Paragrafen

De lokale heffingen worden onderscheiden naar belastingen en rechten.

Belastingen
De opbrengsten van belastingen vallen onder de algemene middelen en kunnen vrij worden besteed. In onze gemeente heffen we de onroerende-zaakbelastingen (OZB), forensenbelasting, (water-) toeristenbelasting, precariobelasting en reclamebelasting.

Rechten
Dit zijn vergoedingen voor concrete prestaties door de gemeente geleverd. Denk aan de afvalinzameling, het onderhoud aan de riolering en het verstrekken van een paspoort. De opbrengst van de rechten is niet vrij besteedbaar.  Bij de afvalstoffen- en rioolheffing is het uitgangspunt kostendekkende tarieven.

Index op heffingen
Voor 2020 zijn de lokale heffingen verhoogd met de inflatiecorrectie van 1,5%. Dit percentage is de verwachte consumentenprijsindex uit het Centraal Economisch Plan.  Voor een aantal heffingen zijn andere afspraken (denk aan precariobelasting en reclamebelasting).    

Wet WOZ
De Waarderingskamer controleert en beoordeelt gemeenten op de uitvoering van de Wet Onroerende Zaken (WOZ). Verder geeft ze aan dat de mogelijkheid om WOZ-waarden van andere woningen te raadplegen via www.woz-waardeloket.nl door veel Nederlanders wordt gewaardeerd en benut. De berekening van de taxaties voor woningen vindt nu plaats op basis van de inhoud van een woning. Ingaande 2022 is het verplicht om dat te doen op basis van de oppervlakte van een woning. De komende jaren wordt gewerkt aan deze overgang.

Precariobelasting
Het kabinet heeft de precariobelasting op nutsbedrijven per 1 juli 2017 afgeschaft. Voor gemeenten die op 10 februari 2016 een verordening met tarief hadden vastgesteld voor precariobelasting op kabels en leidingen geldt een overgangstermijn tot 1 januari 2022. Onder de overgangsregeling kan een gemeente maximaal heffen naar het tarief zoals dat gold op 10 februari 2016. Voor Weststellingwerf betekent dit dat we tot en met 2021 het tarief van € 2,33 (=tarief per 10 februari 2016) per strekkende meter hanteren.

De opbrengst van de precariobelasting over 2015 en latere jaren houden we vooralsnog in de voorziening tot de bezwaar- en beroepsmogelijkheden zijn uitgeput. Het beroep tegen de aanslag 2015 is nog in behandeling bij de Rechtbank Noord-Nederland.

Afvalstoffen- en rioolheffing
Rioolheffing
In afwachting van het nieuw op te stellen Gemeentelijke rioleringsplan is de opbrengst rioolheffing voor het komende jaar alleen verhoogd met een inflatiecorrectie. 

Afvalstoffenheffing
In de vorige begroting hebben wij u gemeld dat de staatssecretaris van Financiën van plan was de verbrandingsbelasting die geheven wordt per ton brandbaar afval, fors te verhogen. Per 1 januari 2019 is die verhoging doorgevoerd. Wij verwachten dat dit niet de laatste verhoging van de verbrandingsbelasting zal zijn. Wanneer de minister de belasting weer gaat verhogen en hoe hoog deze zal zijn, is op dit moment nog niet te voorspellen. 

Voor 2019 is bij vaststelling van de begroting het tarief voor afvalstoffenheffing niet aangepast en vangen wij de kostenstijging op binnen het taakveld afval en de daarbij behorende reserve. Echter, voor 2020 kunnen wij die kostenstijging niet meer opvangen binnen het taakveld en zijn wij genoodzaakt om de kostenstijging door te berekenen aan onze inwoners. 
In de begroting 2019 hebben wij u gemeld dat vooruitlopend op de begroting 2020 de exploitatie van afval zal worden doorgelicht en dat bij de begroting 2020 voorstellen worden gedaan om het taakveld afval kostendekkend te maken. 

Wettelijke taak afvalinzameling
Gemeenten hebben een wettelijke zorgplicht voor het inzamelen van huishoudelijk afval. Zij hebben de plicht om het huishoudelijk restafval en het (gescheiden aangeboden) gft-afval (groente, fruit en tuinafval) bij elk perceel in te zamelen. Daarnaast zijn zij verplicht een aantal droge componenten zoals papier en karton, glas, textiel, klein chemisch afval, elektr(on)ische apparaten, asbesthoudend afval gescheiden in te zamelen. Dit kan zijn huis aan huis maar een brengsysteem is hierin ook voldoende. Voor grof huishoudelijk afval geldt een plicht tot inzameling bij elk perceel (zonder minimale frequentie) en de plicht om een brengvoorziening beschikbaar te stellen.
Al deze verplichtingen zijn vastgelegd in de Wet milieubeheer (Wm), de belangrijkste Nederlandse wetgeving op het gebied van afvalstoffen. Het tweede belangrijk nationaal beleidskader is het Landelijk AfvalbeheerPlan, kortweg LAP. 

Actuele ontwikkeling
Het kabinet wil een verschuiving van verbranding naar hergebruik van grondstoffen stimuleren en heeft daarom de verbrandingsbelasting verhoogd.  De verbrandingsbelasting is per 1 januari 2019 verhoogd van € 13,21 naar € 32,12 per ton. Deze verhoging heeft als doel om hergebruik van grondstoffen te stimuleren.

Kostendekkendheid
In het coalitieakkoord is als uitgangspunt geformuleerd dat de afvalstoffenheffing en rioolheffing kostendekkend moeten zijn. 
Door het verhogen van de verbrandingsbelasting is de mate van kostendekkendheid van afval flink onder druk komen te staan. De tarieven waren al niet kostendekkend (90% kostendekkendheid bij de begroting 2019), maar door de verhoging van de verbrandingsbelasting daalt de kostendekkendheid nog verder. In de programmabegroting 2019 hebben wij u al aangegeven dat wij bij de begroting 2020 met een voorstel komen om het taakveld Afval op termijn kostendekkend te maken.

Maatregelen
De opbrengsten voor het taakveld afval zullen moeten toenemen om de inzameling en verwerking van afval te kunnen blijven betalen.

Om de kostendekkendheid toe te laten nemen zijn er twee tarieven die verhoogd moeten worden:
1: afvalstoffenheffing
2: tarieven brengstation

In onderstaand overzicht staan de aangepaste tarieven voor één- en meerpersoons huishoudingen.

In de planvorming voor het nieuwe Gemeentelijk Afvalstoffenplan onderzoeken wij de mogelijkheden voor tariefdifferentiatie wat betreft de afvalfracties op het afvalbrengstation.
Ondanks de verhoging van de afvalstoffenheffing zal de opbrengst niet voldoende zijn om de kosten van afval te betalen. Het tekort zal aangezuiverd worden uit de ‘reserve afvalstoffenverwijdering’. Mogelijk gaat de verhoging van de verbrandingsbelasting door de rijksoverheid zich doorzetten.
Door de verhoging van de afvalstoffenheffing zal de kostendekkendheid voor 2020 toe gaan nemen naar 94%.

De gemiddelde woonlast voor onze inwoners in 2020 stijgt ten opzichte van 2019. Voor zowel de OZB, afvalstoffen- en rioolheffing passen we een inflatiecorrectie toe. Daarnaast is voor de afvalstoffenheffing het tarief verhoogd met name als gevolg van de doorberekening van de verbrandingsbelasting (zie hierboven).  

Onroerende-zaakbelastingen (OZB)
De OZB zijn veruit de belangrijkste gemeentelijke belastingen. Er zijn drie belastingsoorten, namelijk:
1. een belasting geheven van de eigenaren van woningen;
2. een belasting geheven van de eigenaren van niet-woningen;
3. een belasting geheven van de gebruikers van niet-woningen.

De heffingsgrondslag is gebaseerd op de waarde zoals vastgesteld in het kader van de Wet waardering onroerende-zaken (wet WOZ). Het OZB-bedrag wordt berekend op basis van een percentage (het tarief) van de WOZ-waarde. Voor de genoemde OZB-belastingen hanteren we verschillende percentages.

De aanslag OZB voor het belastingjaar 2020 is gebaseerd op (nog door de raad vast te stellen) tarieven voor 2020 en de waardepeildatum per 1 januari 2019. De definitieve vaststelling van de OZB-tarieven vindt in de raad van december plaats. De totale opbrengst voor 2020 is ten opzichte van 2019 gecorrigeerd met een inflatiepercentage. Bij de raming voor 2020 is rekening gehouden met de autonome stijging als gevolg van verbouw/nieuwbouw.

Forensenbelasting
Forensenbelasting wordt geheven van natuurlijke personen die niet in de gemeente wonen, maar daar meer dan 90 dagen per jaar voor zichzelf en/of hun gezin een gemeubileerde woning beschikbaar houden. Grondslag voor de heffing is net als bij de OZB de WOZ-waarde.

(Water) toeristenbelasting
(Water) toeristenbelasting wordt geheven van degene die tegen vergoeding overnachtingen aanbiedt, bijvoorbeeld in een hotel, een bed & breakfast of op een camping. Grondslag voor de heffing is de logiesomzet. In zijn vergadering van 22 juni 2015 heeft de raad besloten de grondslag en het tarief vast te stellen op 4%. In deze programmabegroting stellen we voor het tarief voor 2020 op dat percentage te handhaven. 

Precariobelasting
Precariobelasting wordt geheven voor het hebben van voorwerpen onder, op of boven voor de openbare dienst bestemde grond. De precariobelasting kan worden gebruikt om belasting te heffen op kabels en leidingen. Als de gemeente gebruik van zijn grond voor het hebben van voorwerpen moet gedogen, kan zij geen precariobelasting heffen. Een gedoogplicht kan bijvoorbeeld voorgeschreven staan in de wet, zoals de Telecommunicatiewet (denk aan telefoonleidingen). Ook kan een privaatrechtelijke overeenkomst zijn gesloten. Zolang er op de juridische procedure rondom bezwaar/beroep geen uitspraak is, storten we de opbrengst voorlopig in een voorziening. Inmiddels is de mogelijkheid van heffing van deze vorm van precariobelasting afgeschaft. Onze gemeente valt onder de overgangsregeling (zie ook onder "actuele ontwikkelingen"). 

Reclamebelasting
Reclamebelasting wordt geheven voor openbare aankondigingen, zichtbaar vanaf de openbare weg. In zijn vergadering van 15 juni 2015 heeft de raad besloten ingaande 1 januari 2016 vijf jaar lang reclamebelasting te heffen. De opbrengst komt ten goede aan het ondernemersfonds waaruit bepaalde activiteiten in Wolvega worden betaald.

