Uiteenzetting van de financiële positie

Verschil tussen structurele en incidentele inkomsten en uitgaven
Om te bepalen of de begroting van een gemeente in balans is op de lange termijn, is het belangrijk om te weten of uitgaven structureel of incidenteel zijn. Omdat een gemeente meestal structurele taken uitvoert, zijn de structurele inkomsten en uitgaven normaal. Incidentele inkomsten en uitgaven komen minder vaak voor.

Deze incidentele inkomsten en uitgaven moeten volledig worden opgenomen in een verplicht overzicht van incidentele baten en lasten. Dit overzicht wordt opgenomen in zowel de begroting, de meerjarenraming als de jaarrekening.

Bij het bepalen of een uitgave of inkomstenpost incidenteel is, moeten de richtlijnen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) gevolgd en toegelicht worden. De toelichting moet minimaal de volgende informatie bevatten: Waarom deze post als incidenteel wordt beschouwd en hoelang de post duurt, met een duidelijke en onvoorwaardelijke einddatum.

Toelichting op de tabel

EU-Leader programma 
Het EU-Leader programma is een subsidieprogramma dat gericht is op financiering van projecten op het platteland op het gebied van sociaal-economische ontwikkeling, versterking sociale cohesie, klimaat, milieu, water, landschap en biodiversiteit. Leader is bedoeld voor nieuwe projecten die vanuit de samenleving tot stand zijn gekomen en de leefbaarheid van het landelijk gebied versterken. In totaal komt er voor de regio Zuidoost-Friesland gedurende vier jaar € 3,7 miljoen aan Leader-subsidie beschikbaar. Tegenover deze EU-Leadermiddelen moeten de gemeenten die meedoen in de regio Zuidoost-Friesland financieel bijdragen. Voor de gemeente Weststellingwerf betekent dit over een looptijd van vier jaar een bijdrage van € 74.000. Per jaar € 18.500. 

Verkeerkundige knelpunten 
Eind 2023 is een start gemaakt met de aanpak van een aantal verkeerskundige knelpunten. De overige knelpunten worden in 2024/2025 aangepakt. We verwachten de helft van het budget in 2024 en de andere helft in 2025 te besteden.

Grondexploitaties (lasten programma 3 en programma 8)
Mutaties grondexploitaties zijn naar de aard van de raming incidenteel. Het totaal van de lasten en het totaal van de baten grondexploitatie dient in het overzicht van incidentele baten en lasten opgenomen te worden. De mutatie met de balanspost voorraden, waarmee een saldo van € 0 gerealiseerd wordt, wordt afzonderlijk opgenomen in het overzicht van incidentele baten en lasten. De mutaties grondexploitatie hebben dus geen invloed op het structureel begrotingssaldo. Overigens niet te verwarren met de (tussentijdse) winstneming grondexploitatie, die heeft namelijk wel invloed op het begrotingssaldo en is ook altijd incidenteel.

Opvang vluchtelingen Oekraïne (stelpost)
In 2025 verwachten wij voor € 2.500.000 aan kosten voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Hier vallen diverse kosten onder. Te denken valt aan huisvestingskosten, zorgkosten, beveiligingskosten, leefgeld. De situatie rond de oorlog in Oekraïne en de daarmee samenhangende opgave voor gemeenten om gevluchte Oekraïners te huisvesten is aan verandering onderhevig. Wij gaan er vanuit dat de kosten die zijn gemaakt voor de opvang van vluchtelingen worden vergoed door het Rijk. Om die reden is deze post zowel bij de uitgaven als bij de inkomsten opgenomen.

Project MDT divers
Voor deelname aan het project MDT divers ontvangen wij vanuit het project een subsidie voor 2024 en 2025. MDT staat voor maatschappelijke diensttijd en biedt jongeren de kans om gedurende een aantal weken tot maanden hun talenten te ontdekken, iets te doen voor de samenleving en anderen te ontmoeten. Wij maken ook kosten hiervoor, deze worden grotendeels uit deze bijdrage betaald en deels uit ons bestaande budget Sociale basis. 

