Programma 6 | Sociaal domein

Portefeuillehouder(s)	Rikkers en Zonderland
Organisatie	Sociaal domein

Programma 6 | Sociaal domein

• Arbeidsparticipatie
• Begeleide| participatie
• Geëscaleerde zorg 18+
• Inkomensregelingen
• Maatwerkdienstverlening 18+
• Maatwerkdienstverlening 18-
• Maatwerkvoorzieningen (Wmo)
• Wijkteams
• Geëscaleerde zorg 18-

ESF REACT
In 2021 komt er subsidie vanuit ESF REACT-EU, deze is gericht op de gevolgen va de Corona-maatregelen. Het betreft een verlenging op basis van de ESF-Regeling 2014-2020. De verwachting is dat minimaal € 5,5 miljoen euro ESF REACT-EU-subsidie beschikbaar komt voor arbeidsmarktregio Friesland. De aanvraag zal in juni 2021 worden ingediend door centrumgemeente Leeuwarden. De nieuwe ESF-Regeling zal ingaan per 2022.

Wmo
De decentralisatie Beschermd Wonen is in ieder geval uitgesteld tot 1 januari 2023.

Inkomensregelingen
Over inkomensregelingen is tot en met maart niets specifieks te melden. Het eerste kwartaal van 2021 laat hetzelfde beeld zien als 2020. Het aantal uitkeringen is nagenoeg stabiel, het beroep op ondersteuning zoals bijvoorbeeld schuldhulpverlening en bijzondere bijstand is lager dan geraamd. Mogelijk is dit het gevolg van de COVID-19 maatregelen. Het is lastig in te schatten hoe dit zal verlopen in de 2e helft van 2021 als de "lockdown" wordt opgeheven.

Voorjaarsnota

Beleidsveld Participatie
Wet inburgering
De nieuwe Wet inburgering moet ervoor zorgen dat inburgeraars zo snel mogelijk meedoen in Nederland, het liefst via betaald werk. Het nieuwe stelsel moet ervoor zorgen dat statushouders een zo hoog mogelijk taalniveau bereiken, de Nederlandse maatschappij leren kennen en vanaf de start van het traject naar vermogen meedoen. Om dit te realiseren krijgen gemeenten meer taken en een regierol in de uitvoering van het nieuwe inburgeringsstelsel. In dit stelsel hebben gemeenten onder andere een aanbodplicht van financiële ontzorging en taaltrajecten. Dit onder de volgende vijf uitvoeringseisen:
a. De gemeente bevordert dat de statushouder tijdig kan starten met het inburgeringstraject (tijdige start).
b. De statushouder rondt het inburgeringstraject binnen de termijn van drie jaar af. De gemeente let erop dat het traject niet langer duurt dan nodig is (snelheid).
c. De statushouder stelt voor iedere inburgeringsplichtige een passend traject vast (maatwerk).
d. De statushouder combineert zoveel mogelijk activiteiten gericht op het leren van de Nederlandse taal en op meedoen aan de maatschappij (dualiteit).
e. De gemeente stelt eisen aan de kwaliteit van het aanbod en zorgt ervoor dat die kwaliteit en de continuïteit gewaarborgd is (kwaliteit).
De eerdere startdatum 1 juni 2021 van de Wet inburgering is in november 2020 uitgesteld tot tenminste 1 januari 2022. Voorbereidingskosten en reeds lopende pilots om bovenstaande taken (a t/m e) tijdig te implementeren in de staande organisatie zijn wegens het uitstellen van de Wet inburgering hoger uitgevallen dan verwacht. Daarom maken we voor de integratie-componenten, die een verbinding hebben met de Participatiewet, gebruik van de incidentele middelen uit het corona compensatiepakket ten behoeve van de Participatiewet. Hierbij gaat het om een bedrag van € 75.000 incidenteel.

Re-integratie
Vanuit de arbeidsmarktregio wordt een beroep gedaan op de coronacompensatiemiddelen voor re-integratie, onder andere voor het programma Perspectief op Werk. Deze worden incidenteel ingezet, mede als cofinanciering voor de REACT-EU. In de plannen is op dit moment voorzien in een aandeel van € 81.500 matchingsgeld voor onze gemeente, welke beschikbaar gesteld moet worden uit de coronacompensatiemiddelen. Voor het onderdeel arbeidsparticipatie (Re-integratie P-wet) worden in 2021 lagere kosten gemaakt. Dit budget kan incidenteel afgeraamd worden met € 200.000.