Afvalstoffenheffing

Afvalstoffenheffing kan worden geheven wanneer de gemeente tenminste eenmaal per week het huishoudelijk afval ophaalt, zoals de Wet milieubeheer voorschrijft. Het uitgangspunt is een 100% kostendekking. Door een forse verhoging van de verbrandingsbelasting is de mate van kostendekkendheid van het product afval onder druk komen te staan.

Rioolheffing

De kosten voor het beheren en in stand houden van het rioolstelsel worden door een heffing betaald. Hierbij heeft de gemeente naast de zorgplicht voor afvalwater en hemelwater ook de zorgplicht voor grondwater. Evenals bij de afvalstoffenheffing is het uitgangspunt een 100% kostendekking. De tarieven zijn voor 2020 ten opzichte van 2019 verhoogd met een inflatiecorrectie.  

Graf- en begraafrechten
Er worden rechten geheven voor het gebruik van de begraafplaats en voor het door of vanwege de gemeente verlenen van diensten in verband met de begraafplaats.

Markt- en staangelden
Marktgeld word geheven voor het innemen van een standplaats voor het uitstallen, aanbieden of verkopen van goederen op locaties die zijn aangewezen voor het houden van de (wekelijkse) warenmarkt, de voorjaarsmarkt en de najaarsmarkt. Staangeld wordt geheven voor het innemen van een (vaste) standplaats op voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond. 

Leges
Leges worden geheven voor gemeentelijke diensten, bijvoorbeeld voor het behandelen van aanvragen voor vergunningen en ontheffingen, het afgeven van paspoorten en rijbewijzen, het verstrekken van afschriften. De legesverordening bevat meestal een uitgebreide tarieventabel waarin de diensten met name worden genoemd met de bijbehorende tarieven.

Kwijtschelding
Voor kwijtschelding komt iemand met een inkomen op bijstandsniveau bijna altijd in aanmerking, tenzij er sprake is van vermogen (spaargeld of eigen woning). We hanteren bij kwijtschelding 100% van de bijstandsnorm. Daarmee hanteren we de maximaal door het rijk toegestane normen. Het jaarlijkse bedrag aan kwijtschelding ramen we voor 2020-2023 op € 125.000.  

Het dekkingspercentage voor 2020 bedraagt 95%. Daarbij hebben we het tarief voor de rioolheffing gecorrigeerd voor de inflatie. 
De kosten die direct aan het taakveld worden toegerekend, zijn de directe salariskosten, de kapitaallasten en overige exploitatielasten. Naast de directe kosten zijn ook de overheadkosten die samenhangen met het taakveld toegerekend. De systematiek die hiervoor is gehanteerd, is een opslagpercentage op de directe salarislasten. De verhouding tussen directe salarislasten en overheadkosten is 85% (zie "overzicht kosten overhead"). Dit leidt tot een opslag van € 263.000.

Naast de afvalstoffenheffing ontvangen we vergoedingen vanuit de stichting Afvalfonds voor glas, kunststof, papier en dergelijke en de opbrengsten vanuit het gemeentelijk afvalbrengstation. De kosten die direct aan het taakveld worden toegerekend zijn de directe salariskosten, de kapitaallasten en overige exploitatielasten. Van de kosten voor straatreiniging wordt 40% toegerekend aan het taakveld afval. Dit percentage is op basis van historische gegevens vastgesteld. Naast de directe kosten zijn ook de overheadkosten die samenhangen met het taakveld toegerekend. De systematiek die hiervoor is gehanteerd is een opslagpercentage op de directe salarislasten. De verhouding tussen directe salarislasten en overheadkosten is 85% (zie "overzicht kosten overhead"). Dit leidt tot een opslag van € 443.000. Het dekkingspercentage voor 2020 bedraagt 94%.

Uit bovenstaande tabellen blijkt dat per titel van de algemene legesverordening de heffingen ruim onder de 100% kostendekkendheid blijven. De lasten die in bovenstaande tabellen zijn meegenomen, zijn de direct toe te rekenen kosten aan diensten die verricht worden in het kader van het verstrekken van dienstverlening.
Op basis van gedetailleerde teamplannen en historische cijfers, zijn alleen de directe personele kosten in bovenstaande tabel opgenomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de uren van de baliemedewerkers en van de uren van de medewerkers bij Vergunningen Toezicht en Handhaving (VTH). Daarnaast zijn de materiële kosten opgenomen die te maken hebben met de dienstverlening ten aanzien van de diensten in deze legesverordening.
We hanteren een opslag voor overheadkosten van 85% over de directe loonkosten (zie ook "Overzicht kosten overhead"). De totale kostendekkendheid van de Algemene Legesverordening komt uit op 58%.

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de kostendekkendheid van de begraafplaatsen ruim onder de toegestane 100% kostendekkendheid blijft. De kosten die toegerekend worden aan het taakveld zijn de kosten van publiekszaken voor het behandelen van de aanvragen. Daarnaast worden kosten van de afdeling Gemeentewerf toegerekend voor het onderhouden van de begraafplaats.

Mph= Meerpersoonshuishoudens

Bovenstaande tabel geeft een overzicht van de woonlasten over 2019 van de 18 Friese gemeenten. 
Bron: Coelo (Atlas van de lokale lasten)

De paragraaf geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om niet begrote kosten te dekken. Dat wil zeggen: welke capaciteit is nodig om de risico's op te vangen, en wel zodanig dat een tegenvaller in de uitvoering niet direct tot een bezuiniging hoeft te leiden.

 De wet geeft aan welke onderwerpen in deze paragraaf aan bod moeten komen:

• het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s;
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
• een inventarisatie van de risico’s;
• de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s uitgedrukt in weerstandsvermogen;
• een vijftal voorgeschreven financiële kengetallen;
• een beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie.

De doelstellingen zijn:

1. voldoen aan wet- en regelgeving;
2. inzicht krijgen in de risico’s die onze gemeente loopt en daarmee het risicobewustzijn aanmoedigen;
3. een onderbouwing van het berekende weerstandsvermogen;
4. de omvang van het weerstandsvermogen is voldoende.

In de nota financieel beleid zijn over de norm voor de omvang van de incidentele weerstandscapaciteit de volgende uitgangspunten vastgelegd:  

• De beschikbare incidentele weerstandscapaciteit moet minimaal gelijk zijn aan de benodigde weerstandscapaciteit, oftewel de hoogte van de netto risico's;
• Voor de voorgeschreven financiële kengetallen sluiten we aan bij de signaleringswaarden uit de stresstest voor gemeenten. Het streven van de gemeente is minimaal te voldoen aan categorie B (normaal risico). Dit betekent dat we streven naar een solvabiliteitspercentage van 20%. De hoogte van de reserves (inclusief de vrije algemene reserve) moet dan minimaal 20% zijn van het totale vermogen (het balanstotaal). 

In deze begroting voldoen we aan beide uitgangspunten.

De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om eventuele tegenvallers op te vangen. Dit zonder dat de begroting en het beleid aangepast moeten worden. De weerstandscapaciteit is de som van:

1. de begrotingsruimte;
2. de algemene reserve;
3. bestanddelen van de bestemmingsreserves;
4. de stille reserves;
5. de niet-benutte belastingcapaciteit;

6. mogelijke ombuigingsmaatregelen.

a. De begrotingsruimte
Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) bestaat de verplichting om jaarlijks in de begroting een bedrag voor onvoorziene uitgaven op te nemen. Daarbij is geen wettelijk minimum of maximum aangegeven. Hiermee kunnen elk jaar onverwachte incidentele tegenvallers worden opgevangen. Wij hebben gekozen voor een bedrag van € 30.000. Daarnaast is in deze meerjarenbegroting vanaf 2021 een stelpost risicobeheersing opgenomen om specifieke risico’s op voorhand af te dekken. Het gaat om een bedrag van € 500.000 per jaar. Beschikking over deze stelpost kan alleen via een raadsbesluit en is uitsluitend bedoeld ter dekking van structurele risico’s die op enig moment werkelijkheid worden. 

b. De algemene reserve
Het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve kan worden ingezet ter dekking van onverwachte incidentele tegenvallers. De algemene reserve bedraagt per 1 januari 2019 € 19,3 miljoen.  Als de jaren 2020-2023 aan de verwachtingen voldoen, dan is de stand van de algemene reserve € 17,5 miljoen per 1 januari 2024. Dit moet worden ingezet om onze incidentele weerstandscapaciteit te versterken.

c. De bestemmingsreserves
Voor de middelen van een bestemmingsreserve heeft de raad een specifiek doel vastgelegd. Eventueel kan de bestemming  door de raad worden gewijzigd. Wanneer op een bestemmingsreserve geen verplichting rust voegen we deze reserve toe aan de algemene reserve. Op dat moment vormt het onderdeel van de beschikbare weerstandscapaciteit. Voor het vaststellen van onze weerstandscapaciteit worden de bestemmingsreserves op dit moment niet meegenomen.

d. De stille reserves
Stille reserves betreffen activa die tegen nul zijn gewaardeerd. Ook kan de boekwaarde lager zijn dan de verkoopwaarde. De mogelijke overwaarde die bij verkoop ontstaat, kan dan worden ingezet bij onverwachte tegenvallers. Op dit moment verwachten we dat de invloed van deze stille reserves op de weerstandscapaciteit niet zo groot is.

e. De niet-benutte belastingcapaciteit
De onbenutte belastingcapaciteit geeft een indicatie van de mogelijkheden die een gemeente heeft om haar inkomsten via extra belastingopbrengsten te verhogen. Daarbij gaat het om de eigen inkomsten uit:
a. de OZB;
b. de rioolheffing;
c. de afvalstoffenheffing en reinigingsrechten.

Vanaf 2020 heeft het rijk een benchmark woonlasten ingevoerd om jaarlijks de ontwikkeling van de lokale lasten inzichtelijk er te maken. Hierin wordt naast de OZB ook de riool- en afvalstoffenheffing vergeleken.  De benchmark vervangt de landelijke macronorm voor de OZB.  De macronorm bepaalde de maximale jaarlijkse stijging van de ozb-opbrengsten van alle gemeenten. Als een gemeente een beroep wil doen op artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet (Fvw) voor een aanvullende uitkering is voor de OZB de norm voor 2020 een minimale heffing van 0,1853 % van de WOZ-waarde. De niet-benutte belastingcapaciteit hebben wij tegen nul gewaardeerd.  Bij de onderdelen riolering en reiniging geldt een norm van 100% kostendekkendheid. 

f. Mogelijke ombuigingsmaatregelen
We gaan er op dit moment vanuit dat eventuele ombuigingsmaatregelen structureel zullen worden gerealiseerd.

