Omgevingswet & FUMO
De invoeringsdatum voor de Omgevingswet is definitief vastgesteld op 1-1-2024. Er vindt een verschuiving van taken plaats van provincie naar gemeenten en van gemeenten naar de omgevingsdienst als gevolg van de Omgevingswet. Bovendien zijn er frictiekosten als gevolg van de inwerkingtreding van genoemde wet. Deze effecten zijn vertaald in een wijziging op de begroting 2024 van de GR FUMO. Een deel is incidenteel (40%) en heeft betrekking op de frictiekosten rond de invoering van de Omgevingswet. Na 2 jaar zal de FUMO evalueren of de aannames rond deze verschuivingen juist zijn en vindt zo nodig een verrekening plaats. De FUMO werkt met een financieringssystematiek waarbij alleen betaald wordt voor de daadwerkelijke afgenomen diensten.
Hiertegenover staan effecten op de begroting van OWO-VTH. De effecten op de formatie van OWO-VTH zijn echter niet evenredig aan de uitzetting van de begroting van de FUMO. Dit is te verklaren omdat de FUMO een hoger (integraal) uurtarief hanteert en de kengetallen voor taken bij de FUMO hoger zijn dan bij gemeenten, tenslotte zit in de hogere bijdrage meer effecten dan alleen de over te dragen taken door gemeenten. Een opvallende heeft betrekking op bodemtaken die de provincie overdraagt. Er vinden gesprekken plaats over compensatie voor deze kosten door de provincie, aangezien zij deze taken kwijt raken en hiervoor door het Rijk gecompenseerd worden. Verevening met formatie van OWO-VTH is op dit moment niet aan te bevelen aangezien de gemeenten, evenals de FUMO te maken hebben met frictiekosten als gevolg van de invoering van de Omgevingswet. Per jaar monitoren we de ontwikkelingen als gevolg van deze grote wetswijziging. Na de evaluatie door de FUMO kan het werkelijke effect op de formatie van OWO-VTH verrekend worden.
Klimaat en duurzaamheid
Het Nationaal Klimaatakkoord is voor gemeenten de leidraad voor het uitvoeren van het gemeentelijk klimaat- en duurzaamheidsbeleid. Onze gemeente werkt dat periodiek uit in een Beleidsbrief Klimaat & Duurzaamheid. Het is een operationele, programmatische aanpak. Wij doen dat vanuit de programmapijlers communicatie & samenwerken, energie-transitie, klimaat-robuust en circulaire economie. Programmapijler communicatie & samenwerken is daarbij overkoepelend voor de drie andere pijlers. Wij informeren u daarbij regelmatig over de voortgang, actualiteiten en ontwikkelingen.
Van RES-Fryslân naar Friese Energie Tafel (FET)
Het samenwerken binnen de RES-Fryslân richtte zich de afgelopen jaren alleen op de duurzame energieopwekking. Echter het op de juiste plek beschikbaar hebben van voldoende duurzaam opgewekte energie, is onlosmakelijk verbonden met de warmtetransitie. Binnen de Friese Energie Tafel werken we in 2024 met de andere Friese gemeenten, de provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, netbeheerder Liander en overige stakeholders verder aan een meer integrale aanpak op het gebied van duurzame energie, de warmtetransitie en de energie-infrastructuur.
Systeemstudie en integraal programmeren
Een systeemstudie kijkt vooral in de toekomst. Het geeft inzicht in vraag en aanbod van energie, en wat dit betekent voor de benodigde energie-infrastructuur. Onze gemeente heeft baat bij een energie-infrastructuur die op tijd klaar is. Zodat in de toekomst we geen knelpunten ervaren bij nieuwe ontwikkelingen (bijvoorbeeld woningbouw en economie) en het realiseren van duurzaamheidsambities.
We concretiseren ontwikkelingen zo veel mogelijk om benodigde investeringen in het energienetwerk zowel op de korte, als lange termijn in kaart te brengen.
In het tweede kwartaal 2024 starten wij met een systeemstudie voor onze gemeente. Wij doen dat samen met Ooststellingwerf.
In samenwerking tussen onder andere VNG, IPO (Interprovinciaal Overleg), de Unie van Waterschappen en de ministeries van EZ/BZK is een systematiek van integraal programmeren ontwikkeld. De regie op het uitwerken ligt bij de provincies (Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (PMIEK)).
In de kern heeft het integraal programmeren in onze provincie als doel: “Het ontwikkelen en groeien naar het energiesysteem van de toekomst in Fryslân, met als einddoel een energieneutraal Fryslân”.
De resultaten van de regionale (intergemeentelijke) systeemstudies vormen de basis voor de totstandkoming van de PMIEK.
Warmtetransitie
Op termijn (2050) moet het gebruik van fossiele brandstoffen voor het verwarmen worden beëindigd. Met het Nationaal Klimaatakkoord is de warmtetransitie een structurele taak van de gemeente geworden. Eind 2021 stelde uw raad met de Transitievisie OWO hiervoor de kaders. Deze werkten wij verder uit in het OWO-Uitvoeringsprogramma en OWO-Actieplan. In deze fase zetten we vooral in op energie besparen en op het bieden van handelingsperspectief (haalbaar en betaalbaar) voor iedereen.