TONK
In het 4e compensatiepakket van het Rijk in verband met de coronamaatregelen is een bedrag van € 87.296 beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de TONK-regeling. Dit budget moet incidenteel beschikbaar gesteld worden voor de uitvoering van de regeling.

Bijdrage SW bedrijven
Caparis heeft een beroep gedaan op de coronacompensatie voor SW-bedrijven in verband met de geleden schade door de coronamaatregelen. Het aandeel van onze gemeente in deze schade is € 239.182. Dit moet gedekt worden uit de coronacompensatiemiddelen die beschikbaar gesteld zijn door het rijk. Besluitvorming daarover heeft begin 2021 plaatsgevonden, de raad is hierover in februari geïnformeerd met een memo.

Beleidsveld Wmo
Met het vaststellen van de maatregelen in Grip op Wmo is voor 2021 uitgegaan van een eerste besparing. Nu de eerste maanden van dit jaar achter de rug zijn kunnen we een inschatting maken van het eerste effect en de financiële verwachtingen voor 2021 bijstellen.

Maatregelen kostenbewuste uitvoering
De eerste categorie maatregelen uit Grip op Wmo heeft betrekking op een kostenbewuste uitvoering. Eén van de maatregelen is het aantrekken van een Wmo-inkoopondersteuner. Deze functie wordt vanaf juli ingevuld. Om die reden is de verwachte opbrengst voor deze maatregel in 2021 gehalveerd van €190.000 naar €95.000. Het betreft een incidentele bijstelling.

Beleidsmatige maatregelen die op kortere termijn leiden tot een minder groot tekort
Een beleidsmatige maatregel waarvan de verwachting was dat het financieel effect zou hebben is het werken met een normenkader voor Huishoudelijke Hulp. Nu de herindicaties grotendeels hebben plaatsgevonden blijkt dat het werken met dit normenkader niet het financiële effect heeft dat werd verwacht. De beoogde besparing van €330.000 in 2021 wordt niet behaald.
De ingehuurde capaciteit om de herindicaties uit te voeren heeft tot hogere kosten geleid dan vooraf werd gedacht. Het betreft een incidenteel bedrag van € 26.000.
Ook de inzet van domotica binnen de huishoudelijke hulp is nog niet van start gegaan, de verwachting is dat de besparing van €25.000 in 2021 niet behaald wordt. Het betreft een incidentele wijziging.

Maatregelen gericht op transformatie
De gesprekken voor het opzetten van voorliggende voorzieningen zoals een algemene inloopvoorziening en indicatievrije dagbesteding zijn opgestart. De openstelling van dergelijke voorzieningen wordt vertraagd door het Corona-virus. De verwachting is dat beide voorzieningen dit jaar geopend worden, waarbij door het virus een start met minder cliënten van toepassing zal zijn dan waar bij de besparing vanuit werd gegaan. Hierom moet de besparing voor 2021 worden bijgesteld van € 200.000 naar € 25.000.

Overige ontwikkelingen
We zien dat de toename van inwoners met ondersteuning vanuit de Wmo nog steeds doorzet. Dit past bij het landelijke beeld van de toenemende zorgvraag ten gevolge van het abonnementstarief, het Weststellingwerfse vergrijzingspercentage en de complexer wordende samenleving. Ook zien we door de strengere toegang van het Expertiseteam Beschermd Wonen een toename in de lokale maatwerkondersteuning (beoogde transformatie). Landelijk gezien was er in 2019 een stijging van 6% aan Wmo-kosten (Bron: CBS). Er is vanwege voornoemde ontwikkelingen en het Coronavirus geen reden om aan te nemen dat dit percentage over 2021 lager zal zijn. Indien dit percentage daadwerkelijk aan de orde is, betekent dit ten opzichte van 2019 € 467.000 aan extra kosten voor de Wmo.
Een andere financiële ontwikkeling die speelt is het feit dat er wegens Cao-wijzigingen niet langer sprake is van reële tarieven voor de maatwerkproducten, terwijl de Wet voorschrijft dat er sprake dient te zijn van reële tarieven. Hierdoor zijn de OWO-gemeenten genoodzaakt de tarieven voor de Wmo te wijzigen, wat leidt tot € 16.000 aan structurele extra kosten. Dit bedrag geldt voor een aantal producten (o.a. begeleiding en dagbesteding), voor andere producten is de indexatie eerder in de budgetberekeningen meegenomen.

