Programma 6 | Sociaal domein

Laagdrempelige toegang
Griffioenpark 3 is in mei 2019 geopend. Helaas is door de komst van corona in maart 2020 de locatie gesloten voor de inwoners. Hierdoor is de pilot tijdelijk opgeschort. We gaan er van uit dat we in 2021 de deuren weer kunnen openen. Inwoners konden in 2020 telefonisch contact opnemen met de gebiedsteams en indien nodig een afspraak maken.

Inwoners weten de gebiedsteams te vinden
Uit het cliëntervaringsonderzoek bleek dat het gebiedsteam voor veel inwoners onbekend is. Dit past niet bij onze ambitie om preventief te werken, op tijd te signaleren en onderdeel te zijn van de samenleving. Het gebiedsteam moet onderdeel zijn van de samenleving en daarom ook aanwezig zijn in de samenleving. Om de zichtbaarheid te vergroten zijn we begonnen met een maandelijkse pagina in de Stellingwerf. Daarin maken we ook zichtbaar wat het gebiedsteam voor inwoners kan betekenen.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

In 2018 heeft de raad ons de opdracht gegeven om de mogelijkheden voor een dorpshuisfunctie in Wolvega te verkennen. We zouden dit onderzoek in 2020 starten, maar dit is niet gebeurd.

Werk is belangrijk. Werk geeft voldoening, biedt een inkomen en zelfstandigheid. Met werk bedoelen we naast betaald werk ook vrijwilligerswerk, arbeidsmatige- of activerende dagbesteding. Aan inwoners die meer begeleiding nodig hebben op de werkplek bieden we passende voorzieningen aan of een beschutte werkomgeving.
Als het vinden van werk of deelnemen aan de arbeidsmarkt lastig is, bieden we de inwoner hulp. We willen dat alle inwoners mee kunnen doen aan de samenleving. Een goede gezondheid en een sociaal netwerk helpen hierbij. Zo draagt Weststellingwerf bij aan een arbeidsmarkt en samenleving waar iedere inwoner onderdeel van uit kan maken.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

De transformatie van het Sociaal domein gaat over inhoudelijke vernieuwingen met als doel een andere manier van omgaan met inwoners. Het kost veel tijd om deze veelomvattende verandering voor elkaar te krijgen. We hebben drie speerpunten om gestructureerd aan de verandering, de transformatie van het Sociaal domein, te kunnen werken. 

1. Van curatief naar preventief
2. Versterken van de sociale basis: van individueel naar collectief
3. Samen met inwoners en organisaties

In 2020 is hard gewerkt aan het versterken van de sociale basis. Het team van Vlechtwerkers Collectief is opgebouwd. Tijdens de lockdown hebben zij bijvoorbeeld geïnvesteerd in het opbouwen van contacten met de jongeren in Weststellingwerf en activiteiten met hen opgezet. Ook zijn verschillende inwonersinitiatieven ondersteund. Het Vrijwilligerspunt Weststellingwerf heeft inmiddels al veel vacatures voor vrijwilligers gevonden en steeds meer mensen gaan dankzij de bemiddeling van het Vrijwilligerspunt aan de slag als vrijwilliger. Door deze ontwikkelingen werken we in het Sociaal domein steeds meer samen met inwoners en organisaties.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

In onze gemeente zijn verschillende maatschappelijke voorzieningen, bijvoorbeeld dorpshuizen. Maatschappelijke voorzieningen zijn belangrijk voor de leefbaarheid in onze dorpen.

Welke maatschappelijke voorzieningen zijn er nodig om vitale dorpen en een vitaal platteland te behouden? Welke gevolgen hebben de ontgroening en vergrijzing op de huidige voorzieningen en welke eisen worden in de toekomst gesteld? En wat is hierbij de verantwoordelijkheid van de gemeente? Hierop moet een visie ontwikkeld worden richting de toekomst.

Wat doen we ervoor?

Door de coronamaatregelen is een aantal voorzieningen onder druk komen te staan; inkomsten liepen terug waar kosten wel doorgingen. Hierbij hebben we contact onderhouden met het veld om de gevolgen in beeld te brengen. Onderzocht is welke ondersteunende (financiële) maatregelen eventueel noodzakelijk waren om niet in het voortbestaan bedreigd te worden. Het college heeft eind 2020 opdracht gegeven om een subsidieregeling voor financiële ondersteuning voor maatschappelijke voorzieningen en organisaties te ontwikkelen om hen in de financiële schade te compenseren.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Het welzijnswerk heeft vanaf de zomer van 2019 in Weststellingwerf de naam "versterken sociale basis" gekregen. Deze taak ligt sinds 2015 al bij de gebiedsteams, maar ook een externe partij gaf uitvoering aan het welzijnswerk. Vanaf juli 2019 is de volledige taak en ontwikkelambitie belegd bij de gebiedsteams. Dit doen we vanuit de gedachte dat de zorg en ondersteuningsvragen die individueel binnenkomen samenhangen met de ambitie om preventiever te werken, meer te werken met collectieve en algemene voorzieningen en dat we als gemeente onderdeel zijn van de samenleving.
In het draaiboek gebiedsteams - versterken sociale basis - is de opdracht voor het gebiedsteam omschreven in lijn met de ambities die horen bij de transformatie Sociaal domein.
In 2020 hebben we de sociale basis op verschillende manier kunnen versterken waardoor inwoners preventief en collectief worden ondersteund. We noemen een paar voorbeelden.