Samenvattend
De structurele weerstandscapaciteit in de begrotingsexploitatie bedraagt vanaf 2021€ 0,5 miljoen. De incidentele weerstandscapaciteit bedraagt hiermee over 2020 € 18,2 miljoen en loopt af naar € 16,7 miljoen over 2023.

Totaalbeeld
De totale weerstandscapaciteit van de gemeente Weststellingwerf is:

De relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico's worden uitgedrukt in weerstandsvermogen. De hoogte van het weerstandsvermogen is als volgt weer te geven:

Met ingang van 2016 zijn een vijftal financiële kengetallen verplicht gesteld. Dit onder andere om de financiële positie van de gemeente voor de raad inzichtelijker en beter vergelijkbaar te maken. Het gaat om de netto schuldquote, de solvabiliteitsratio en indicatoren met betrekking tot de grondexploitatie, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit.
Kengetallen hebben een signalerende functie, geven inzicht in de financiële positie en over de weerbaarheid en wendbaarheid van een gemeente. Zoals opgenomen in de nota Financieel beleid vanaf 2017 (zie ook hiervoor onder ‘beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s’) sluiten we aan voor de verplichte kengetallen bij de signaleringswaarden uit de stresstest voor gemeenten. Ons streven is minimaal te voldoen aan categorie B. Over het algemeen kan worden gesteld dat categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest.

Als de uitkomst van één van de kengetallen uit de pas schiet, wil dat niet zeggen dat we financieel niet (langer) gezond zijn. Het is een mogelijke indicatie dat er (aanvullende) beheersmaatregelen moeten worden getroffen of herijkt.
In onderstaand overzicht wordt het verloop van de kengetallen weergegeven:

Basis voor deze kengetallen is de geprognosticeerde balans voor de jaren 2020-2023. Deze staat onder 'Uiteenzetting van de financiële positie'.

1. Netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossing op de exploitatie. Omdat bij leningen onzekerheid kan bestaan of ze allemaal terug worden betaald, wordt bij de berekening van de netto schuldquote onderscheid gemaakt door het kengetal te berekenen, zowel inclusief als exclusief de doorgeleende gelden. Een schuldquote van 100% wordt over het algemeen als grens gezien tussen acceptabel en in toenemende mate risicovol.
Wij zitten ruimschoots onder die grens.

2. Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio is een kengetal dat weergeeft welk deel van het gemeentelijk vermogen is gefinancierd met eigen vermogen. Ook bij dit kengetal komen we voor de komende vier jaren uit boven ons streefpercentage van minimaal 20%.

3. Kengetal grondexploitatie
Het kengetal geeft in een percentage aan hoe groot het geïnvesteerde bedrag is ten opzichte van de totale baten. De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. Uiteraard blijven wij het nauwlettend volgen en houden vast aan ons streven om te voldoen aan categorie B.

4. Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Voorbeelden van structurele lasten zijn de personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen, bij structurele baten gaat het onder andere om de Algemene uitkering van het gemeentefonds en eigen belastinginkomsten. Het kengetal 'structurele exploitatieruimte' geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de vastgestelde begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid.
Uit het percentage blijkt dat we voor 2020 in categorie C vallen maar dat dit vanaf 2022 weer goed wordt gemaakt. Vanaf dat jaar komen we weer in categorie A. 

5. Belastingcapaciteit
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen, wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. Deze woonlasten zijn de optelsom van de OZB, de rioolheffing en afvalstoffenheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t te vergelijken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 en uit te drukken in een percentage.
Zoals uit de tabel blijkt, zijn de woonlasten voor de jaren 2020-2023 in onze gemeente lager dan het landelijk gemiddelde van € 740,00 (=100%) van het belastingjaar 2019.

Van toepassing zijn de volgende nota´s:

• Beleidsplan Kwaliteitsambitie Openbare Ruimte 2012-2016
• Nota Openbare Verlichting
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2016-2020
• Strategisch omgaan met gemeentelijk vastgoed

Onze gemeente heeft een flink aantal vierkante kilometers aan openbare ruimte in beheer. Er wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Om dat mogelijk te maken wordt geïnvesteerd in kapitaalgoederen. De kwaliteit van de kapitaalgoederen en het onderhoud ervan is bepalend voor het voorzieningenniveau en uiteraard voor de (jaarlijkse) lasten.

Uw raad heeft in 2011 het beleidsplan Kwaliteitsambitie openbare ruimte (2012-2016) vastgesteld. Hierin zijn de kwaliteitsdoelstellingen voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte (waaronder wegen, groen en bruggen) vastgesteld. De door uw raad een aantal jaren geleden opgelegde ombuigingen, zijn hierin meegenomen.
Voor onze openbare ruimte zijn de volgende kwaliteitsafspraken afgesproken:

• Kwaliteit basis (voldoende onderhouden, wel wat op aan te merken) voor centrum, hoofdstructuur en woongebieden;
• Kwaliteit laag (sober tot onvoldoende) voor industriegebieden en plattelandsgebieden.

In het collegeprogramma 2018-2022 hebben wij aangegeven hoe wij willen komen tot een nieuwe kwaliteitsambitie openbare ruimte. 
Zoals wij u al hebben gemeld, zien wij een verschuiving in de politieke discussie van onderhoudskwaliteit naar inrichtingskwaliteit. Wat wij merken is dat, vooral bij herinrichtingen, er behoefte is aan een basis voor de bepaling van de inrichtingskwaliteit openbare ruimte. Onder inrichtingskwaliteit verstaan wij onder andere inrichtingsprincipes en materiaalkeuze.  Dit betekent een verandering van de ambitie. Zie ook programma 2

Het totale areaal aan verhard oppervlak bedraagt circa 230 hectare. Hier binnen valt 120 km aan wegen binnen de bebouwde kom, 285 km aan wegen buiten de bebouwde kom en 85 km aan fietspaden. Daarnaast heeft de gemeente 214 hectare bermen en 442 km aan schouwsloten in onderhoud.
Om de doelstelling te monitoren worden de wegen geïnspecteerd op basis van de CROW (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek) methodiek, waarbij de relatie wordt gelegd met de vastgestelde kwaliteitsafspraken uit het beleidsplan. Dit resulteert in een meerjarig inzicht (5 jaar) van planning en begroting. De hieruit voortvloeiende onderhoudswerkzaamheden zijn voor deze periode afgestemd op het beschikbare budget in deze begroting.

Groen komt in vele vormen terug in de openbare ruimte. Het totale areaal groen binnen de gemeente bedraagt ongeveer 112 hectare. Het grootste areaal bevindt zich in de woongebieden. Langs de plattelandswegen staan de meeste bomen. Het beheer vindt plaats op basis van een kwaliteit gestuurd (groen)beheersysteem.
Het groenbeheer is onder te verdelen in verzorging (kwaliteit onderhoud) en technische staat (kwaliteit inrichting). Het openbaar groen wordt op basis van de vastgestelde kwaliteitsafspraken uit het integrale beleidsplan openbare ruimte onderhouden en gerenoveerd. De onderhoudskwaliteit van het openbaar groen wordt minimaal vier maal per jaar geschouwd. De kwaliteit van de technische staat van het openbaar groen wordt per gebied jaarlijks gemeten. Voordat een renovatie wordt uitgevoerd, wordt de ruimtelijke kwaliteit (mooi en functioneel) bekeken.
Eénmaal in de drie of vier jaar worden alle 30.000 bomen geïnspecteerd. Wanneer de kwaliteit van een boom daar aanleiding toe geeft (de zogenaamde zorgbomen), wordt er jaarlijks geïnspecteerd en zo nodig nader onderzocht.
De werkzaamheden betreffende groen zijn voor de duur van het beleidsplan afgestemd op het beschikbare budget in deze begroting.

Weststellingwerf heeft 50 bruggen in beheer die bestaan uit 32 bruggen voor fiets-/voetgangersverkeer en 18 bruggen voor autoverkeer. De bruggen variëren van één middelgrote beweegbare brug bij Nijelamer tot meerdere kleine, vaste, houten bruggen voor fiets- en voetgangers. Met de gemeentes Steenwijkerland, De Fryske Marren en Ooststellingwerf hebben we 3 bruggen in gezamenlijk beheer en onderhoud. Een mooi voorbeeld van de samenwerking met de gemeente De Fryske Marren, is de realisatie in 2019 van de nieuwe brug over de Tjonger bij Langelille.
Via een jaarlijkse monitoring wordt de staat van alle kapitaalgoederen gevolgd. Er wordt eens in de 5 jaar geïnspecteerd.

De gemeente Weststellingwerf heeft in totaal 4.358 lichtmasten in eigendom en beheer (31-8-2019).  Het onderhoud en beheer van de openbare verlichting is door de Coöperatie Openbare Verlichting en Inkoop Energie Fryslân vanaf 1 april 2019 aanbesteed aan de combinatie Citytec/Heijmans.  Met onderhoud bedoelen wij het reinigen en schilderen van masten en armaturen. Ook het oplossen van storingen aan de openbare verlichting en vervangen van masten en armaturen valt onder deze aanbesteding.

Zoals bekend zijn wij bezig met het versneld vervangen van de openbare verlichting door LED-verlichting. Dit zal leiden tot een besparing op de energieverbruik.

Er wordt invulling gegeven aan de wettelijke taken die de gemeente heeft voor inzameling, transport en (lokale) verwerking van stedelijk afval, hemel- en grondwater. De wijze van de invulling is vastgelegd in het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Hierin zijn de beleidsvoornemens en (bijbehorende) maatregelen beschreven. Naast nieuwe aanleg en aanpassingen op het bestaande rioolstelsel wordt er beheer en onderhoud gepleegd. Uitgangspunt is dit op een doelmatige wijze uit te voeren. Indien mogelijk worden er werkzaamheden in OWO-verband uitgevoerd. Daarnaast werken wij met alle friese gemeenten, Wetterskip, provincie en Vitens aan maatregelen voor een toekomstbestendige Friese waterketen. Dit is vastgelegd in het Fries bestuursakkoord waterketen (FBWK).

Tijdens Prinsjesdag 2017 is het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DRA) gepresenteerd. In dit plan staat dat gemeenten moeten onderzoeken waar wateroverlast ontstaat als het heel veel regent. Dit wordt gedaan door het uitvoeren van een zogenaamde klimaatstresstest. De gemeenten moeten voor 2021 aangeven wat zij aan de overlast doen. Dit past in de planning van het rijk om Nederland in 2050 klimaatbestendig te maken. In het nieuwe gemeentelijk rioleringsplan 2020-2023 geven wij aan wat wij aan de overlast gaan doen. De investeringen die daarvoor nodig zijn, hebben invloed op het tarief van de rioolheffing.