Lagere eigen bijdragen
Op basis van de resultaten 2020 zien we dat de eigen bijdragen in de Wmo  € 25.000 te hoog zijn geraamd.

Beschermd Wonen
Voor 2020 is er sprake van een regionaal overschot binnen het budget Beschermd Wonen. Deze afrekening komt in 2021 binnen. Dit budget (€ 43.000) kan incidenteel vrijvallen in 2021.
Daarnaast kan er € 100.000 incidenteel afgeraamd worden op beschermd wonen in verband met overgang naar WLZ en strengere toegang (Expertiseteam Beschermd Wonen). We zien binnen deze doelgroep een verschuiving van beschermd wonen naar maatwerkondersteuning 18+ (communicerende vaten).

Corona compensatie Jeugd/Wmo
Het Rijk heeft financiële middelen beschikbaar gesteld voor extra ondersteuning aan jeugd, kwetsbare groepen en leefstijl. Dit betreft een bedrag van € 223.283 voor het jaar 2021 (pakket 4 coronacompensatie). Wij stellen voor dit bedrag beschikbaar te stellen voor een ondersteuningsprogramma, gebaseerd op de bestaande werkzaamheden, voor deze doelgroepen in het jaar 2021.

Beleidsveld Jeugdzorg
Bijdrage huisartsen praktijkondersteuner
Voor het jaar 2021 doen we weer een beroep op de vergoeding voor een deel van de loonkosten van de praktijkondersteuner jeugd bij de huisartsen. In 2020 hebben we op deze manier een vergoeding van € 30.000 kunnen incasseren die de huisartsen hadden aangevraagd. Dit pakken we weer samen met de huisartsen op. Dit bedrag zetten we ook in als dekking voor de genoemde loonkosten.

Indexatie 2021
Het budget voor maatwerkdienstverlening 18- moet met € 150.000 structureel worden verhoogd vanwege loon- en prijsindexatie. Bij de begroting 2020 is dit gesignaleerd in de paragraaf weerstandsvermogen (risicoparagraaf). Daarnaast wordt verwacht dat de kosten voor het sociaal domein, met name jeugdzorg, de komende jaren gaat stijgen. Hiervoor is een bedrag opgenomen van € 600.000 per jaar. Vooralsnog wordt verwacht dat het rijk de stijging volledig vergoed.

Effecten Grip op Jeugd
In de jaarrekening 2020 zien we dat we € 300.000 minder hebben uitgegeven op het budget Specialistische Jeugdhulp ten opzichte van 2019. De maatregelen vanuit Grip op Jeugd sorteren dus effect, maar zitten nog niet op het gewenste financiële niveau. We gaan door met de maatregelen en werken aan doorontwikkeling hiervan. Het ambitieniveau op de effecten van Grip op Jeugd is hoog. Komende jaren moet blijken hoe reëel de ambitie is. De financiële verwachtingen zijn al in het meerjarenperspectief verwerkt.

Geëscaleerde zorg 18-
Afgelopen jaren is op deze post steeds een tekort gesignaleerd. We hebben minder directe invloed op deze uitgaven. Dit in tegenstelling tot de kosten voor specialistische jeugdhulp, waar we met Grip op Jeugd meer invloed hebben. Om tot een meer reële begroting te komen moet dit budget met € 250.000 verhoogd worden.

Beleidsveld Overig

Verlengen pilot Griffioenpark 3
De raad heeft besloten om de pilot Griffioenpark 3 te verlengen tot en met augustus 2023. De kosten voor personele lasten in de periode september 2021 - augustus 2022  (in totaal € 196.000) worden gedekt uit de Coronagelden, voor  2021 een bedrag van € 65.500 en voor 2022 een bedrag van € 130.500 .

Kadernota 2022-2025
Financiële vertaling nieuwe ontwikkelingen

Wet inburgering
Wettelijke verplichtingen inburgering
Op 1 januari 2022 gaat de wet van start. Over de beschikbaar gestelde rijksmiddelen is discussie tussen het VNG en het Ministerie. Vooralsnog blijken deze niet toereikend te zijn. De onderwijsroutes creëren het meeste zorg, waar nu een minimaal tekort van 15 % per inburgeringsplichtige statushouder verwacht mag worden. De huidige kostenraming is ook afhankelijk van de taakstelling en de hiermee gemoeide instroom van statushouders per jaar. Deze valt niet te voorspellen, uiteraard gaan wij u hier later nader over informeren.