Mantelzorg
Ondersteuning van mantelzorgers is een van de activiteiten binnen het versterken van de sociale basis. In 2020 is extra aandacht besteed aan de waardering van mantelzorgers door onder andere het bezorgen van een verrassingspakket op de dag van de mantelzorg. Daarnaast zien we het aantal geregistreerde mantelzorgers licht stijgen.

Eenzaamheid
Eind 2020 heeft het college ingestemd met het programma Eén tegen eenzaamheid. Een adviseur vanuit dit landelijke programma is aan onze gemeente gekoppeld en gezamenlijk gaan we het komende jaar onder andere kijken naar eenzaamheid onder ouderen. Een mooi voorbeeld is dat er in 2020 een digitale huiskamer is opgezet waarvoor oudere inwoners een uitnodiging hebben ontvangen. In deze huiskamer is gelegenheid om onder begeleiding van een professional over verschillende onderwerpen in kleine groepjes te praten. Technische ondersteuning wordt daarbij op verzoek geboden. De eerste huiskamer startte op 21 december met vier deelnemers en was een succes.

Overige voorbeelden
Andere voorbeelden van activiteiten van onze collectieve vlechtwerkers zijn de beweeg en spel activiteiten die zijn opgezet voor ouderen. Het vrijwilligerspunt heeft contacten met de scholen gezocht om ook jongeren te betrekken bij vrijwilligerswerk in onze gemeente. Voor de leerlingen van het voortgezet onderwijs is er wederom een collectieve training weerbaarheid georganiseerd. In Noordwolde zijn de voorbereidingen gestart voor een buurtauto. Er is een bewonersgroep gestart in de Lindewijk en het corona burgerhulp initiatief is ondersteund.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

De kadernota armoede en schulden is de basis voor het gemeentelijke beleid. Over 2020 is een tussenevaluatie uitgevoerd van het Uitvoeringsplan Aanpak armoede en schulden en de Kadernota Armoede en Schulden 2018-2021. De evaluatie over 2020 is vooral gericht op cijfers en het proces.

De voortgang van de speerpunten van het beleid is als volgt:

Speerpunt 1: Aanpak van schulden
In 2020 hebben we voorbereidingen getroffen voor de grootschalige vroegsignalering van schulden met behulp van het portaal 'Vindplaats van Schulden'. Dit gaat in februari 2021 van start. We willen (dreigende) schulden voorkomen, niet verder uit de hand laten lopen en niet structureel van aard laten worden. Ook op andere manieren zetten we in op preventie, zoals budgetcursussen en lessen op scholen. Helaas konden deze door de coronamaatregelen minder vaak of niet plaatsvinden in 2020. In vergelijking met andere gemeenten meldden inwoners zich relatief vroeg (bij een gemiddeld lagere schuld) bij het gebiedsteam. We zetten veel stabilisatietrajecten in en de looptijd daarvan was relatief kort.

Speerpunt 2: Financiële armslag voor minima
Ter ondersteuning van minima hebben we verschillende regelingen. In 2020 hebben we een gids verspreid waarin al deze regelingen helder op een rijtje staan: de minimagids. Daarnaast werkten we samen met allerlei partijen in de gemeente door middel van de thematafels armoede en schulden. In 2020 is minder dan verwacht gebruik gemaakt van de verschillende regelingen. De inschatting is dat dit direct gerelateerd is aan de coronamaatregelen. We zagen in 2020 geen toename van het aantal minima door corona, zoals dat in de grote steden wel al merkbaar was. Bekend is dat dit effect in de noordelijke provincies meestal langer op zich laat wachten. Dit geeft ons ruimte om op voorhand (extra) in te zetten op het voorkomen van problemen of beginnende problemen zo vroeg mogelijk op te lossen. Dit laatste vooral via de vroegsignalering van schulden.

Speerpunt 3: Kansen voor kinderen
In 2020 heeft Stichting Leergeld opnieuw een bijzonder hoog bereik gehad onder de doelgroep minima met kinderen. In december zijn weer kledingbonnen verstrekt voor winterkleding.