De in eigendom zijnde tractiemiddelen worden middels een beheersysteem gemonitord. Uit het oogpunt van continuïteit moet regelmatig materieel worden vervangen. Er is een meerjarig overzicht opgesteld van te vervangen materieel. Dit is vertaald in deze begroting en het bijbehorende investeringsplan. 

Zoals beschreven in de notitie ‘Strategisch omgaan met gemeentelijk vastgoed’ zijn onze gebouwen opgedeeld in twee categorieën:

• functionele panden (dragen bij aan het realiseren van doelen van de gemeente);
• niet-functionele panden (op termijn afstoten). 

Het onderhoud van de panden is verdeeld in dagelijks  onderhoud en planmatig onderhoud (groot onderhoud en planmatige vervangingen). Volgens de NEN 2767-inspecties wordt het geplande onderhoud vastgelegd in een meerjarenonderhoudsplanning. 
Voor de functionele panden wordt het onderhoud zo gepland dat het niveau ‘sober en doelmatig’ blijft. Voor ieder functioneel pand is het onderhoud in een meerjarig onderhoudsplan vertaald. Hierbij wordt ook gekeken naar het verduurzamen. Voor de niet-functionele panden is gekozen om het onderhoud zo minimaal mogelijk uit te voeren. Alleen noodzakelijke maatregelen voor het behoud van de huidige functie en het huidige gebruik van het gebouw worden uitgevoerd.

De overheid hanteert 2 instrumenten, binnen  de wet Fido,  voor het toetsen van het renterisico: de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Het doel van deze normen is het krijgen van een stabiele rentelast over de jaren. 

De renterisiconorm stelt een grens aan het te lopen renterisico op de vaste schuld. De risiconorm houdt in dat de jaarlijkse verplichte aflossingen en renteherzieningen niet hoger mogen zijn dan 20% van het begrotingstotaal.
Onze ruimte binnen deze norm is als volgt:

In het volgende renteschema staat hoe voor alle jaren de rentetoerekening in deze begroting is vormgegeven. Het renteresultaat is verantwoord bij het Overzicht algemene dekkingsmiddelen, taakveld treasury.

Schatkistbankieren
Door de wet over schatkistbankieren zijn de decentrale overheden verplicht het grootste deel van hun liquide middelen aan te houden in de schatkist.  De hoogte van deze drempel bedraagt 0,75% van het jaarlijkse begrotingstotaal en bedraagt voor onze gemeente voor 2020 ongeveer € 582.000

De onderdelen inkoop & aanbesteding, informatisering & automatisering, documentaire informatievoorziening, financiële- en personele administratie als ook verzekeringen en business intelligence worden toegelicht in de paragraaf OWO-samenwerking.

Informatie is één van de belangrijkste bedrijfsmiddelen van de gemeente. We maken steeds meer en vaker gebruik van informatiesystemen en (digitale) gegevensuitwisseling met overheidsorganisaties, (keten)partners, burgers, bedrijven en instellingen. Het verlies van gegevens, uitval van ICT, of het door onbevoegden kennisnemen of manipuleren van gegevens kan ernstige gevolgen hebben voor de continuïteit van de bedrijfsvoering. Het kan ook leiden tot boetes of imagoschade. Een betrouwbare informatievoorziening is nodig voor het goed functioneren van de gemeente. Het is ook de basis voor het beschermen van de rechten van burgers en bedrijven.

De komende jaren blijft onze gemeente inzetten op het verhogen van de informatieveiligheid en het zorgvuldig omgaan met (persoons)gegevens. Dat doen we onder andere met het:

1. implementeren van de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO – opvolger van de Baseline Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeenten – BIG);
2. voldoen aan de privacywetgeving (waaronder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG));
3. vergroten van het informatiebeveiligings- en privacybewustzijn van medewerkers;
4. afleggen van verantwoording via de zelfevaluatie ENSIA (Eenduidige Normatiek Single Information Audit), de zelfevaluatie BRP (Basisregistratie personen) en de zelfevaluatie PNIK (Paspoorten en Nederlandse Identiteitskaarten).

De gemeente Weststellingwerf moet bij de uitvoering van de gemeentelijke taken handelen volgens wettelijke richtlijnen. Het gaat hierbij om de rechtmatigheid van beheershandelingen die tot financiële transacties leiden. Deze financiële transacties worden in de jaarrekening verantwoord. Daarbij worden via interne controle de verordeningen op juistheid van handelen en rechtmatige totstandkoming getoetst. De kaders en belangrijkste activiteiten op het gebied van rechtmatigheid zijn vastgelegd in het beleidsplan interne beheersing en het jaarplan interne controle. Het speerpunt in het beleidsplan Interne Beheersing 2017-2019 is het invoeren van een risicogerichte interne controle. De centrale vraag bij een risicogerichte interne controle is 'hoe erg is het als het fout gaat'. De invoering wordt stapsgewijs aangepakt.

Het controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2019 wordt eind 2019/begin 2020, samen met het normenkader, ter vaststelling voorgelegd aan de Raad.                          

Met ingang van 2021 wordt de invulling van de accountantsverklaring gewijzigd. De jaarstukken 2021 moeten een rechtmatigheidsverklaring van het college hebben. Jaarlijks legt het college in de rechtmatigheidsverklaring verantwoording af aan de raad over de mate waarin de bedrijfsvoering van onze gemeente financieel en organisatorisch in control is. De accountant geeft over de jaarrekening en de rechtmatigheidsverklaring van het college een oordeel over het getrouwe beeld. Daarmee vervalt het oordeel over de rechtmatigheid van de achterliggende beheershandelingen van de accountant. Dit wordt voortaan meegenomen in de getrouw beeld verklaring zelf.

‘Samen werken, gewoon doen’ vraagt om een andere oriëntatie op de werkwijzen van de organisatie.  In het collegeprogramma 2018 - 2022 is dit nader uitgewerkt in opgave 3. Deze ontwikkeling sluit aan bij de ingezette organisatieontwikkeling gericht op anders werken: faciliteren, stimuleren en experimenteren. Het anders werken vraagt op onderdelen om (nog) meer samenwerking met medewerkers, inwoners, bedrijven en partners.
We zetten  stappen op weg naar de organisatie die we voor ogen hebben: ‘een flexibele, op de samenleving gerichte organisatie, die zich kenmerkt door Professionele dienstbaarheid, Integraliteit en Maatwerk (PIM).
De verandering waar ‘Samen werken, gewoon doen’ voor staat is geen blauwdruk. We gaan met elkaar op expeditie: het samen schakelen in de veranderende rol van de gemeente en haar inwoners. We zien dit als een groeiend proces wat we met elkaar aangaan en noemen we in de organisatie  ‘PIM op expeditie’. In 2020  gaan we door met experimenteren en starten van verschillende pilot vanuit PIM op expeditie, gericht op de veranderende rol van onze medewerkers, integraal werken en het creëren van ontmoetingen. Het kantoorconcept nemen we hierin mee. Flexibel werken en niet alleen meer op kantoor, hoort bij burger nabij besturen/participatie en is in lijn met de organisatieontwikkeling PIM. De dienstverlening is vaker digitaal. Daarom zijn flexibele bureaus en computers (laptops) nodig. Zoals in de kadernota is beschreven stellen we voor om hierin te investeren in 2020 en 2021 (totale investering is geraamd op € 0,5 miljoen af te schrijven in 7 jaar).

Proces doorontwikkeling organisatie met PIM op expeditie

Wat willen we bereiken?
Een flexibele, op de samenleving gerichte organisatie die
Professionele dienstbaarheid uitdraagt;
Integraal werkt en;
Maatwerk levert.

Doelen:
Anders werken door te faciliteren, te stimuleren en te experimenteren met inwoners, instellingen en bedrijven met als resultaat:

1. Medewerkers opleiden en trainen in het gekantelde werken;
2. Kantoorinrichting en faciliteiten aanpassen om anders werken tegemoet te komen.
3. Sturen op vitaliteit medewerkers.

Wat gaan we doen?
Zoals beschreven in de kadernota 2019 gaan we het volgende doen.

1. We voeren een organisatiebreed PIM opleidingsprogramma uit.
Het programma leidt medewerkers op in het anders werken:

• we maken medewerkers bewust van de veranderende vraag vanuit de omgeving,
• trainen hen in (veranderende) houding en gedrag,
• we experimenteren met vernieuwde vormen van klantcontact/participatie en omgevingsgerichte communicatie.

We betalen dit uit de beschikbare middelen voor PIM op expeditie en generatiegericht maatwerk.

2. We wijzigen de kantoorinrichting en passen faciliteiten aan om anders werken tegemoet te komen.
De werkplek

We startten dit jaar de pilot mobiel werken (laptop en mobiele telefoon) om het anders werken te faciliteren.
Van medewerkers vragen we flexibiliteit, outreachend werken (keukentafelgesprekken) en integraal met elkaar werken.  De pilot laat zien dat we met elkaar die richting op gaan. De pilot vraagt om een vervolg die we gefaseerd willen uitbreiden.

Hoe is de werkplekinrichting georganiseerd?
De werkplekinrichting vond zeventien jaar geleden bij de oplevering van het ‘nieuwe’ gemeentehuis plaats. De kosten namen we mee in het totale investeringskrediet. De afschrijving en rente verwerkten we niet in de begroting. Daardoor kennen we nu geen budget voor vervanging. De werkplekken baseerden we toen op vaste medewerkers met een fulltime baan. De huidige situatie vraagt vergeleken met zeventien jaar geleden totaal iets anders door forse toename van personeel, digitalisering, integraal werken en plaats- en tijd onafhankelijk werken.
We vingen de groei tot nu toe op binnen bestaande middelen maar de ruimte hebben we niet meer. De budgetten groeiden niet mee met de aantallen medewerkers.  De transities in het sociaal domein, de OWO-samenwerking, Groen zelf Doen, privacywetgeving en wijzigingen in het Omgevingsrecht betekenen meer medewerkers, meer fte's en meer werkplekken en werkplekvoorzieningen.
Gefaseerd (2020 en 2021) gaat het om een investering in flexibele werkplekken en voorzieningen zoals laptops.