Hoofdlijnenakkoord Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ)
Het Hoofdlijnakkoord GGZ heeft onder andere als doel om meer zorg voor mensen met psychische aandoeningen ambulant te verlenen. Daarvoor krijgen gemeenten via de centrumgemeente (Leeuwarden) een budget toegekend. Dit budget wordt ingezet voor het aanstellen van een welzijnscoach in het kader van Welzijn op Recept.
De middelen Hoofdlijnenakkoord GGZ zijn toegevoegd aan het budget Beschermd Wonen. Er is afgesproken de middelen € 2.500.000 per jaar te verdelen over de gemeente op basis van de verdeelsleutel aantal cliënten Wmo jaar t-1. Voor Weststellingwerf komt dit neer op 3,42% oftewel € 86.000.

Huisvestingsprogramma
Om de bouw van het aantal benodigde nieuwe woningen in Nederland sneller te laten verlopen heeft demissionair Minister de Jonge een nieuwe wet in de tweede kamer aangeboden, te weten het wetsontwerp “Wet inzake versterking regie volkshuisvesting”. Deze wet geeft het Rijk, provincies en gemeenten de wettelijke instrumenten om samen regie te voeren op de volkshuisvesting.
De bouwopgave tot en met 2030 telt landelijk 981.000 woningen erbij, waarvan twee derde betaalbaar. Om hierop te kunnen sturen schrijft de Omgevingswet straks voor dat Rijk, provincie en gemeenten een volkshuisvestingsprogramma opstellen. De woonzorgvisie en woonvisie dienen vanaf 2024 als basis voor het nieuw op te stellen Huisvestingsprogramma. Dat Huisvestingsprogramma moet op 1 januari 2026 gereed zijn en het opstellen en begeleiden kostte in 2024 € 30.000 en kost in 2025 € 50.000. 

Welstandsnota
De huidige welstandsnota is vastgesteld in 2004 en dus sterk verouderd. Nieuwe (duurzame) ontwikkelingen zijn hierin bijna niet terug te vinden. Daarom is er behoefte aan een nieuwe welstandsnota. Dit jaar wordt er eerst een voorstel op route gebracht voor het vaststellen van sneltoetscriteria, dit is een onderdeel van de nieuwe welstandsnota. 

Project achterstanden archief
In 2023 zijn we een inhaalslag gestart voor het verwerken en digitaliseren van het papieren archief. In 2025 werken we ook nog aan de uitvoering van het verbeterplan rondom onze (documentaire) informatievoorziening. Het verbeterplan loopt van 2023 tot en met 2025. Doel van het verbeterplan is onze post- en interne processen eenvoudiger in te richten en te digitaliseren. 

Audit DPIA (1x per 3 jaar)
Om aan te tonen dat onze processen voldoen aan de wetgeving (AVG en BIO) moeten we als uitvoeringsmaatregel zogenaamde DPIA's uitvoeren. DPIA staat voor Data Protection Impact Assessment. Een DPIA geeft inzicht in de privacyrisico's die de verwerking van gegevens oplevert voor de betrokkenen, en in de maatregelen die de verantwoordelijke moet nemen om de risico's te beperken en/of te beheersen. Een DPIA moet elke 3 jaar worden herhaald of tussentijds bij grote aanpassingen in de applicatie(s). We hebben 1 keer per 3 jaar een budget van € 20.000 beschikbaar voor een DPIA. In 2026 is dit budget beschikbaar.

OWO-bijdrage van Ooststellingwerf en Opsterland voor incidentele middelen OWO bedrijfsvoering
Voor het samenwerkingsverband Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland (OWO) zijn incidentele bedragen nodig van € 200.000 (€67.000 per gemeente) in 2025 en € 20.000 (€ 6.700 per gemeente) in 2026. Dit is nodig voor de audit DPIA en het project achterstanden archief (zie toelichtingen hiervoor). De bijdrage vanuit Ooststellingwerf en Opsterland is 2/3 van deze kosten. 

Onttrekking reserves
In 2025 wordt er incidenteel € 250.000 onttrokken voor de verkeerskundige knelpunten. Eind 2023 is een start gemaakt met de aanpak van een aantal verkeerkundige knelpunten. De overige knelpunten zijn of worden in 2024 en 2025 aangepakt. Bij de jaarrekening 2023 is een deel van het budget overgeheveld naar 2024 en een deel naar 2025. Het deel van 2025 wordt nu onttrokken aan de algemene reserve, dat is een incidentele baat voor de exploitatie.