Gemeentelijk ambitieniveau Weststellingwerf
In ons collegeprogramma onder Mensen opgave 12 staat dat we werken aan de ontwikkeling van een samenhangend aanbod van goede zorg en ondersteuning, waarin de nadruk ligt op preventie. Dat onze inwoners ons goed weten te vinden, zodat zij hier optimaal gebruik van kunnen maken.  Om deze ambitie om te zetten naar resultaat heeft u al een structureel budget aangegeven van € 120.000 per jaar. Het ambitieniveau van deze bovenwettelijke taken is geborgd door het huidige budget. Later dit jaar berichten wij u over deze post.

Medewerker monitoring (Sociaal domein breed)
Om de monitoring van het sociaal domein uit te kunnen voeren is een medewerker monitoring nodig. Hiervoor is in 2020 en 2021 incidenteel budget beschikbaar gesteld. In 2022 is hiervoor € 42.500 nodig. In dat jaar wordt onderzocht of deze functie richting toekomst ondergebracht kan worden in OWO-verband.

Meerjarig perspectief Sociaal domein
Het sociaal domein is volop in ontwikkeling. De uitgaven op gebied van Wmo en Jeugd, beiden zogenaamde open-einde-regelingen, vertonen een stijgende lijn. Afgelopen periode zijn hiervoor de projecten Grip op Jeugd en Grip op Wmo ingezet. Met deze projecten zetten wij ons in om de stijgende kosten te beperken en naar beneden bij te stellen, zonder dat dit afbreuk doet aan de te leveren kwaliteit. In de meerjarenbegroting is rekening gehouden met de verwachte effecten van deze programma’s. We zien echter dat het realiseren van deze besparingen weerbarstig is.

Er is sprake van autonome ontwikkelingen (indexatie, zorggroei door onder andere vergrijzing) waardoor besparingen onder druk staan. Daarnaast hebben niet alle maatregelen het beoogde effect. In de voorjaarsnota hierboven zijn de gevolgen voor 2021 in beeld gebracht. In de risicoparagraaf schetsen we wat dit mogelijk meerjarig kan betekenen en welke financiële risico’s dit met zich meebrengt.

In onze eerste “grip op” projecten hebben we de maatregelen die het dichtst in bereik zijn en naar verwachting het grootste effect hebben in beeld gebracht en in werking gezet. Nu de beoogde resultaten niet altijd gehaald worden, zullen we opnieuw kijken naar aanvullende maatregelen of het versterken van de huidige. Gesprekken met vlechtwerkers en zorgaanbieders en het inzetten van het huidige pakket van bezuinigingsmaatregelen leiden weer tot nieuwe ideeën voor besparing en efficiëntere werkwijzen. Deze maatregelen worden voor de Wmo gebundeld tot een Grip op Wmo 2.0. De financiële omvang van dit pakket zal echter lager zijn dan het eerste pakket. Deze maatregelen betreffen vooral aanscherping van het huidige beleid en verder vormgeving van het voorliggend veld. Ook wordt als onderdeel van de projecten “grip op” een onderzoek uitgevoerd naar samenhang tussen het participatie-werkdeel en de Wmo. Dit leidt mogelijk ook nog tot structurele besparingen. Het bedrag is nu echter nog niet helder.
Deze aanvullende maatregelen zullen deels meer tijd vragen en complexer zijn om in uitvoering te brengen dan het eerdere pakket. Om de kosten verder naar beneden te brengen zullen er ook lastige keuzes gemaakt moeten worden.

Tot slot, maar niet minder belangrijk, speelt er volop discussie met het Rijk over een tegemoetkoming in het landelijk tekort van € 1,7 miljard op gebied van Wmo en Jeugd. De verwachting is dat het kabinet na de formatie met een nadere invulling van een tegemoetkoming komt. Dit bedrag is ook voor Weststellingwerf hard nodig om de stijgende zorgkosten te kunnen betalen. Gebaseerd op de tijdelijke tegemoetkoming voor jeugd zou dit minimaal een bedrag van € 600.000 moeten zijn. Er is echter meer nodig om het gat te dichten en de autonome groei op te vangen.