Speerpunt 4: Gezondheid en armoede
Een goed voorbeeld van een gezamenlijke aanpak van gezondheid en armoede is het re-integratietraject "Zet je leven in beweging". Eind 2020 is de aandachtsgroep hier ook voor aangeschreven. Dit is een groep inwoners met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Na afloop van de tweede coronalockdown starten zij met het programma en evalueren we de geschiktheid ervan voor ook deze doelgroep.

Er is aandacht voor zichtbaarheid en het vergroten van het bereik van onze regelingen. Naast het aanbieden van de minimagids en het verspreiden van flyers en informatie op onze website kan door het betrekken van de werkgevers en het ontsluiten van de dorpen nog winst worden behaald.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

In 2020 is verder gewerkt met de maatregelen Grip op Jeugd. De maatregelen zijn gericht op kostenbeheersing en op inhoudelijke doorontwikkeling van de uitvoeringspraktijk. Ze sluiten aan op de transformatie die we willen in het Sociaal domein. De maatregelen gaan met name over de producten die vallen onder maatwerkdienstverlening 18- (specialistische jeugdhulp). De uitgaven hierop lijken zich in 2020 te stabiliseren ten opzicht van 2019. Dat is mede bereikt door de ingezette maatregelen (controle op jeugdhulp, preventie op jeugdhulp, toegang naar jeugdhulp). Van een groot tekort op dit taakveld zoals in 2018 aan de orde was, is nu geen sprake. Dit bevestigt dat alle inspanningen en maatregelen uit Grip op Jeugd effect sorteren. We gaan door op deze ingeslagen weg en tegelijkertijd werken we aan verdere doorontwikkeling.
Afgelopen jaar hebben we de inhoud nadrukkelijker betrokken bij Grip op Jeugd en zijn we begonnen met de ontwikkeling van hulpvraagbeleid. Op deze manier werken we er aan om in het programma Grip op Jeugd op basis van inhoud en hulpvraagbeleid te kijken naar de mogelijkheden om structureel goed op het geld te letten. In 2021 maken we dit concreet.

Op het jeugdbudget als geheel zien we in 2020 wel een tekort. Bij het overzicht baten en lasten wordt hier op ingegaan. Hierin is te zien dat dit deels onderdelen betreft waarop de invloed van de gemeente beperkt is.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

In 2020 hebben we gezien dat de kostenontwikkeling en de instroom van nieuwe cliënten binnen de Wmo oploopt. Om meer grip te krijgen op de ontwikkeling van de Wmo is het maatregelen pakket "Grip op Wmo" ontwikkeld. Dit memo is in september door de gemeenteraad besproken en vastgesteld.
Het memo bestaat uit drie categorieën maatregelen;

1. Maatregelen gericht op een kostenbewuste uitvoering
2. Beleidsmatige maatregelen die op de kortere termijn leiden tot het terugdringen van het tekort
3. Maatregelen gericht op transformatie

Op basis van de verwachte ontwikkeling Wmo 2020 is er bij de voorjaarsnota 2020 een extra bedrag toegevoegd aan de begroting 2020. We zien dat deze forse stijging van cliëntaantallen in 2020 niet direct heeft doorgezet. We denken dat dit komt door de coronacrisis en de schrik die de crisis meebracht in de beginfase. Na de zomer 2020 zien we de cliëntaantallen weer gestaag toenemen.

Regionale Wmo-voorzieningen

In tegenstelling tot 2018 en 2019 verwachten we een positief resultaat in 2020 voor Beschermd Wonen (BW). Minder inwoners hebben in 2020 gebruik gemaakt van intramuraal wonen in een BW instelling. Hierdoor kan het zijn dat er meer inwoners gebruik maken van de lokale Wmo maatwerkvoorzieningen. Daarnaast zijn de middelen in het gemeentefonds van de centrumgemeente voor 2020 gestegen. De inzet van het expertiseteam BW heeft onder andere gezorgd voor het opschonen van het BW bestand. Vanaf 1 januari 2021 gaat een deel van de BW cliënten over naar de Wet Langdurige Zorg (Wlz). Ondanks uitstel van de decentralisatie van de middelen tot 1 januari 2023 gaat de inhoudelijke transformatie BW wel door. Eind 2020 is er een concept regionaal plan BW opgeleverd. Zodra er duidelijkheid is over de financiële middelen wordt dit plan definitief gemaakt.

De maatschappelijke opvang blijft voorlopig onder de centrumgemeente vallen. Hierover wordt over vier jaar een besluit genomen.

Per 1 januari 2020 is de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) ingevoerd. Met deze nieuwe wet is er een mogelijkheid tot ambulante begeleiding. De gemeente heeft een belangrijke rol bij de uitvoering van deze wet. Er is een dienstverleningshandvest met de GGD afgesloten waarbij zij een deel van de taken die bij de Wvggz behoren uitvoeren.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Ook tijdens of juist in tijden van corona is er goed samengewerkt met onze ketenpartners. Bij hulpvragen van jeugdigen en ouders is zoals altijd in samenwerking gezocht naar de best passende oplossing.