In 2023 zijn wij onder meer gestart met de uitwerking van het Nationaal Isolatie Programma (zie ook onder kopje Lokale Isolatie Aanpak). In 2024 voeren wij het Actieplan verder uit. Wij doen dat vooral ook met onze samenwerkingspartners Opsterland en Ooststellingwerf.
Vooralsnog lijken de hieruit voorkomende kosten grotendeels te kunnen worden gedekt met geld dat het Rijk beschikbaar stelt. Zo nodig komen wij met een vervolgvoorstel naar uw raad.
Rijksgeld Maatregelen aanpak energiearmoede
Het Rijk heeft het besteden van dit geld verlengd tot 31 december 2024. In samenwerking met onze plaatselijke witgoedwinkeliers zijn we in 2023 gestart met het project Energiecoachgesprek en witgoedwissel voor de huishoudens met de laagste inkomens. Na evaluatie van de eerste ronde zullen wij besluiten over de inzet van het resterende rijksbudget in 2024.
Lokale Isolatie Aanpak
Vanuit de eerste tranche van het Nationaal Isolatie Programma (NIP) heeft de gemeente SPUK-gelden ontvangen voor het opzetten van een Lokale Isolatie Aanpak voor particuliere woningen met een energielabel D, E, F of G. Provinciaal, binnen de regio Zuidoost en in OWO-verband werken we aan een zoveel mogelijk uniforme aanpak, qua juridische regeling, uitvoering en communicatie. We zetten op gemeentelijk niveau in op extra communicatie richting de particuliere woningeigenaren met een laag inkomen binnen de doelgroep .
Uitvoeringcapaciteit Klimaat en Duurzaamheid op orde
De beperkt beschikbare uitvoeringscapaciteit en het versneld uitvoeren van het gemeentelijk klimaat- en duurzaamheidsbeleid vraagt om creatieve oplossingen. Ook in 2024 wordt ingezet op het verder op orde krijgen van de personele bezetting. We ontvangen hier onder andere incidentele SPUK gelden (die we structureel mogen inzetten, zie uitgangspunten).
Gezondheidsbeleid
Specifieke uitkering gezonde generatie (Brede SPUK)
Met de Regeling specifieke uitkering sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis 2023-2026 ('Brede SPUK') stelt het Rijk van 2023 tot en met 2026 geoormerkt budget beschikbaar voor de uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Sportakkoord II. Deze SPUK is een specifieke uitkering gericht op het ontwikkelen van een regionale en lokale aanpak voor gezondheid, preventie, sociale basis, en sport en bewegen. Stip op de horizon: een gezonde generatie in 2040. Centraal staat het verbeteren van de gezondheid van alle inwoners van Nederland, met specifieke aandacht voor inwoners met gezondheidsachterstanden en inwoners in kwetsbare situaties.
In het Plan van Aanpak Weststellingwerf 2023-2026 staan de doelstellingen van de programma's en interventies die in samenhang worden georganiseerd vermeld. In dit plan van aanpak hebben we integrale, samenhangende plannen opgesteld over de sociale en fysieke domeinen heen. In 2023-2026 ontvangt gemeente Weststellingwerf voor alle vijftien SPUK-onderdelen budget. Het betreft de volgende onderdelen waarop we de komende jaren gaan inzetten:
1. Lokaal Sportakkoord
2. Brede regeling combinatiefuncties
3. Terugdringen gezondheidsachterstanden
4. Kansrijke Start
5. Mentale gezondheid
6. Aanpak overgewicht en obesitas
7. Valpreventie
8. Leefomgeving
9. Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO) en vroegsignalering alcoholproblematiek
10. Versterken sociale basis
11. Mantelzorg
12. Een tegen Eenzaamheid
13. Welzijn op Recept
14. Versterking Kennis- en Adviesfunctie GGD
15. Coördinatiekosten regionale aanpak preventie
Een aantal onderdelen zijn nieuw, maar er zijn ook onderwerpen waarbij we de ingezette koers kunnen blijven volgen en waar nodig en mogelijk uitbreiden. Het betreft hier het Lokaal Sportakkoord, de brede regeling combinatiefuncties, het terugdringen van gezondheidsachterstanden (voorheen waren dit de GIDS-gelden), Kansrijke Start, het versterken van de sociale basis, inzet op mantelzorg, Een tegen Eenzaamheid en Welzijn op Recept.
Ook wordt verwacht dat er op een aantal onderdelen per 2024 ketenaanpakken worden opgezet. Dit geldt voor ten minste Kansrijke Start, Aanpak overgewicht en obesitas onder kinderen, gecombineerde leefstijlinterventie, Welzijn op Recept en valpreventie. Voor Kansrijke Start en Welzijn op Recept is reeds sprake van een nauwe samenwerking. Voor de andere onderdelen gaan we in 2024 nog meer samenwerken met belangrijke ketenpartners, zoals huisartsen, wijkverpleegkundigen, fysiotherapeuten, buurtsportcoaches en scholen.