Herinrichting restaurant
We passen de inrichting van het restaurant aan. We maken het restaurant ook geschikt voor andere ontmoetingen die passen bij integraal werken, zoals kort overleggen, gezamenlijk werken aan opgaven (aanlandtafels en werkplekken).

3. We investeren in de vitaliteit van medewerkers met ons plan van aanpak vitale gemeente en generatiegericht maatwerk.
We betalen dit uit de beschikbare middelen voor PIM op expeditie en generatiegericht maatwerk.

Wat betekent PIM op expeditie voor het HRM-beleid?

PIM op expeditie is leidend voor het HR beleid in 2020. We zien naast een veranderende houding en betrokkenheid van inwoners ook een verandering tussen medewerker en werkgever. Ook hier komt  meer aandacht voor individuele vragen van medewerkers en gaan we steeds meer uit van maatwerk.  Net als inwoners vragen we ook onze medewerkers mee te denken over organisatievraagstukken en komen ze zelf met oplossingen en verbeteringen. 

Leren en ontwikkelen
PIM op expeditie verankeren we in onze personeelsinstrumenten. Zo sluit het concernopleidingsprogramma aan bij de thema’s van de expeditie. Leren en ontwikkelen behoort tot een van de speerpunten om medewerkers duurzaam inzetbaar te houden. De nadruk ligt op het ontwikkelen van competenties, vaardigheden en kennis gericht op een veranderende rol en functie-eisen.

Werving & selectie
Bij het werven van nieuwe medewerkers richten we ons op medewerkers met vaardigheden die aansluiten bij de veranderende rol van de ambtenaar.  De nadruk ligt meer op integrale medewerkers die in staat zijn opgaven te regisseren samen met inwoners.

Plannings- en beoordelingsgesprekken
Alle medewerkers krijgen aan het eind van het jaar een beoordeling van de leidinggevende op de resultaatgerichte afspraken die tijdens het planningsgesprek aan het begin van het jaar zijn gemaakt. We denken na wat PIM op expeditie voor vernieuwing in de gesprekken kan/moet brengen: continue feedback en coaching van medewerkers bij invulling van toekomstige rollen worden mogelijk relevanter dan evaluatie van prestaties uit het verleden.

Vitaliteit
Vitaliteit blijft belangrijk; de ingezette koers waar ‘de gezonde keuze, de makkelijke keuze’ is zetten we voort. We verbeteren onze arbeidsomstandigheden en experimenteren met werkplekken, faciliteiten en inrichting.

Ziekteverzuim
We streven ernaar onder de landelijke verzuimnorm van het A&O fonds van 4,1% te komen.

Zie collegeprogramma 2018-2022.

De bestuursovereenkomst OWO-samenwerking van 2015 heeft per 1 juli 2017 de voltooiing van de bouw van de 3 OWO afdelingen bereikt.
Na de bouwfase verkeren de OWO-afdelingen nu in de fase van doorontwikkeling en dat verloopt naar wens. De OWO-afdelingsplannen zijn de basis voor de onderlinge ambities, staande afspraken en de financiële vereffening/verrekening tussen de drie gemeenten. Een uniek construct in Nederland. Waar en wanneer mogelijk worden plannen en nieuwe beleidsopgaven samen opgepakt en hoeven ze niet te worden uitbesteed. Bij een nieuw (beleids)vraagstuk maken de gemeenten gebruik van elkaars kennis en kunde. Samen kunnen de OWO gemeenten sneller inspelen op landelijke en provinciale opgaves. Een voorbeeld hiervan is de invoering van de Omgevingswet.

Op donderdag 28 maart 2019 is een bijeenkomst van de drie OWO-gemeenteraden geweest waarin de raden meegenomen zijn in de stand van zaken van (de ontwikkeling van) OWO en er is bij de raden gepeild hoe zij aankijken tegen de OWO-samenwerking. Oogst van deze avond is dat de raden overwegend positief aankijken tegen de samenwerking en als vervolgopdracht  het ontwikkelen (op papier zetten) van een visie (strategisch plan) voor de OWO-samenwerking hebben gevraagd.

Aan deze opdracht wordt gevolg gegeven (OWO-directie) door het opstellen van een document met de volgende onderdelen;
1. Waarom werken de drie gemeenten samen in de huidige samenwerking op basis van een bestuursovereenkomst? De ‘geschiedschrijving’.
2. Een inventarisatie vanuit de OWO-afdelingen waar de huidige samenwerking verbeterd en verder ontwikkeld kan worden. De OWO- Top prioriteiten (zie hierna).
3. Kansen voor verdere/meer samenwerking: mogelijkheden voor ‘uitbouwen’ van de samenwerking onder de huidige vorm en uitgangspunten ( bestuurlijke inventarisatie (OWO-beleidstafels) en ambtelijke inventarisatie).
4. De politieke wenselijkheid van de richting waarin de samenwerking zich ontwikkelt en een ambtelijke inventarisatie van de richting:
       - visie en/of inzichten van (een delegatie van) de drie gemeenteraden;
        - bestuurlijke (drie colleges) visie en/of inzichten over de richting;
       - ambtelijke (directies en MT’s) visie en/of inzichten over de richting.

OWO-afdelingen: het fundament van onze samenwerking

www.weststellingwerf/organisatie/owo-samenwerking

OWO is het antwoord van de gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland op nauwer samenwerken tussen de gemeenten. Door krachten te bundelen, worden kosten bespaard. Afdelingen zijn minder kwetsbaar en hierdoor verbetert de kwaliteit van de dienstverlening. OWO bestaat uit drie samenwerkende gemeenten, die naast de eigen afdelingen drie gezamenlijke afdelingen hebben. Hier werkt een derde van de medewerkers.

In 2017 is de bouw en de inrichting van de drie OWO-afdelingen in de drie gemeenten gerealiseerd, namelijk de afdeling Beheer en Registratie in Oosterwolde, de afdeling Vergunningen, Toezicht en Handhaving in Gorredijk en de afdeling Bedrijfsvoering in Wolvega. Deze afdelingen zijn na 4 jaar bouwen onlosmakelijk verbonden met de drie gemeenten. De OWO-afdelingen vormen met ruim 140 fte en een grote hoeveelheid aan werkzaamheden en diensten een substantieel deel van de gemeentelijke organisaties. Ze leveren slagkracht en dragen daarmee bij aan de gemeentelijke bestuurskracht.
Ook buiten onze gemeenten is OWO een begrip. Een bijzonder en uniek samenwerkingsverband; samen waar het kan én met behoud van eigenheid.  Onverminderd zetten de afdelingen zich in voor de 4 K’s:

1. meer Kwaliteit;
2. vergroten Kennis;
3. vermindering Kwetsbaarheid;
4. minder (meer) Kosten.

In de tweede helft van 2017, op het moment dat het einde van de bouwfase in beeld kwam, zijn de OWO-directie met de OWO-afdelingshoofden in gesprek gegaan over de toekomst en verdere
ontwikkeling van de OWO-samenwerking. De OWO-samenwerking is uniek en er staat een hele mooie basis. Cliché of niet, maar ‘stilstand is achteruitgang’ ligt op de loer. Om dit niet te laten gebeuren is eind 2018 een lijstje met prioriteiten opgesteld waarmee de OWO-samenwerking, gelet op alle ontwikkelingen buiten en binnen, de komende jaren aan de slag wil.

Deze Top-prioriteiten zijn;

1a. OWO 2.0 – herijken OWO-afdelingen;
1b. OWO 2.0 – zoektocht OWO-identiteit;
2. Ambities en inrichting dienstverleningsconcept;
3. Door ontwikkelen inkoop- en aanbestedingsbeleid;
4. Door ontwikkelen GEO-informatie;
5. Positioneren verzekeringen;
6. Harmonisatie APV;
7. Actualiseren VTH-beleidsplan;
8. Omgevingswet;
9. Informatieveiligheidsbeleid en privacy;
10. Innovatie.

De afdeling heeft voor 2020 de volgende ambities en speerpunten:

Bij de inrichting van de omgevingsdiensten voor milieutaken, in Friesland de FUMO, is een basistakenpakket richtinggevend geweest voor de overdracht van taken van gemeenten, waterschap en provincie naar de FUMO. In Friesland is afgeweken van de landelijke afspraken, de zogenaamde Fryske norm. De wet VTH en daaraan gekoppeld het besluit VTH bepaalt welke taken er ondergebracht moeten worden bij de omgevingsdiensten. Voor Friesland en dus ook voor Opsterland, Oost- en Weststellingwerf betekent dit dat er alsnog taken overgaan naar de FUMO.

De omvang is door OWO-VTH geschat op ongeveer 2.5 fte. De overdracht is beoogd op 1-1-2020 maar zal mogelijk vertraging oplopen. Er zal nog een principiële discussie gevoerd moeten worden over de definiëring van de omvang en deze zal dan ‘op geld’ gezet moeten worden. Naar verwachting zal dit geen budgettair neutrale operatie worden. De discussie zal zich met name hierop toespitsen. Gaat de FUMO andere kengetallen hangen aan de uit te voeren taken dan kan het product duurder uitpakken dan momenteel onder de vlag van de OWO gemeenten.
De invoering van de omgevingswet zal effect hebben op de huidige taken van OWO-VTH. Daarbij moet gedacht worden aan ICT, competenties en ketenprocessen. Samen met de drie moederorganisaties wordt de komende jaren gewerkt aan de implementatie van deze wet. Er is nog veel onduidelijkheid over de wet en de gevolgen waardoor een realistische raming van toekomstige kosten niet mogelijk is. In de drie huizen en in de begroting OWO-VTH zijn middelen beschikbaar die in de implementatiefase ingezet kunnen worden.

• Bijdrage leveren aan de voorbereidingen inzake de Omgevingswet;
• Actualiseren handhavingsbeleid;
• Implementeren effecten nieuwe wet en regelgeving op het gebied van VTH, zoals de Wet VTH en de Wet private kwaliteitsborging;
• Advisering over de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO) en meer specifiek bijdragen aan de doorontwikkeling van de FUMO (FUMO 2.0.);
• Bijdrage aan doorontwikkeling digitale dienstverlening.

Opgaves in 2020 zijn:

• Bijdragen aan het realiseren van de Digitale agenda 2020 (ontsluiten en kenbaar maken van publieke data);
• Uitbouwen van de digitale dienstverlening (aansluiting op MijnOverheid.nl);
• Uitvoering van de factuurcontrole regionale zorg;
• Bijdragen aan de voorbereidingen inzake de Omgevingswet en het bijbehorende digitale stelsel;
• Doorontwikkeling van Geo-informatie.

