknooppunt en het Convenant lokale overheid.
Inkoop OWO re-integratie en participatie-instrumenten Participatiewet
Per 1 januari 2026 starten we met de nieuwe inkoop van re-integratie en participatie-instrumenten voor de Participatiewet (in OWO-verband). We maken gebruik van drie nieuwe klantprofielen (1. Naar Werk, 2. Maatschappelijke participatie en 3. Activering) en van modulaire producten zoals een belastbaarheidsonderzoek of een intake en diagnose. De medewerkers die de Participatiewet uitvoeren kunnen (naast hun eigen inzet) hiermee externe partijen inzetten voor de begeleiding en ondersteuning aan onze inwoners.
Toekomstbestendige sociale infrastructuur
De VNG, Cedris, Divosa, sociale partners en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) werken samen aan een toekomstbestendige sociale infrastructuur. Gemeenten ontvangen vanaf 2025 een impulsbudget dat bestemd is voor de duurzame inrichting van de infrastructuur. Daarnaast wordt er de komende jaren een structurele Rijksbijdrage voor de sociale infrastructuur beschikbaar gesteld. Deze bijdrage biedt meer financiële stabiliteit, continuïteit en voorspelbaarheid, waardoor gemeenten en sociaal ontwikkelbedrijven beter in staat zijn om mensen voor wie werk niet vanzelfsprekend is, toch aan het werk te helpen. Het eerder vastgestelde beleidsplan Arbeidsdeelname en Participatie geeft voldoende strategische houvast voor de doorontwikkeling van een toekomstbestendige sociale infrastructuur. Met de uitvoering (en versnelling) van een aantal activiteiten wordt deze ontwikkeling geconcretiseerd en draagt dit ook bij aan de subdoelen in het beleidsplan. We denken hierbij aan de samenwerking met onder andere de sociaal ontwikkelbedrijven, de uitvoering van Beschut werk en de participatie van statushouders. De realisatie hiervan wordt geborgd vanuit de inzet van het impulsbudget en de rijksbijdrage voor de sociale infrastructuur.
Werkcentrum Fryslân
Binnen de arbeidsmarktregio Fryslân werken we onder de naam Fryslân Werkt al 10 jaar samen aan inclusieve arbeidsmarkt waarin elk talent telt. Per 9 oktober 2025 start het Werkcentrum Fryslân. De invoering van het Werkcentrum Fryslân is onderdeel van een landelijke hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur en wetswijziging per 1 januari 2026 (wet SUWI: Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen). Werkcentrum Fryslân is er voor iedereen met vragen over werk. Met dit centrale loket maken we het voor inwoners en werkgevers eenvoudiger om de juiste ondersteuning en hulp te vinden bij vragen over werk. Waar het voorheen voor inwoners en werkgevers soms onoverzichtelijk was en lastig om het juiste loket te vinden, brengen we met Werkcentrum Fryslân via één centraal punt toegang tot relevante kennis en dienstverlening van alle partners in ons netwerk.
Wet Van school naar duurzaam werk
Met de wet 'Van school naar duurzaam werk' krijgen scholen, Doorstroompunten en gemeenten (verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet) meer mogelijkheden om jongeren tot 27 jaar te ondersteunen bij de overgang van school naar werk en het behoud van werk. De wet treedt naar verwachting 1 januari 2026 in. Voor de gemeente gaat het om het bieden van meer preventieve en passende ondersteuning aan jongeren tot 27 jaar. Het gaat hier om ondersteuning terug naar school, naar werk of een combinatie van beiden. Gemeenten ontvangen hiervoor in 2026 middelen. Ter uitvoering van deze taak wordt de re-integratieverordening in 2026 aangepast. Zie ook programma 4 Onderwijs.
Lokale Inclusie Agenda
Voortkomend vanuit het VN-verdrag Handicap, heeft de lokale inclusieagenda als doel dat iedereen volwaardig kan meedoen in de samenleving. In 2026 en 2027 gaan we concreet vorm en uitvoering geven aan deze agenda.
In een inclusieve samenleving kan iedereen meedoen en wordt niemand gediscrimineerd of uitgesloten. Voor mensen met een beperking betekent een inclusieve samenleving dat ze meedoen op basis van gelijkheid, dat ze regie hebben over hun eigen leven en dat ze toegang hebben tot dezelfde voorzieningen en diensten als mensen zonder beperking.
Wanneer het gaat over ‘inclusie’ wordt een bredere groep bedoeld. Niet alleen de groep mensen met een beperking, maar ook andere groepen die om verschillende redenen worden uitgesloten van volwaardige deelname aan de samenleving, denk aan leeftijd, etnische herkomst, seksuele oriëntatie of genderidentiteit.
Aanbestedingen Wmo
Per 1 juli 2026 sluiten we nieuwe contracten met zorgaanbieders voor huishoudelijke ondersteuning, dagbesteding, begeleiding en kortdurend verblijf. Dit doen we samen met gemeente Ooststellingwerf en Opsterland. Om te komen tot reële tarieven voor de Wmo-ondersteuning hebben we een extern kostprijsonderzoek laten uitvoeren. De uitkomst van het kostprijsonderzoek leidt tot hogere tarieven vanaf 1 juli 2026. Met de nieuwe inkoop gaan we voor een verschuiving van zorg naar welbevinden. Hierbij is de verbinding met sociale basis belangrijk.
In 2026 lopen ook de contracten voor Wmo-hulpmiddelen af. We gaan in 2026 samen met gemeente Heerenveen, Ooststellingwerf en Opsterland verder met de aanbesteding daarvan.
Eigen bijdrage Wmo/ Abonnementstarief
Het wetsvoorstel voor de Wet vervanging abonnementstarief Wmo 2015 is op dit moment controversieel verklaard. Hierdoor is het niet duidelijk wanneer de wet inwerking treedt. De wetswijziging zorgt ervoor dat de inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor de maatwerkvoorzieningen weer ingevoerd wordt. De verwachting is dat dit zorgt voor een minder grote instroom van nieuwe cliënten dan in de afgelopen jaren het geval was.
Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams)
Het is nog niet zeker wanneer de Wams ingaat. Het doel van de Wams is om de aanpak van meerdere problemen in het sociaal domein beter te regelen. De wet zorgt er ook voor dat de nodige persoonsgegevens gedeeld, verzameld en verwerkt kunnen worden. De GGD Fryslân heeft van de Friese gemeenten de opdracht gekregen om te onderzoeken wat de gevolgen van de Wams zijn. Ook moet zij de gemeenten helpen bij de invoering van de wet.
Onzekerheid toekomstige baten Brede SPUK
We maken gebruik van de baten vanuit de Brede SPUK regeling bij de onderwerpen: terugdringen gezondheidsachterstanden, versterken sociale basis, mantelzorg, één tegen eenzaamheid en welzijn op recept. De uitkomst van toegepaste korting, de ontschotting en geschrapte indexatie van de Brede SPUK 2026 is nog onduidelijk. Ook zijn de middelen die we mogelijk vanaf 2027 ontvangen nog onzeker. De uitwerking hiervan nemen we mee in de voorjaarsnota 2026.