In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV, art. 20; lid 1 b) is de verplichting vastgesteld dat de gemeenten een geprognosticeerde begin- en eindbalans van de begrotingsjaren opnemen onder de uiteenzetting van de financiële positie. Het meerjarig opnemen van de geprognosticeerde balans geeft de raad meer inzicht in de ontwikkeling van de investeringen, het aanwenden van reserves en voorzieningen en de financieringsbehoefte. Voor meer inhoudelijke duiding verwijzen wij graag naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing en de paragraaf financiering.

In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing worden de verplichte kengetallen genoemd. Deze kengetallen zijn gebaseerd op de geprognosticeerde balans. Een van de kengetallen is het solvabiliteitsratio. Het geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio is een kengetal dat weergeeft welk deel van het gemeentelijk vermogen is gefinancierd met eigen vermogen. Conclusie op basis van deze geprognosticeerde balans is dat de solvabiliteitsratio de komende jaren ruimschoots boven ons streefpercentage van minimaal 20% blijft. 

Doel
Reserve ter dekking van (on)voorziene risico's die niet op een andere wijze zijn op te vangen. Onvoorziene risico's zijn risico's die niet van te voren zijn in te schatten, niet te voorkomen en niet te beïnvloeden zijn.

Mutatie
In 2024 wordt € 2,0 miljoen onttrokken aan de algemene reserve voor de budgetoverheveling van incidentele budgetten uit 2023. In 2025 volgt nog een bedrag van € 250.000 voor de budgetoverheveling. Vanuit de voorjaarsnota 2024 wordt er in 2024 € 1,5 miljoen gestort in de algemene reserve.

Het geraamde exploitatiesaldo van 2024 (stand voorjaarsnota) van € 232.000 en de saldi uit deze meerjarenbegroting 2025-2028 verrekenen we ook met de algemene reserve. Eind 2028 komen we dan uit op een stand van € 10,0 miljoen.

Reserve afvalstoffenverwijdering
Doel
Egalisatiereserve om eventuele fluctuaties in het tarief op te kunnen vangen.
Mutatie
Uitgangspunt is een 100% kostendekkende exploitatie. In 2025 is het dekkingspercentage van de afvalstoffenheffing 100%. Er wordt om die reden geen beroep gedaan op deze egalisatiereserve. 

Reserve vervanging/onderhoud riolering
Doel
Egalisatiereserve om eventuele fluctuaties in het tarief op te kunnen vangen.
Mutatie
Uitgangspunt is een 100% kostendekkende exploitatie. In 2025 is het dekkingspercentage van taakveld riolering 100%. Er wordt om die reden geen beroep gedaan op deze egalisatiereserve. In de exploitatie zijn de financiële gevolgen van het vastgestelde GRP 2021-2025 meegenomen.

Reserve spoedzoekers
Doel
Deze reserve is bij de resultaatbestemming van de jaarstukken 2023 door de raad ingesteld voor het huisvesten van spoedzoekers. De reserve is gevoed vanuit deze resultaatbestemming met een bijdrage van € 550.000. 
Mutatie
In de voorjaarsnota 2024 is een deel (€ 270.000) van de reserve ingezet voor huisvesting van opvang Oekraïners en daarmee overgeheveld naar de dekkingsreserve kapitaallasten huisvesting Oekraïners/statushouders.

Bestemmingsreserve investeringsambities
Doel
Deze reserve is bij de behandeling van de jaarstukken 2017 door de raad ingesteld. De reserve is gevoed vanuit diverse raadsbesluiten, waaronder voordelige exploitatieresultaten, de voorziening precario, het collegeprogramma 2024-2027 en de voorjaarsnota 2024.
Mutatie
De reserve wordt ingezet voor de dekking van projecten uit het dynamisch investeringsprogramma. De financiële vertaling van de projecten wordt pas in de begroting opgenomen als de projecten gereed zijn voor uitvoering. Dit wordt voorgelegd aan de gemeenteraad. In de paragraaf 'Dynamisch investeringsprogramma' zijn projecten opgenomen die vanuit deze bestemmingsreserve gedekt worden.

Bestemmingsreserve energietransitie
Doel
Deze reserve is in de loop van 2019 door de raad ingesteld. Het is gevoed met de eenmalige bijdrage van € 248.500 voor de realisatie van de zonneparken Wolvega en Noordwolde. Daarnaast worden de huuropbrengsten van de zonneparken in deze reserve gestort. 
Mutatie
De reserve wordt de komende jaren gevoed met de jaarlijkse huuropbrengst van de zonneparken. Het wordt ingezet voor de uitvoering van het gemeentelijk klimaat- en duurzaamheidsbeleid. 