De afdeling Bedrijfsvoering is verantwoordelijk voor Informatisering en automatisering, Business Intelligence, de documentaire informatievoorziening, de personeels- en salarisadministratie, inkoop en verzekeringen en de financiële administratie.

Informatisering en Automatisering (I&A)

ICT ontwikkelingen
De Informatie en communicatie technologie (ICT) heeft vanaf 2020 extra geld nodig, dit is bij de kadernota gemeld en aangevraagd.  Veel digitalisering- en automatisering taken hebben wij in het verleden al gedaan met het beschikbare geld. Maar de digitale verandering gaat door en hiervoor is nog veel nodig. Ook is extra geld nodig voor stijgende prijzen en contracten.

ICT is niet meer weg te denken. ICT is onderdeel van ons dagelijks bestaan. Onze ICT is ervoor:

• ruim 80.000 inwoners en bedrijven,
• ongeveer 900 gebruikers.

Daarnaast werken wij samen met andere overheden en partners. Wij hebben hierin een wettelijke taak. Hiervoor gelden eisen. Onze data moet betrouwbaar en beschikbaar zijn.

ICT moet het gewoon doen, snel werken, veilig en betrouwbaar zijn. Deze aanvraag voor extra geld is nodig. Met dit extra geld zorgen wij voor:

• veiligheid en snelheid van ons netwerk,
• alle gebruikers in ons netwerk,
• nieuwe inrichting werkplek,
• digitale diensten aan onze bedrijven en burgers,
• opslaan en delen van informatie,
• digitale werkprocessen.

Vanaf 2020 gaat het om € 396.200. Hiervan krijgen wij € 264.000 terug aan bijdragen van de gemeenten Opsterland en Ooststellingwerf. Voor onze gemeente gaat het om € 133.000. De redenen zijn:

• aangepaste eisen (zoals snelheid en veiligheid) aan netwerk omgeving en serverpark,
• mobiele en flexibele werkplekken,
• inrichten en hulp bij Informatievoorziening Sociaal Domein,
• doorgaan met en groei van ICT in het werk,
• hogere kosten door gestegen prijzen voor personeel en contracten,
• extra kosten omdat nieuwe ICT duurder is.

In 2020 wordt een actualisatie van het Informatiseringsbeleid voorbereid en aangeboden. Ook zal in 2020 de veiligheid en de beschikbaarheid van betrouwbare data alsook het blijven voldoen aan de wetgeving (AVG, BIG, BIO e.a. ) een belangrijk speerpunt zijn.

Documentaire Informatievoorziening (DIV)
De nazorg van de invoering van het zaakgericht werken in OWO-verband vraagt aandacht. Zaakgericht werken biedt centraal inzicht in alle lopende zaken en ondersteunt volledige digitale dossiervorming.
De uitfasering en ontsluiting van informatie van de bestaande Documentaire Management Systemen zoals Corsa en Decos wordt uitgerold en geborgd.
Op het ruimtelijk domein zal de naderende invoering van de Omgevingswet een grote rol gaan spelen. Daarbij staat een goede informatievoorziening voor zowel de ambtenaar als de burger centraal. Dit betekent dat we moeten investeren in een goede kwaliteit van onze gegevens.

Inkoop
Op het terrein van het inkoop- en aanbestedingsbeleid zal in 2020 het bestaande beleidskader worden gehanteerd en in toepassing worden gestimuleerd. Wij faciliteren, motiveren en sturen daarbij op onze beleidsdoelen: lokaal- en regionale inkoop daar waar dat kan. Het actieplan Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) wordt verder uitgerold waarin het ambitiedocument circulaire economie Fryslân deel van uit maakt.

Nadere uitwerking zal worden gegeven aan het traject Beter Aanbesteden. Dit heeft als doel het verbeteren van inkoop van diensten en producten zodat het slimmer, beter en makkelijker wordt voor zowel ondernemers als overheden.

Verzekeringen
Het onderwerp verzekeringen wordt binnen de OWO gemeenten verder ontwikkeld met als focus risicomanagement (bewustwording van wat, wanneer verzekerd moet zijn). In 2020 komen wij met een beleidsvoorstel waarin de positie en afwegingen rondom het onderwerp verzekeringen geduid worden. De groei in het aantal claims en verzekeringen voor de gemeenten zorgt er tevens voor dat gemeenten in control moeten zijn. Door deze ontwikkelingen bestaat het risico dat in de komende jaren de grote verzekeraars premies en eigen risico´s gaan verhogen. Voor deze begroting was er (vooralsnog) geen aanleiding om de budgetten hierop aan te laten passen. De marktontwikkelingen worden scherp gevolgd.

Financiële administratie
Het op tijd binnen de gestelde kaders betaalbaar stellen van facturen is een continu proces (norm is minimaal 95% van de onbetwiste facturen binnen 30 dagen betaald). Daarnaast is het verwerken, muteren en verantwoorden van onze financiën in combinatie met het ontsluiten van deze informatie (ook aan derden zoals ministerie) in combinatie met onze ondersteuning voor de reguliere planning- en controlcyclus een prominente activiteit.

Personeel- en salarisadministratie
Op het terrein van de personeel- en salarisadministratie worden gebruikers gefaciliteerd met het softwarepakket e-HRM waarmee zij eenvoudig, overal en altijd hun zaken kunnen inzien of regelen (zoals salarisspecificatie, declaraties, verlofregelingen en secundaire arbeidsvoorwaarden). Leidinggevenden worden digitaal ondersteund met digitale personeelsdossiers en het faciliteren van procesondersteuning en workflow. Daarnaast worden rechtspositionele processen, werving- en selectie processen alsook overige vraagstukken vanuit HRM ondersteund. De gevolgen voor de werkprocessen van de wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren (WNRA) wordt met HRM van de drie gemeenten voorbereid en uitgewerkt.

Wij hebben een aantal taken ondergebracht in samenwerkingsverbanden waarin meerdere gemeenten en/of andere instellingen participeren. Het gaat hier om deelnemingen in vennootschappen, gemeenschappelijke regelingen en stichtingen. De samenwerkingsvormen duiden we aan met het begrip 'verbonden partijen''. Hieronder verstaan we een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft.
Met bestuurlijk belang bedoelen we:  de gemeente heeft zeggenschap door vertegenwoordiging in het bestuur of door stemrecht.
Onder financieel belang verstaan we: het bedrag dat ter beschikking is gesteld en dat niet verhaalbaar is of waarvoor aansprakelijkheid bestaat als de verbonden partij failliet gaat of haar verplichtingen niet nakomt.

Onze visie op verbonden partijen is dat de gemeente alleen participeert in een verbonden partij als daarmee de publieke taak is gediend. Er zijn diverse redenen om deel te nemen aan een verbonden partij. In de gemeenschappelijke regeling of in de statuten is de doelstelling van de verbonden partij geformuleerd.
Hoewel dat niet bij elke samenwerkingsvorm expliciet wordt vermeld, gaat het vaak om:

• Efficiency voordeel door grotere schaal;
• Risicospreiding;
• Grotere machtspositie ten opzichte van andere partijen in de markt;
• Onvoldoende capaciteit (kwalitatief en kwantitatief) in eigen huis;
• Beter kunnen voldoen aan wet- en regelgeving.
• Wettelijke verplichting

Het financiële belang in een verbonden partij staat per instelling in de tabel onderaan deze paragraaf. 

Veiligheidsregio Fryslân

De Veiligheidsregio Fryslân (VRF) levert een bijdrage aan een veilig en gezond Fryslân. De VRF richt zich op brandweerzorg, publieke gezondheidszorg, jeugdgezondheidszorg en crisisbeheersing.
Het beleid is gericht op het bevorderen van samenwerking en van gebruik van informatie en technologie.
De begroting is opgebouwd uit 4 onderdelen:

1. GGD
2. Crisisbeheersing
3. Brandweer
4. Organisatie

Ad 1. GGD

De hoofdambitie van de GGD is “we gaan de komende vier jaar gezondheidswinst boeken”.  De GGD heeft daarom in 2020 de volgende speerpunten:

• Gezondheid krijgt in alle omgevingsvisies een plek
• Kinderopvang in Friesland voldoet aan de gestelde normen voor kwaliteit en veiligheid
• De huidige vaccinatiegraad blijft op peil
• Minder druk op de specialistische hulp en zorg
• Het voorkomen en bestrijden van antibioticaresistentie
• Niemand valt tussen wal en schip

Ad 2. Crisisbeheersing

In 2020 gaat de afdeling crisisbeheersing met de volgende speerpunten aan de slag:

• Risico’s in beeld hebben door middel van een actueel risicobeeld en het veiligheidsbewustzijn van burgers vergroten
• De netwerksamenleving binnen de crisisorganisatie verbeteren
• De crisisorganisatie bekwaam en up to date houden
• De advisering verbeteren bij evenementen en de zorgcontinuïteit bij crises
• Leren van evaluaties en belevingsonderzoeken

Ad 3. Brandweer

In 2020 gaat de brandweer met de volgende speerpunten aan de slag op het gebied van brandweer:

• Samen aantoonbaar paraat en vakbekwaam
• Risicobewust en risicogericht samenwerken

Ad 4. Organisatie

Voor de VRF als organisatie staan de volgende drie speerpunten centraal:

• Digitalisering van alle dienstverlening aan inwoners van Fryslân
• Duurzaamheid voorbeeldgedrag: in 2022 staat er nul op de meter
• Uitstekend werkgeverschap: in 2020 is de VRF een ‘Great Place To Work’

Welstandszorg Hûs en Hiem
Vanaf 2013 is Hûs en Hiem omgebouwd naar een kleinere, flexibele organisatie. Uit de tot nu toe ontvangen kwartaalrapportages wordt duidelijk dat de aantrekkende economie heeft geleid tot meer adviesaanvragen. Naar verwachting sluit de jaarrekening van Hûs en Hiem daardoor met een positief resultaat. 
In 2018 is onder aansturing van de Vereniging Friese Gemeenten een onderzoek uitgevoerd naar de toekomst van de welstandstoets. Op 19 december 2018 heeft de werkgroep het rapport "Borging en versterking ruimtelijke kwaliteit bebouwde omgeving" opgeleverd. Begin 2019 wordt een aanvullend onderzoek uitgevoerd. Daarbij wordt ingezoomd op de vraag hoe een toekomstige organisatie moet worden vormgegeven. Beide rapporten kunnen dan de basis zijn voor de discussie over de toekomst van Hûs en Hiem. 