Vanwege landelijke corona-richtlijnen mochten de jongerenwerkers niet meer op de scholen voor voortgezet onderwijs komen. Ze hebben jongeren, binnen de geldende regels, wel op straat opgezocht. Ook is het contact via sociale media enorm toegenomen. Jongerenwerk heeft geregeld online activiteiten georganiseerd. Via deze online contacten zijn de jongerenwerkers regelmatig individueel benaderd door jongeren met een (hulp)vraag. De ‘bijvangst’ van de online activiteiten is zodoende heel waardevol.

De praktijkondersteuner huisarts Jeugd (POH-Jeugd) was in 2020 in alle huisartspraktijken actief. Om naast het beantwoorden van de hulpvragen die bij huisartsen binnenkomen ook nog een bijdrage te kunnen leveren aan de samenwerking met het gebiedsteam en scholen, zijn er uren vrijgemaakt voor een extra POH-Jeugd. De werving heeft in 2020 plaatsgevonden, de start van de inzet van de extra uren is in 2021.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

In coronatijd is gebleken dat de doelgroep ouderen extra kwetsbaar is. Vereenzaming was een belangrijk aandachtspunt. Omdat fysieke bijeenkomsten niet mogelijk waren zijn er andere vormen gezocht om ouderen te bereiken. Bijvoorbeeld bewegen via de kabeltelevisie en de posteractie "Veur en deur" waarbij vrijwillige hulp werd aangeboden aan mensen die dat nodig hebben. Ook een digitaalcoach is ingezet om ouderen deel te kunnen laten nemen aan online-activiteiten. De inzet van een wooncoach voor ouderen om te kunnen blijven wonen in een geschikte woning is ook in 2020 van start gegaan.

Ook is er als onderdeel van Grip op Wmo een eerste verkenning uitgevoerd voor een visie op wonen en zorg, waarbij de aandacht met name uitgaat naar de doelgroep ouderen.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Bestemming Noordwolde is onderdeel van het provinciale project Aandachtsgebieden Stellingwerven. Tot en met 2023 werken we samen in de aanpak om te komen tot een stijging van het gemiddelde inkomen, een stijging van de participatie en betrokkenheid van bewoners en een daling van de werkloosheid. Er zijn de afgelopen jaren mooie resultaten geboekt, maar er blijven ook aandachtspunten.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Het formele werkgeverschap wordt in het kader van de Wsw uitgeoefend door de GR SW Fryslân, en de feitelijke werkzaamheden worden door Caparis NV uitgevoerd. Caparis is daarvoor door de GR aangewezen als uitvoeringsorganisatie in de zin van artikel 2, tweede lid, van de Wsw.

Na de herstructurering van Caparis die in 2019 is afgerond, is de gemeente Weststellingwerf vanaf 2020 niet langer aandeelhouder van Caparis. Met ingang van 2020 is door de gemeente een dienstverleningsovereenkomst met Caparis aangegaan voor de duur van vijf jaar (tot en met 2024).

De wet Inburgering
De nieuwe inburgeringswet moet ervoor zorgen dat inburgeraars zo snel mogelijk meedoen in Nederland, het liefst via betaald werk. Het nieuwe stelsel moet ervoor zorgen dat statushouders een zo hoog mogelijk taalniveau bereiken, de Nederlandse maatschappij leren kennen en vanaf de start van het traject naar vermogen meedoen. Om dit te realiseren krijgen gemeenten meer taken en een regierol in de uitvoering van het nieuwe inburgeringsstelsel. In dit stelsel hebben gemeenten onder andere een aanbodplicht van financiële ontzorging en taaltrajecten.

Maatschappelijke regierol en huisvesting
De wettelijke taken voor het ingaan van de nieuwe wet, zijn uitgevoerd door de hiervoor aangestelde welzijnsorganisatie Code Hans. Zij heeft alle lopende dossiers in de loop van 2020 overgedragen aan de gemeentelijke uitvoeringsteams.

Taakstelling 2020
De taakstelling voor te huisvesten statushouders over 2020 was 18. In 2020 zijn hiervan 13 personen gehuisvest. Wegens de coronacrisis zijn er nauwelijks nieuwe woningen beschikbaar gekomen in het eerste en tweede kwartaal, dit kwam voorzichtig op gang richting het derde kwartaal. In het vierde kwartaal kon met de nieuwe lockdown in december weer een beperkt aantal huisvestingen plaatsvinden. Op verschillende COA locaties waar Weststellingwerf mee samenwerkt, brak er corona uit. Hierdoor zijn verschillende gezinnen in een zogenaamde "locatie lockdown" terecht gekomen, en zijn geplande huisvestigingen stopgezet.