Bestemmingsreserve noodfonds energie
Doel
Deze reserve is ingesteld door een amendement van de raad bij de vaststelling van de begroting 2023. Er is € 1,0 miljoen in deze reserve gestort voor regelingen waar maatschappelijke organisaties, culturele verenigingen en sportverenigingen een beroep op kunnen doen.
Mutatie
Nadat in 2023 een eerste regeling is opengesteld waarvoor € 505.000 aan de reserve is onttrokken, is in 2024 het resterende bedrag van € 495.000 onttrokken voor een tweede regeling. Daarmee is deze reserve volledig benut.

Dekkingsreserve kapitaallasten
Doel
Deze reserve bestaat uit het totaal van dekkingsreserves kapitaallasten. Deze zijn door de raad ingesteld voor de dekking van de kapitaallasten van diverse projecten waaronder de projecten centrumplan Wolvega, herinrichting de Blesse, project Driewegsluis, aankoop vastgoed Wolvega en investeringen huisvesting Oekraïners. De reserve is gevoed vanuit de bestemmingsreserve investeringsambities en de resultaatbestemming bij de jaarrekening 2023.
Mutatie
Zodra een investering afgerond is, gaan de kapitaallasten op de exploitatie drukken. Deze lasten worden gedekt door een onttrekking aan deze bestemmingsreserve. Dit is vanaf 2025 het geval. 
Als een project klaar is, berekenen we de benodigde dekking opnieuw aan de hand van de definitieve investeringsbedragen (via de componentenbenadering).

Voorziening nalatenschap dames Hofstee
Doel
Deze voorziening is gevormd uit een legaat met als verplichting dat de opbrengsten ten gunste komen van de Triade.
Mutatie
Jaarlijks vindt zowel een dotatie als een onttrekking aan deze voorziening plaats ter grootte van de bespaarde rente. Dit bedrag komt ten goede aan de Triade.

Voorziening verlofsparen
Doel
Deze voorziening voorziet in de dekking van de verplichting van spaarverlof van medewerkers.
Mutatie
Jaarlijks wordt de verplichting voor het spaarverlof berekend en de voorziening hierop aangepast.

Voorziening RVU
Doel
Deze voorziening voorziet in de dekking van de verplichting van de RVU-regeling van medewerkers. Bij de RVU-regeling nemen medewerkers ontslag en volgt er een (maandelijkse) ontslagvergoeding die de medewerker in staat stelt om te overbruggen tot aan de AOW-leeftijd.
Mutatie
Jaarlijks wordt de verplichting voor de RVU-regeling berekend en de voorziening hierop aangepast.

Voorziening uitkering pensioenen gewezen wethouders
Doel
Pensioenuitkering aan (weduwen/weduwnaars van) gewezen wethouders.
Mutatie
De genoemde pensioenuitkeringen worden hieruit betaald. Jaarlijks wordt gekeken of deze voorziening nog op peil is.

Voorziening opbouw pensioenen gewezen wethouders
Doel
Reservering voor de pensioenen van wethouders.
Mutatie
Jaarlijks wordt de hoogte van deze voorziening op peil gebracht aan de hand van actuariële berekeningen.

Voorziening ontslagvergoeding voormalig wethouders
Doel
Reservering voor de betaling van wachtgeld voor voormalig wethouders.
Mutatie
Jaarlijks wordt de hoogte van deze voorziening op peil gebracht aan de hand van de laatste ontwikkelingen aangaande de wachtgeldregeling. 

Voorziening afkoopsom onderhoud graven
Doel
Deze voorziening voorziet in de dekking van toekomstige onderhoudskosten aan de graven en begraafplaats.
Mutatie
Jaarlijks wordt de afkoopsom van het onderhoud voor toekomstige jaren gedoteerd in de voorziening. De onttrekking betreft de bijdrage aan de exploitatie voor het betreffende jaar.

In deze tabel worden de structurele reservemutaties weergegeven.

Hierbij bieden wij u het investeringsplan voor de begrotingsperiode 2025-2028 aan. We vragen u om het geld dat we in 2025 hiervoor willen investeren beschikbaar te stellen. De bijbehorende lasten zijn meerjarig meegenomen in deze programmabegroting.