FUMO
Wij zijn op 1 januari 2014 toegetreden tot de FUMO. Toen zijn de basistaken van vergunningverlening en toezicht op het gebied van milieu ondergebracht in deze gemeenschappelijke regeling. In OWO verband is bewust besloten de zogenaamde plus taken in eigen beheer te blijven uitvoeren. 
Op basis van het Besluit VTH is het pakket basistaken verplicht uitgebreid. Deze worden per 1 januari 2020 ingebracht in de gemeenschappelijke regeling.
In de ontwerpbegroting van de FUMO zijn de effecten van deze aanvullende basistaken meegenomen. De ontwerpbegroting 2020 wordt in december 2019 vastgesteld. Door de drie OWO gemeenten (in  samenspraak met circa 8 gemeenten) wordt een zienswijze ingediend.

Omrin
Wij zijn samen met de Friese gemeenten (met uitzondering van Smallingerland) aandeelhouder van Afvalsturing Friesland (met handelsnaam Omrin).
Omrin is tot stand gekomen vanuit de wens tot meer integrale samenwerking op het gebied van afval. Doelstelling van de samenwerking is een betere kostenbeheersing en meer invloed op het ketenbeheer. De aangesloten gemeenten hebben een leveringsplicht van huishoudelijk afval aan Omrin.
De visie van Omrin is: “Van grondstof naar product, van product naar afval, van afval terug naar grondstof. Hoe beter we kringlopen sluiten, des te minder grondstoffen we nodig hebben”.
Op Ecopark de Wierde staat de scheidings- en bewerkingsinstallatie. Machines halen zoveel mogelijk herbruikbare afvaldeeltjes uit het huishoudelijk afval. Het afval dat overblijft, gaat naar de ReststoffenEnergieCentrale (REC) in Harlingen. Door dit afval te verbranden, wordt duurzame energie opgewekt. Omrin is voortdurend bezig met doorontwikkeling en geeft onder meer inhoud aan de overgang Van afval naar grondstof (Vang).

De Marrekrite
Voor de aanleg en onderhoud van recreatieve voorzieningen in Friesland is in 1957 De Marrekrite ingesteld. De belangrijkste taak is het beheer en onderhoud van meer dan 3.800 gratis aanlegplaatsen en het fietsknooppuntennetwerk.
In 2017 is het beheer en onderhoud van routenetwerken (borden) aan de werkzaamheden toegevoegd. Ook het aanleggen, aanpassen en uitbreiden van het wandel- en fietsknooppuntensysteem gebeurt door de Marrekrite. Het onderhoud van de fiets- en wandelpaden blijft een taak van de provincie en de gemeenten.

Gemeenschappelijke Regeling (GR) Sociale werkvoorziening Fryslân en Caparis NV
In juni 2019 is er een principe akkoord bereikt tussen de acht betrokken gemeenten en Caparis NV. Vooruitlopend op de besluitvorming in de verantwoordelijke organen is de lijn waarover overeenstemming is als volgt:

Alle SW medewerkers van de acht gemeenten blijven werken bij Caparis NV. De GR SW Fryslân blijft de werkgever van de SW medewerkers van de acht betrokken gemeenten. De GR wordt een bedrijfsvoeringsorganisatie die alleen gericht is op het werkgeverschap van de SW medewerkers.

Tot op heden zijn de definitieve plannen voor de herstructurering nog niet vastgesteld. Wij verwachten dat dit in de tweede helft van 2019 zal gebeuren. Bij positieve besluitvorming gaan de wijzigingen in 2020 in.

Stichting Comprix
Stichting Comprix is verantwoordelijk voor het openbaar basisonderwijs in de gemeenten Weststellingwerf, Ooststellingwerf en Opsterland.  In Weststellingwerf gaat het om 21 openbare basisscholen.

Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân U.A.
Onze gemeente is sinds begin 2018 deelnemer in de Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân U.A. Voorheen was dit Stichting Openbare Verlichting Fryslân (SOVF). Deze coöperatie doet het onderhoud aan de openbare verlichting van de meeste Friese gemeenten en de provincie Fryslân. Daarnaast koopt de coöperatie energie in voor deze partijen.

Wij nemen deel in de volgende gemeenschappelijke regelingen, stichtingen en vennootschappen:

1. Overzicht Gemeenschappelijke regelingen waarin de gemeente deelneemt 

2. Lijst met stichtingen waarin de gemeente deelneemt 

3. Lijst deelnemingen in vennootschappen 

Dat de economische omstandigheden goed zijn, merken wij ook in Weststellingwerf. Inwoners en bedrijven investeren in de nieuwbouw van woningen en bedrijfspanden. Hiervoor hebben ze grond gekocht van de gemeente. Wij verwachten dat deze lijn in 2020 wordt voortgezet.

Gedurende het jaar worden de grondexploitaties kritisch gevolgd bij de jaarlijkse planning & controlcyclus. Dit betekent dat jaarlijks de ramingen van de grondexploitaties bij de jaarrekening worden geactualiseerd. Bij de begroting worden de kosten, fasering en verkoopritme getoetst aan de hand van de ramingen. Bij de ontwikkelingen van de bouwgrond in exploitatie (BIE) is per exploitatie de verwachtingen voor 2020 aangegeven. 

Vanaf 2016 toetst de gemeente jaarlijks of ze Vennootschapsbelasting (VPB) moeten betalen over ondernemingsactiviteiten. Het verkopen van grond uit de grondexploitatie is een ondernemingsactiviteit. Voor 2020 en volgende jaren is de gemeente geen ondernemer voor de VPB. In de paragraaf vennootschapsbelasting wordt de VPB verder toegelicht.

De ingezette lijn om meer publiciteit te geven aan de beschikbare woningbouwkavels en bedrijventerreinen wordt voortgezet en zo mogelijk uitgebreid. Hierbij worden verschillende communicatiemiddelen ingezet om  zoveel mogelijk potentiële belangstellenden te bereiken. Een voorbeeld hiervan is dat in 2019 voor het eerst woningbouwkavels ook via de website van Funda te koop worden aangeboden. In de Lindewijk worden weer diverse activiteiten georganiseerd, zoals het rondje Lindewijk en de paardenmarathon Lindewijk. 

Hieronder wordt nader ingegaan op vier grondexploitaties waarvan twee bedrijventerreinen en twee woningbouwlocaties.  Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de grondexploitaties Bedrijventerrein Noord West III, Woningbouwlocaties De Tuinen en Oldeholtpade in 2019 zijn afgesloten. Het afsluiten van de grondexploitaties is mogelijk als alle kavels zijn verkocht en de gemeente, waar afgesproken, het openbaar gebied definitief heeft ingericht. In 2020 blijkt of dit is gerealiseerd of dat de looptijd(en) van deze drie exploitaties moeten worden verlengd.   Bij een verlenging van de looptijd van de grondexploitatie(s) ontstaat een nadelig financieel effect als gevolg van rentekosten. Bij de Jaarrekening 2019 wordt u hierover nader geïnformeerd.

Woningbouwlocaties

Lindewijk Wolvega
De begroting 2020 voor Lindewijk (deelgebieden 1 en 2) ligt, voor zover het deelgebied 1 betreft, in het verlengde van de vastgestelde grondexploitatie Lindewijk deelgebied 1 2018-2024. Nadat het bestemmingsplan voor Lindewijk deelgebied 2 door de raad is vastgesteld (prognose: 2020) zal integraal over Lindewijk worden gerapporteerd. In deze begroting treft u voor de deelgebieden Lindewijk 1 en 2 aparte toelichtingen aan.

Lindewijk deelgebied 1 Wolvega
De woningmarkt heeft herstel laten zien, met name in het goedkopere en middeldure segment. Ook de verkoop van particuliere bouwkavels in het dure segment loopt rustig door. De teller voor 2019 staat inmiddels op 7 verkochte particuliere bouwkavels. Op dit moment zijn er 10 opties op particuliere kavels, en 40 opties op projectmatig uit te geven bouwkavels. In 2018 is het bestemmingsplan Lindewijk deelgebied 1 door de gemeenteraad vastgesteld.

Lindewijk deelgebied 2 Wolvega
Met het raadsbesluit van 8 juli 2019 om de grondexploitatie voor Lindewijk deelgebied 2 voort te zetten is het startsein gegeven voor de voorbereiding van dit deel van Lindewijk.

Locatie voormalige Renbaanschool te Noordwolde
Dit is een vrij nieuwe ontwikkelingslocatie waarvan de grondexploitatie een looptijd heeft tot en met 2022. De belangstelling voor de kavels was in 2019 beperkt. Wellicht neemt de belangstelling toe doordat er in 2019 gestart is met het bouwen van een aantal woningen ("zien bouwen doet bouwen").  

Bedrijventerreinen

De Plantage te Wolvega
Tot de grondexploitatie van De Plantage behoort het bedrijventerrein en de twee woningbouwkavels aan de Heerenveenseweg. In 2020 wordt de verkoop van een behoorlijk aantal vierkante meters bedrijventerrein verwacht. De gesprekken met de potentiële kopers zijn in 2019 hiervoor gestart.

Uitbreiding Schipsloot te Wolvega
Met de bouw van een groot nieuw bedrijfspand is de belangstelling voor dit bedrijventerrein voortgezet.  Met de verwachte verkopen in 2019  wordt verwacht dat de belangstelling in 2020 voor dit plangebied wordt voortgezet. 

Helomastate te Wolvega
Zoals in programma 3 wordt aangegeven, wordt in 2019 besloten over het in exploitatie nemen van deze locatie.

Toelichting grondexploitaties
De prognoses in onderstaand overzicht zijn gebaseerd op de vastgestelde grondexploitaties bij de jaarrekening 2018.  Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en de Notitie Grondbeleid in begroting en jaarverslaggeving van juli 2019 moet jaarlijks het resultaat per grondexploitatie in begroting en jaarrekening worden verwerkt. Dit gebeurt via de Percentage of Completion (POC) methode. Dit betekent dat bij meerjarige grondexploitaties de verwachte winst niet pas aan het einde van de looptijd wordt verantwoord maar jaarlijks tijdens de looptijd.

Voor de grondexploitaties van Noordwolde locatie Renbaanschool is met de POC methode een winstverwachting berekend.  De overige grondexploitaties hebben voorzichtigheidshalve geen verwachte winsten of  toe- en afname van de voorzieningen in 2020.

In 2017 is besloten dat binnen de Streekagenda thematisch zal worden gewerkt en dat in eerste instantie 6 thema's nader zullen worden geconcretiseerd. Voor elk thema is een bestuurlijke trekker aangewezen. De 6 benoemde thema's zijn:

• herstructurering bedrijfslocaties (zie ook programma 3);
• klimaatagenda;
• circulaire economie;
• energietransitie;
• investeringsagenda;
• leefbaarheid platteland.

Wij zijn samen met de gemeente Ooststellingwerf bestuurlijk trekker van het thema circulaire economie.
In 2018 zijn deze thema's uitgewerkt en is de concrete aanpak gestart. Financiële middelen en benodigde ambtelijke capaciteit zijn hiervoor in de voorjaarsnota 2018 en de deze programmabegroting geregeld.  
In 2019 zullen de onderdelen van de thema's moeten zijn uitgewerkt in uitvoerbare onderdelen. 

In 2017 is gestart met een gebiedsbudget. Vanuit de provincie zijn vanuit specifieke beleidsvelden middelen beschikbaar gesteld voor dit gebiedsbudget. Voor de gehele provincie, vijf regio’s, gaat het hierbij om een totaal bedrag van € 16,5 miljoen voor de jaren 2016-2019. Het gaat om de volgende beleidsvelden:

• duurzame energie € 1 miljoen;
• cultuurtoerisme en plattelandsrecreatie € 2 miljoen;
• gemeentelijke fietsroutes € 4 miljoen;
• pilots veenweidevisie € 9 miljoen;
• aandachtsgebieden Oosterwolde en Noordwolde € 0,5 miljoen.

Door de regio is het projectplan ErVaren en Turf ingediend voor een financiële bijdrage vanuit het budget Cultuurtoerisme en plattelandsrecreatie. Dit verzoek is gehonoreerd en in 2018 is gestart met het concreet uitwerken van de in het projectplan opgenomen deelprojecten. In 2019 moeten de deelprojecten zijn afgerond. Wij zijn trekker van het deelproject visie 'Entrees en poorten'. Eind 2018 is dit document opgeleverd en op basis hiervan een plan worden opgesteld voor het gebied Driewegsluis.

Voor het project bestemming Noordwolde fase 5 is een provinciale bijdrage toegezegd van € 232.500. De totale kosten zijn geraamd op € 742.700. De uitvoering is gepland in jaren 2018-2020.

Het opstellen van een nieuw landschapsbeleidsplan voor de regio zuidoost is in 2019 afgerond.

In de diverse beleidsmatige vraagstukken speelt de demografische ontwikkeling steeds meer een belangrijke en sturende rol. Binnen de regio hebben wij hier aandacht voor. In regionaal verband maken wij kwantitatieve en kwalitatieve afspraken over gewenste aanpassing van de woningvoorraad. Het gaat daarbij om nieuwbouw in aantallen en in de diverse segmenten.
Bij de kwaliteit van de woningvoorraad gaat het ook om het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad. Het gaat daarbij niet alleen om het treffen van energetische maatregelen, maar ook het aanpassen van woningen waardoor mensen langer in hun woonruimte/woonomgeving kunnen blijven valt onder het begrip verduurzamen.

Projecten die nog op de uitvoeringsagenda staan en waarvan de financiering loopt via het proces streekagenda zijn onder meer:

• afronden van het project dorpen in het groen;
• integrale Stedelijke Vernieuwing (locatie aula Noordwolde en herstructurering gebied Ds. Reitsmastraat/Ds. Van der Tuukstraat );
• uitvoeren regionaal uitvoeringsprogramma recreatie en toerisme, uitwerken projectvoorstellen ErVaren en Turf;
• gebiedsopgave Rottige Meente;
• gebiedsontwikkeling Beekdal Linde;
• aandachtsgebied Noordwolde.

De organisatiestructuur Streekagenda stopt formeel per 1 januari 2020. De uitvoering van alle projecten loopt nog enige tijd en afrekening/oplevering zal uiterlijk half 2021 moeten plaatsvinden.  Over de vorm van samenwerking na 1 januari 2020 zijn wij met de andere deelnemers aan de streekagenda in de regio zuidoost nog in gesprek. 
Door alle partijen in de regio zuid oost is in de tweede helft van 2019 gewerkt aan een aanvraag regiodeal. De aanvraag zal eind november worden ingediend bij het ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Als de aanvraag wordt gehonoreerd kan wellicht de verdere uitwerking van de regiodeal worden gezien als de nieuwe vorm van samenwerking in de regio zuidoost. 

Voor de volgende uitvoeringsprojecten zijn al middelen beschikbaar: afronden van het project dorpen in het groen, integrale Stedelijke Vernieuwing, uitvoeren regionaal uitvoeringsprogramma recreatie en toerisme, gedeelte van de uitvoering gebiedsopgave Rottige Meente en bestemming Noordwolde fase 5.    

Het dynamisch investeringsprogramma
Bij de kadernota hebben we en dynamisch investeringsprogramma ingesteld. Hieronder is een overzicht opgenomen van de budgetten die we daarin willen opnemen. Als zich nieuwe kansen voordoen, dan zullen we ze toevoegen aan deze dynamische investeringsagenda. We denken dat de projecten die nu zijn opgenomen betaald kunnen worden. Duidelijk is dat het geld wat we aan precario hebben en zullen ontvangen en de budgetten voor de collegeambities voldoende zijn. Belangrijk daarbij is te vermelden, dat de claim op terugbetaling van de precariogelden nog wel aanwezig is. Dit in afwachting van lopende bezwaar- en beroepszaken. De financiële vertaling van de projecten zal pas in de begroting wordt opgenomen als de projecten gereed zijn voor uitvoering. We komen voor de financiële voorstellen terug bij u. 

Wij werken aan een compact en aantrekkelijk centrum in Wolvega. Vanzelfsprekend doen wij dit samen met de ondernemers en ondernemersverenigingen. In programma 3 van deze begroting staat dit onderdeel verder beschreven.

Het doel is bekend. Maak van de oude rijksweg 32 een gewone plattelandsweg met een dorps karakter. Binnen het projectgebied vallen ook de aansluitingen op de Spoorlaan en de Markeweg. Er wordt samen met bewoners, gesproken over een passende herinrichting.
 
Wij zien (ook) dit project als een werkvoorbeeld hoe de aanpak van de herinrichting van de fysieke buitenruimte kan worden opgepakt samen met de dorpsbewoners.

Zie verder ook programma 2.

In het dynamisch investeringsprogramma is een bedrag opgenomen voor de mogelijke uitkomsten van het Integraal strategisch onderwijshuisvestingsplan (ISHP). Hierbij hebben twee opgaven prioriteit.

1: De situatie in cluster Zuid (Steggerda/De Blesse). Het aantal schoolgaande kinderen in de dorpen De Blesse en Steggerda daalt, dit heeft gevolgen voor de huisvesting. De uitvoering van deze opgave is (mede) afhankelijk van de overleggen tussen- en met de schoolbesturen in cluster Zuid. De schatting van de kosten voor deze opgave is gebaseerd op de huidige m2 en normbedragen uit het kwaliteitskader huisvesting VNG.

2: Het scholenbestand in Wolvega. In 2017 hebben de schoolbesturen Comprix en Tjongerwerven gebruik gemaakt van de rijksregeling krimpgelden. Dit leidt tot een herziening van het spreidingsplan. De schoolbesturen hebben voor de toekomst van het basisonderwijs een aantal uitgangspunten. In Weststellingwerf nemen de leerlingenaantallen af. De besturen zien daarom een noodzaak voor het verminderen van het aantal scholen in Wolvega. Daarnaast willen ze voor ouders de keuzevrijheid in het onderwijsaanbod behouden. De schoolbesturen hebben hiervoor gezamenlijk een traject doorlopen. De mogelijke herschikking van scholen is een complex proces. De schoolbesturen hebben aangegeven dat dit in hun ogen niet mogelijk is zonder het realiseren van nieuwe (her)huisvesting. Daarom zijn we in overleg met de schoolbesturen om te komen tot een gezamenlijk plan van aanpak. Hierbij worden mogelijke scenario’s verkend.

De opgaven worden samen met de schoolbesturen in het ISHP uitgewerkt.

Dit onderdeel maakt deel uit van een pakket aan maatregelen waarover met de provincie Fryslân afspraken zijn gemaakt. De gerealiseerde ondertunneling van het spoor in de Om den Noort was hier ook onderdeel van.
De nog uit te voeren maatregelen zijn:
a. Verlagen verkeersintensiteit (met name vrachtverkeer) via de oostelijke ingang Wolvega op de Lycklamaweg/Stellingenweg;
b. Verbeteren verkeersveiligheid spoorwegovergang Lycklamaweg.

ad a. Met de provincie is overeenstemming bereikt over het ontwerp van de zogenaamde bypass. Dit is de aansluiting van de Stellingenweg op de Om den Noort en de Lycklamaweg. Hierin wordt deze doelstelling meegenomen. Het is nog niet bekend wanneer de uitvoering plaats zal vinden. Zodra we meer weten zullen wij dit melden.

ad. b. Hier nemen we de gewenste herinrichting van de Lycklamaweg in mee. Dit onderwerp wordt in programma 2 verder toegelicht.

Op 10 juli 2017 is de motie “Ontwikkeling Driewegsluis tot recreatieve poort tussen Fryslân en Overijssel” raadsbreed aangenomen. Wij zien dit als een verbreding van de ambitie Rottige Meente. De eerste ontwikkelingen op de locatie Driewegsluis zijn gerealiseerd in 2017, namelijk de vijf (tijdelijke) camperplaatsen, de schoonmaakbeurt van en rondom de passantenhaven en het “eiland” en het in eigen beheer nemen van de exploitatie van de haven en het groenonderhoud van dat gebied. In 2019 heeft u over de verder gebiedsontwikkeling een startnotitie vastgesteld. In 2020 zullen wij verder werken aan de uitvoering hiervan. Zie ook programma 5 en programma 8.

Wij stellen voor € 400.000 op te nemen in het dynamisch investeringsprogramma. De al in de meerjarenbegroting opgenomen bedragen (2020, 2021 en 2022 ieder jaar € 150.000) voor verbetering van sportaccommodaties inclusief kunstgrasvelden vallen daarmee grotendeels vrij. FC Wolvega heeft een aanvraag ingediend voor de uitvoering van haar masterplan. Op 30 september wordt deze aanvraag in de raad behandeld. 

De eerste fase van het fietspad, Driewegsluis tot Steenwijkerweg, is afgerond. Voor de fasen twee (Lindepad) en drie (ontbrekende schakel tussen Kontermansbrug en het IJkenverlaatpad) zijn de voorbereidingen bezig. Zowel fase twee als fase drie maken deel uit van de gebiedsinrichting Beekdal-Linde. Wij liften in dit project mee. Hiervoor geldt dat "werk met werk maken" loont. Zie verder programma 2.